Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Για το μυθιστόρημα «Ψιθύριζε όταν μιλάς για αγάπη»

Γρά­φει η Ιωάν­να Παλιού­ρα //

Ο τίτλος «Ψιθύ­ρι­ζε όταν μιλάς για αγά­πη» μας προϊ­δε­ά­ζει για το περιε­χό­με­νο του μυθι­στο­ρή­μα­τος. Πρό­κει­ται για τη σχέ­ση ουσια­στι­κά τριών προ­σώ­πων, της ηρω­ί­δας Δανά­ης και των δύο ανδρών – ηρώ­ων, του Αλέ­ξαν­δρου και του Άγγε­λου, με τους οποί­ους συν­δέ­θη­κε με βαθιά αγά­πη. Περι­φε­ρεια­κά υπάρ­χουν οι φίλοι, οι γονείς και τα παι­διά που ο ρόλος τους καθο­ρί­ζε­ται σε σχέ­ση, κυρί­ως, με την ηρωίδα.

Το μυθι­στό­ρη­μα ξεκι­νά με την περι­γρα­φή ενός ονεί­ρου που απευ­θύ­νε­ται στο φαντα­σια­κό του ανα­γνώ­στη, δημιουρ­γώ­ντας θετι­κή ατμό­σφαι­ρα, και κλεί­νει πάλι με αισιό­δο­ξα μηνύ­μα­τα για την αξία της ανθρώ­πι­νης ύπαρ­ξης και για τη δύνα­μη της αγά­πης που μπο­ρεί να υπο­μεί­νει τις πιο δύσκο­λες κατα­στά­σεις και να κατα­φέ­ρει πολ­λά από αυτά που θεω­ρού­με αδύνατα.

Τα τρία κεντρι­κά πρό­σω­πα χτί­ζουν τις σχέ­σεις τους πάνω σε μια πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που νομί­ζουν ότι είναι αλη­θι­νή ή προ­σποιού­νται ότι την μοι­ρά­ζο­νται ως τέτοια, επει­δή αυτή είναι δια­φο­ρε­τι­κή για τον καθέ­να. Υπάρ­χουν καλά κρυμ­μέ­να μυστι­κά και δια­τυ­πώ­νο­νται δυσβά­στα­κτα ψέμα­τα από τους δύο ήρω­ες, διό­τι αγα­πούν τη Δανάη τόσο πολύ ‚ώστε ο μόνος στό­χος τους είναι να την κάνουν ευτυ­χι­σμέ­νη, για να μπο­ρέ­σουν και οι ίδιοι να νιώ­σουν συναι­σθη­μα­τι­κή πλη­ρό­τη­τα και να μοι­ρα­στούν την ευτυ­χία μαζί της. Η αγά­πη τους στις ποι­κί­λες εκφάν­σεις και εκδη­λώ­σεις της είναι ειλι­κρι­νής, άδο­λη, ανυ­στε­ρό­βου­λη ποτέ κατα­πιε­στι­κή ούτε διεκ­δι­κη­τι­κή. Οι δύο άνδρες φθά­νουν μέχρι το σημείο να δοκι­μά­σουν τα όρια της ψυχι­κής αντο­χής τους και να αντι­με­τω­πί­σουν υπαρ­ξια­κά προ­βλή­μα­τα προ­κει­μέ­νου να δια­σφα­λι­σθεί η ευη­με­ρία και η συναι­σθη­μα­τι­κή πλη­ρό­τη­τα της Δανά­ης, μιας γυναί­κας που υπέρ­με­τρα αγά­πη­σαν, αλλά και που η ίδια τους αγά­πη­σε με τον αντί­στοι­χο τρόπο.

Οι χαρα­κτή­ρες των δύο ανδρών σκια­γρα­φού­νται και ανα­λύ­ο­νται μέσα από πρά­ξεις και συμπε­ρι­φο­ρές χάρη στη διεισ­δυ­τι­κή ψυχο­γρα­φι­κή ικα­νό­τη­τα της συγ­γρα­φέα. Η προ­σφο­ρά και το μεγα­λείο της ψυχής του Άγγε­λου και η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα και η προ­σή­λω­ση του Αλέ­ξαν­δρου στα πιστεύω του ανα­δει­κνύ­ο­νται μέσα από μια γλώσ­σα απλή που όμως δίνει τη δυνα­τό­τη­τα στον ανα­γνώ­στη να εμβα­θύ­νει ο ίδιος περισ­σό­τε­ρο στην προ­σω­πι­κό­τη­τα των δύο αυτών προσώπων.

Ο καθέ­νας από τους τρεις ήρω­ες βιώ­νει ξεχω­ρι­στά μια δια­φο­ρε­τι­κή αλή­θεια και προ­σπα­θεί με τον δικό του τρό­πο να ισορ­ρο­πή­σει ψυχι­κά και να απο­λαύ­σει, σε μεγα­λύ­τε­ρο ή μικρό­τε­ρο βαθ­μό, τις χαρές που η ζωή, ως θείο δώρο, προσφέρει.

Ωστό­σο, τίπο­τε δεν είναι όπως φαί­νε­ται, τίπο­τε δεν είναι δεδο­μέ­νο στη ζωή της Δανά­ης, όπως λαν­θα­σμέ­να η ίδια πιστεύ­ει, για­τί η πραγ­μα­τι­κό­τη­τά της στη­ρί­ζε­ται σε δια­στρε­βλω­μέ­νες αλή­θειες, καθώς αγνο­εί σημα­ντι­κά, καθο­ρι­στι­κά γεγο­νό­τα που σημά­δε­ψαν την πορεία των δύο ανδρών. Ο ένας θυσί­α­σε την ευτυ­χία ολό­κλη­ρης της ζωής του και ο άλλος την ειλι­κρί­νεια , την ευθύ­τη­τα και την εντι­μό­τη­τα του χαρα­κτή­ρα του, ύστε­ρα από μεγά­λη εσω­τε­ρι­κή πάλη, μόνο και μόνο για να την κάνουν ευτυχισμένη.

Όταν η αλή­θεια απο­κα­λύ­πτε­ται, σχε­δόν δια­λύ­ει την ηρω­ί­δα. Οι ανα­τρο­πές είναι καται­γι­στι­κές και οδυ­νη­ρές και η ίδια έρχε­ται αντι­μέ­τω­πη με πιε­στι­κά διλήμ­μα­τα, επει­δή γρή­γο­ρα πρέ­πει να πάρει απο­φά­σεις τελε­σί­δι­κες αλλά και λυτρω­τι­κές για την υπό­λοι­πη ζωή της.

Η Δανάη περι­γρά­φε­ται ως ένα άτο­μο ρομα­ντι­κό, ευαί­σθη­το, αισιό­δο­ξο με κατά­φα­ση απέ­να­ντι στη ζωή και τους ανθρώ­πους, που ναι μεν επι­τρέ­πει στον εαυ­τό της να ονει­ρεύ­ε­ται και να παρα­σύ­ρε­ται σε έναν κόσμο εξω­πραγ­μα­τι­κό και όμορ­φο, αλλά συγ­χρό­νως είναι ρεα­λί­στρια και γνω­ρί­ζει ότι η ευτυ­χία είναι μόνο στιγ­μές, συνει­δη­το­ποιώ­ντας το αυτό μέσα από δύσκο­λες κατα­στά­σεις του παρελ­θό­ντος. Από αυτό το παρελ­θόν, που τη στοι­χειώ­νει από την εφη­βι­κή ηλι­κία της, την παρα­κο­λου­θού­με να απα­γκι­στρώ­νε­ται σιγά – σιγά, να απαλ­λάσ­σε­ται από τις απο­γοη­τεύ­σεις, τις ανα­στο­λές και τις ενο­χές, να στη­ρί­ζε­ται στον εαυ­τό της και να προ­σαρ­μό­ζε­ται στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, διό­τι κατα­νο­εί ότι υπάρ­χουν ανε­ξέ­λεγ­κτοι και εξω­γε­νείς παρά­γο­ντες που επη­ρε­ά­ζουν και δια­μορ­φώ­νουν τις ανθρώ­πι­νες σχέ­σεις. Μέσα από αυτή τη δια­δι­κα­σία ωρι­μά­ζει, απο­κτά αυτο­πε­ποί­θη­ση και είναι έτοι­μη να απο­δε­χθεί και να αντα­πο­δώ­σει τον έρω­τα και την αγάπη.

Η αγά­πη της για τους δύο άνδρες της ζωής της είναι αλη­θι­νή, πλέ­ρια, από­λυ­τη, ένα ολο­κλη­ρω­τι­κό δόσι­μο του είναι της χωρίς όρια, για να τους κάνει ευτυ­χι­σμέ­νους, αντα­πο­δί­δο­ντας τη δική τους προσφορά.

Η φιλία, ως αδιαμ­φι­σβή­τη­τη παναν­θρώ­πι­νη αξία εξυ­μνεί­ται μέσα από τις συμπε­ρι­φο­ρές των φίλων και λει­τουρ­γεί αμφί­δρο­μα. Η φιλία της Δανά­ης με τη Γωγώ απο­τε­λεί το στή­ριγ­μα και την κατα­φυ­γή και των δύο σε πολύ δύσκο­λες κατα­στά­σεις που περ­νούν. Ο φίλος Βασί­λης, από την άλλη, καλεί­ται να αντι­με­τω­πί­σει τον ίδιο του τον εαυ­τό, όταν, λόγω των περι­στά­σε­ων, είναι υπο­χρε­ω­μέ­νος να απο­κα­τα­στή­σει την αλή­θεια και την τάξη των πραγ­μά­των με τερά­στιο ψυχο­λο­γι­κό κόστος, παρα­βαί­νο­ντας κάθε αρχή επαγ­γελ­μα­τι­κής δεο­ντο­λο­γί­ας και προ­σω­πι­κών αξιών.

Το ψέμα, ως έμφυ­το ανθρώ­πι­νο χαρα­κτη­ρι­στι­κό, λει­τουρ­γεί διτ­τά: αρνη­τι­κά για τη Γωγώ, ως μέσο εξα­πά­τη­σης και προ­δο­σί­ας εις βάρος της, ενώ από τους δύο άνδρες – ήρω­ες έχει δια­με­τρι­κά αντί­θε­τη χρή­ση και λει­τουρ­γεί ως θετι­κός κατα­λύ­της στη ζωή της Δανάης.

Η αγά­πη για τη Βέροια και τις περιο­χές όπου έζη­σε η συγ­γρα­φέ­ας εκφρά­ζε­ται με ανα­φο­ρές στα τοπι­κά αξιο­θέ­α­τα, στην ιστο­ρία τους ακό­μα και στη μυθο­λο­γία. Παρέ­χο­νται αξιό­πι­στες και ενδια­φέ­ρου­σες πλη­ρο­φο­ρί­ες και λει­τουρ­γούν ως ένας οδη­γός που κεντρί­ζει την περιέρ­γειά μας να επι­σκε­φθού­με αυτά τα μέρη.

Παράλ­λη­λα με την εξέ­λι­ξη της ιστο­ρί­ας, ο ανα­γνώ­στης δια­πι­στώ­νει ότι η φύση έχει πρω­ταρ­χι­κή σημα­σία, διό­τι επη­ρε­ά­ζει, δια­μορ­φώ­νει και αντι­κα­το­πτρί­ζει τις συναι­σθη­μα­τι­κές κατα­στά­σεις των κύριων προσώπων.

Απο­θε­ώ­νε­ται και υμνεί­ται η ομορ­φιά της μέσα από ζωη­ρές περι­γρα­φές, παρο­μοιώ­σεις και μετα­φο­ρές που δημιουρ­γούν τόσο εναρ­γείς εικό­νες στον ανα­γνώ­στη, ώστε να πιστέ­ψει ότι και εκεί­νος, όλες τις επο­χές, απο­τε­λεί μέρος αυτής της φύσης που κουρ­νιά­ζει και κοι­μά­ται τον χει­μώ­να, ανα­σταί­νε­ται και ξεπρο­βάλ­λει την άνοι­ξη, πάλ­λε­ται από ζωή το καλο­καί­ρι και ημε­ρεύ­ει το φθι­νό­πω­ρο. Το δάσος, τα βου­νά, ο Αλιάκ­μο­νας, το χιό­νι, οι ανθι­σμέ­νες ροδα­κι­νιές, όλα είναι εξαι­ρε­τι­κά σημα­ντι­κά, πολ­λά προ­σω­πο­ποιού­νται, ακό­μα και τα άψυ­χα, όπως η πόλη ή το τζά­κι, όλα παί­ζουν τον δικό τους ρόλο ως έμβια όντα που συμ­με­τέ­χουν στη ζωή των ηρώων.

Θα σας δια­βά­σω ένα πολύ μικρό σχε­τι­κό από­σπα­σμα: (σελί­δα 51, διά­λο­γος ανά­με­σα σε δύο δένδρα ).

«Μπα, ποιοι είναι αυτοί;» ανα­ρω­τή­θη­κε ο γεροπλάτανος.

«Πού θες να ξέρω;» του απά­ντη­σε ο νεό­τε­ρος, «δε μας έχουν συνη­θί­σει σε τέτοιες επισκέψεις».

«Μου αρέ­σουν», συνέ­χι­σε ο γερο­πλά­τα­νος. «Χρό­νια έχουν να μας τιμή­σουν. Είδες πόσο χρή­σι­μοι απο­δεί­χτη­κε ότι είμα­στε τελικά;»

«Τι εννο­είς;» τον ρώτη­σε ο νεότερος.

«Εμείς σώσα­με αυτό το σπι­τά­κι από τις πλημ­μύ­ρες και τις κατο­λι­σθή­σεις. Αν δεν ήμα­σταν εμείς να ορθώ­σου­με το ανά­στη­μά μας στους αέρη­δες, ν’ απλώ­σου­με τις ρίζες μας και να κρα­τή­σου­με τα ορμη­τι­κά νερά, το σπί­τι θα είχε κατα­λή­ξει στο ποτάμι».

«Δίκιο έχεις, δεν το είχα σκε­φτεί», απά­ντη­σε ο νεότερος.

«Ε! γι’ αυτό λένε “Γηρά­σκω αεί διδα­σκό­με­νος’’, που σημαί­νει όσο θα μεγα­λώ­νεις, πάντα θα μαθαί­νεις, αρκεί να θέλεις ν’ ακού­σεις, να είσαι ταπει­νός κι όχι εγω­ι­στής. Και­ρός να σωπά­σου­με όμως, για να μη τους τρο­μά­ξου­με κι είναι τόσο ερωτευμένοι!»

Αυτή η στι­χο­μυ­θία εντάσ­σε­ται, επί­σης, σε μια άλλη διά­στα­ση του μυθι­στο­ρή­μα­τος, καθώς η μυθο­πλα­σία απο­τε­λεί το έναυ­σμα για τη συγ­γρα­φέα να μας δώσει το προ­σω­πι­κό κοι­νω­νι­κό στίγ­μα της. Ανα­δει­κνύ­ει τα σύγ­χρο­να κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα, καθώς αυτά, με ευρη­μα­τι­κό τρό­πο, ανα­κύ­πτουν μέσα από την καθη­με­ρι­νό­τη­τα των ηρώ­ων, και εκφρά­ζει τους προ­βλη­μα­τι­σμούς, τις θέσεις και τις πεποι­θή­σεις της.
Η δρά­ση ξεδι­πλώ­νε­ται παράλ­λη­λα με τη δια­τύ­πω­ση των πιστεύω της. Θίγο­νται προ­βλή­μα­τα, όπως η παγκό­σμια φτώ­χεια και η κοι­νω­νι­κή ανι­σό­τη­τα, η κλι­μα­τι­κή αλλα­γή, ο σεξι­σμός, η ενδο­οι­κο­γε­νεια­κή βία, για να ανα­φέ­ρω μόνο λίγα, που προ­κα­λούν τον ανα­γνώ­στη να εξε­τά­σει και τη δική του θέση σχε­τι­κά με αυτά τα ζητή­μα­τα. Συγ­χρό­νως, παρα­τί­θε­νται απο­σπά­σμα­τα από τον Καζαν­τζά­κη, τον Gabriel Garcia Marquez, τον Khalil Gibran και άλλους.

Στις ανθρώ­πι­νες σχέ­σεις και στα σύγ­χρο­να κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα, όπως αυτά παρου­σιά­ζο­νται στο πρω­τό­λειο της Βάσως Γαλά­νη, ο καθέ­νας από μας κάτι μπο­ρεί να βρει που να τον αφο­ρά και να τον αγγίζει.

(Η ομι­λία της κ. Ιωάν­νας Παλιού­ρα στην παρου­σί­α­ση του βιβλί­ου στη Διε­θνή Έκθε­ση Βιβλί­ου στις 27/11/2021)

vivlio psithirize

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο