Ευρωπαϊκή δασική στρατηγική: Πυλώνας οι “ιδιοκτήτες” και “διαχειριστές” δασών

Δεν είναι η πρώ­τη φορά που γίνε­ται μια τέτοια συζή­τη­ση. Τα τελευ­ταία χρό­νια, μετά από κάθε μεγά­λη κατα­στρο­φή, οι κυβερ­νή­σεις μιλούν για «κλι­μα­τι­κή κρί­ση», χαρα­κτη­ρί­ζουν «ανέ­φι­κτο να αντι­με­τω­πι­στούν οι πυρ­κα­γιές» και κάνουν λόγο για «ακραία φαι­νό­με­να και πρω­τό­γνω­ρες δια­στά­σεις». Για να έρθει στη συνέ­χεια το παρα­σύν­θη­μα, που είναι «η ανά­γκη να αλλά­ξου­με τον τρό­πο δια­χεί­ρι­σης των δασών».Κι επει­δή εδώ είναι το ζου­μί, ας δού­με τι προ­βλέ­πει η περι­βό­η­τη «Ευρω­παϊ­κή Δασι­κή Στρα­τη­γι­κή της ΕΕ έως το 2030» που παρου­σιά­στη­κε τον Ιού­λιο του 2021. Αυτή η στρα­τη­γι­κή είναι μέρος της «Ευρω­παϊ­κής Πρά­σι­νης Συμ­φω­νί­ας» της ΕΕ και βεβαί­ως χρη­μα­το­δο­τεί­ται από το Ταμείο Ανά­καμ­ψης. Το σχέ­διο έχει κατα­στρω­θεί: «Κλι­μα­τι­κός νόμος», πρό­γραμ­μα πολι­τι­κής προ­στα­σί­ας «Αιγίς» με χρη­μα­το­δο­τή­σεις στο κεφά­λαιο από το νέο υπερ­μνη­μό­νιο του Ταμεί­ου Ανά­καμ­ψης και το νέο ΕΣΠΑ.

Συνο­πτι­κά πρό­κει­ται για έναν επι­κίν­δυ­νο «οδη­γό» δεκα­ε­τούς σχε­δια­σμέ­νης εκμε­τάλ­λευ­σης των δασών από τους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους, από την ΕΕ …των 16 εκατ. ιδιο­κτη­τών ιδιω­τι­κών δασών και του 60% των «μη δημό­σιων» δασών…

Το ίδιο το κείμενο της Κομισιόν
ομολογεί κυνικά την ουσία.

Λέει: «Η Στρα­τη­γι­κή επι­διώ­κει να ανα­πτύ­ξει, μετα­ξύ άλλων, οικο­νο­μι­κά κίνη­τρα, ιδί­ως για ιδιώ­τες ιδιο­κτή­τες και δια­χει­ρι­στές δασών, για την παρο­χή αυτών των οικο­συ­στη­μι­κών υπη­ρε­σιών». Μάλι­στα, η ΕΕ παίρ­νει σοβα­ρά υπό­ψη της την εκτί­μη­ση του Παγκό­σμιου Οικο­νο­μι­κού Φόρουμ, με βάση την οποία έως το 2030 «η δια­τή­ρη­ση, απο­κα­τά­στα­ση και βιώ­σι­μη δια­χεί­ρι­ση των δασών θα μπο­ρού­σε να δημιουρ­γή­σει 190 δισ. ευρώ σε επι­χει­ρη­μα­τι­κές ευκαι­ρί­ες». Ετσι, προ­ω­θεί λοι­πόν ένα σύστη­μα «απο­κε­ντρω­μέ­νης δασι­κής δια­κυ­βέρ­νη­σης (…) που προ­ά­γει συνέρ­γειες (…) χωρίς απο­κλει­σμούς για τα κρά­τη — μέλη, τους ιδιο­κτή­τες και δια­χει­ρι­στές δασών, τη βιο­μη­χα­νία, τους ακα­δη­μαϊ­κούς και την κοι­νω­νία των πολι­τών (…) απο­φεύ­γο­ντας παράλ­λη­λα τις επι­κα­λυ­πτό­με­νες δομές».

Με λίγα λόγια, τον πρώ­το λόγο για το κου­μά­ντο στα δάση θα έχουν οι «ιδιο­κτή­τες δασών», οι επι­χει­ρη­μα­τι­κοί όμι­λοι της Ενέρ­γειας, της υλο­το­μί­ας, του του­ρι­σμού, μάνα­τζερς φορέ­ων δια­χεί­ρι­σης κ.ά. Και ο ειδι­κός ρόλος «περι­φρού­ρη­σης» («watchdogs», όπως ανα­φέ­ρε­ται επί λέξει) της υλο­ποί­η­σης αυτού του σχε­δια­σμού ανα­τί­θε­ται στις ΜΚΟ, που είτε έχουν τις δικές τους εται­ρεί­ες, είτε δια­πλέ­κο­νται με άλλες.

“Οικοσυστημικές υπηρεσίες”
__βασιζόμενες στην αγορά

Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι τον Ιού­λιο του 2022, σε Εκθε­ση του Ευρω­παϊ­κού Κοι­νο­βου­λί­ου για τη νέα δασι­κή στρα­τη­γι­κή της ΕΕ για τη βιώ­σι­μη δια­χεί­ρι­ση των δασών, αναφέρεται:

«Οι ιδιο­κτή­τες και οι δια­χει­ρι­στές δασών απο­τε­λούν τους πυλώ­νες για την επί­τευ­ξη τόσο των παρα­γω­γι­κών στό­χων όσο και των στό­χων προ­στα­σί­ας, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων της απο­κα­τά­στα­σης, της δάσω­σης και της ανα­δά­σω­σης. Με τον σχε­δια­σμό της δασι­κής δια­χεί­ρι­σης σε κύκλους δεκα­ε­τιών, έχουν πραγ­μα­τι­κό ίδιο συμ­φέ­ρον για τη δια­τή­ρη­ση των δασι­κών πόρων. Ωστό­σο, η εργα­σία τους εξαρ­τά­ται από ένα επαρ­κές εισό­δη­μα, το οποίο μέχρι σήμε­ρα βασί­ζε­ται σχε­δόν απο­κλει­στι­κά στην παρα­γω­γή ξυλεί­ας. Θα χρεια­στεί μια ευρύ­τε­ρη προ­σέγ­γι­ση προ­κει­μέ­νου οι ιδιο­κτή­τες και οι δια­χει­ρι­στές δασών να μπο­ρέ­σουν να αντα­πο­κρι­θούν στις διά­φο­ρες προσ­δο­κί­ες. Αυτό απαι­τεί να κατα­στούν προ­σβά­σι­μες δίκαιες ροές εσό­δων για την παρο­χή άλλων οικο­συ­στη­μι­κών υπη­ρε­σιών. Ενώ δια­τί­θε­νται δημό­σιοι πόροι, μετα­ξύ άλλων σε ευρω­παϊ­κό επί­πε­δο (Ταμείο Ανά­καμ­ψης) και ο τομέ­ας λει­τουρ­γεί κατά κύριο λόγο ως βασι­ζό­με­νος στην αγο­ρά και είναι άρρη­κτα συν­δε­δε­μέ­νος με μια νοο­τρο­πία ατο­μι­κής ευθύ­νης και επι­χει­ρη­μα­τι­κής σκέ­ψης. Ως εκ τού­του, πρέ­πει να απο­φευ­χθεί η ενί­σχυ­ση της εξάρ­τη­σης από επι­δο­τή­σεις. Οι βασι­ζό­με­νες στην αγο­ρά ενι­σχύ­σεις για τα συστή­μα­τα οικο­συ­στη­μι­κών υπη­ρε­σιών συνι­στούν μια ελπι­δο­φό­ρα προ­σέγ­γι­ση και θα πρέ­πει να απο­τε­λέ­σουν προτεραιότητα».

Τι είναι “δάσος”;

Για να δημιουρ­γη­θεί αυτό το «φιλι­κό για τις επι­χει­ρή­σεις περι­βάλ­λον», η ΕΕ στο κεί­με­νό της ξεκό­βει από νωρίς τι εννο­εί ως «δάσος». Ετσι προ­βλέ­πει δια­φο­ρε­τι­κές ταχύ­τη­τες, ποσο­στώ­σεις και κατη­γο­ριο­ποι­ή­σεις στο καθε­στώς προ­στα­σί­ας τους, μεθο­δεύ­ο­ντας «κοι­νούς ευρω­ε­νω­σια­κούς ορι­σμούς» των δασών προ­κει­μέ­νου να χαρ­το­γρα­φη­θούν και να εφαρ­μο­στεί το υπο­τι­θέ­με­νο «καθε­στώς προ­στα­σί­ας» τους.

Στην ουσία, αυτά που στην Ελλά­δα ονο­μά­ζουν — με βάση τους νόμους — «δασι­κές εκτά­σεις», που απο­τε­λούν το 30% της δασο­κά­λυ­ψης της Ελλά­δας και με βάση την επι­στή­μη της δασο­λο­γί­ας θεω­ρού­νται μέρος ενός δασι­κού οικο­συ­στή­μα­τος, που μπο­ρεί να εξε­λι­χθεί ως υψη­λό δάσος, τα πετά­νε έξω από την προ­στα­σία και αυτό «πάει πακέ­το» με την παρα­πέ­ρα εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση των δασι­κών οικο­συ­στη­μά­των και την αλλα­γή χρή­σης τους.

Στην Ελλά­δα «μη δημό­σια δάση» απο­τε­λούν περί­που το 35% των δασών της χώρας, ανή­κο­ντας σε φυσι­κά ή νομι­κά πρό­σω­πα δημο­σί­ου ή ιδιω­τι­κού δικαί­ου. Ανε­ξαρ­τή­τως όμως ιδιο­κτη­σί­ας, πρω­ταρ­χι­κός στό­χος της ΕΕ είναι να δοθεί μεγα­λύ­τε­ρη ώθη­ση στα επι­χει­ρη­μα­τι­κά σχέ­δια, με ΣΔΙΤ, συμπρά­ξεις. Αυτό που κατά βάση τους απα­σχο­λεί, είναι είτε απευ­θεί­ας, ως κάτο­χος ιδιό­κτη­του δάσους, είτε ως επεν­δυ­τής σε κατά τα άλλα δημό­σιο δάσος, να εξυ­πη­ρε­τεί­ται η μέγι­στη δυνα­τή κερδοφορία.

Το χρή­μα από το Ταμείο Ανά­καμ­ψης που δια­τί­θε­ται για ανα­δα­σώ­σεις, θα προι­κί­σει …πρό­θυ­μους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους — ανα­δό­χους (κατά την κυβέρ­νη­ση) για να ανα­λά­βουν ανα­δα­σώ­σεις, προ­κει­μέ­νου να έχουν επι­χει­ρη­μα­τι­κή πρό­σβα­ση στο φιλέ­το του δάσους που έχουν βάλει στο μάτι και να βγά­λουν διπλά και τρί­δι­πλα. Αυτό που έγι­νε και το 2021 μετά τις φωτιές της Εύβοιας. Αλλω­στε, πλέ­ον και διά νόμου τόσο στη χώρα μας όσο και σε όλη την ΕΕ ανα­δά­σω­ση δεν σημαί­νει και προ­στα­σία από την επι­χει­ρη­μα­τι­κή δρά­ση, αλλά ακρι­βώς το αντίθετο.

Έχουν ετοιμάσει το έδαφος

Πάνω σε ποιο έδα­φος όμως έρχο­νται να υλο­ποι­η­θούν αυτά τα σχέ­δια, αυτή η Στρα­τη­γι­κή της ΕΕ; Η πολι­τι­κή της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, που εμπο­ρευ­μα­το­ποιεί το περι­βάλ­λον, τη γη και τα δάση. Γι’ αυτό άλλω­στε τα τελευ­ταία 40 χρό­νια, καμία κυβέρ­νη­ση δεν κατάρ­γη­σε οποιον­δή­πο­τε νόμο είχε ψηφί­σει η προη­γού­με­νη στους τομείς περι­βάλ­λο­ντος, χρή­σε­ων γης, δασών. Επαιρ­νε η μια τη σκυ­τά­λη από την άλλη και συνέ­χι­ζε τον κατα­στρο­φι­κό για τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα και το περι­βάλ­λον δρό­μο, αλλά κερ­δο­φό­ρο για τους μονο­πω­λια­κούς ομίλους.

Η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, όλα αυτά τα χρόνια:

– Εξει­δι­κεύ­ουν και εφαρ­μό­ζουν τις ευρω­ε­νω­σια­κές κατευ­θύν­σεις που αντι­με­τω­πί­ζουν το περι­βάλ­λον, τα δάση ως πεδίο επι­χει­ρη­μα­τι­κής δράσης.

– Προ­ω­θούν και εμπλου­τί­ζουν το νομι­κό πλαί­σιο για το περι­βάλ­λον, ακο­λου­θώ­ντας τις οδη­γί­ες του μεγά­λου κεφα­λαί­ου, του ΣΕΒ, των τρα­πε­ζών, υπο­τάσ­σο­ντας ακό­μα περισ­σό­τε­ρο το περι­βάλ­λον στις ανά­γκες της καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης, στο­χεύ­ο­ντας στην εξα­σφά­λι­ση και διεύ­ρυν­ση των πεδί­ων κερ­δο­φο­ρί­ας στα υπερ­συσ­σω­ρευ­μέ­να κεφάλαια.

– Υλο­ποιούν την ίδια κατα­στρο­φι­κή δασι­κή πολι­τι­κή, εξα­σφα­λί­ζο­ντας ένα νομι­κό χωρο­τα­ξι­κό και περι­βαλ­λο­ντι­κό πλαί­σιο που εντεί­νει την εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση της δασι­κής γης, διευ­ρύ­νει τις επεν­δύ­σεις μέσα στα δάση, τις οποί­ες επι­δο­τούν πολύ­μορ­φα, μετα­τρέ­πο­ντάς τα σε δάση ανε­μο­γεν­νη­τριών, με «fast track» διαδικασίες.

– Οδη­γούν σε απο­χα­ρα­κτη­ρι­σμούς, σε ανα­γνω­ρί­σεις ανύ­παρ­κτων δικαιω­μά­των κυριό­τη­τας, κυρί­ως γύρω από αστι­κά κέντρα, παρα­λια­κές και νησιω­τι­κές εκτά­σεις. Ετσι, εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες στρέμ­μα­τα δασι­κών εκτά­σε­ων έχουν μετα­τρα­πεί σε οικι­σμούς, βίλες, του­ρι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις κ.λπ.

Χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα απο­τε­λεί η εξε­λισ­σό­με­νη πώλη­ση από μεσι­τι­κά γρα­φεία του δάσους στην περιο­χή — «φιλέ­το» Κορα­κιά Κρα­νι­δί­ου (απέ­να­ντι από τις Σπέ­τσες), ως ιδιω­τι­κού ενώ θεω­ρεί­ται δημό­σιο, το οποίο δεν μπο­ρεί να πωλη­θεί για­τί εκτός των άλλων κάη­κε πριν λίγα χρό­νια, έχει κηρυ­χθεί ανα­δα­σω­τέο και όπως λέγε­ται, εμφα­νί­ζε­ται να ανή­κει σε οικο­δο­μι­κό συνεταιρισμό.

– Απα­ξιώ­νουν τη Δασι­κή Υπη­ρε­σία που έχει την ευθύ­νη της προ­στα­σί­ας και δια­χεί­ρι­σης των δασών.

– Υλο­ποιούν τους δασι­κούς χάρ­τες που απο­τε­λούν κυρί­αρ­χη κερ­δο­φό­ρα επι­δί­ω­ξη των μονο­πω­λια­κών ομί­λων, των τρα­πε­ζών, για να δια­μορ­φω­θεί «καθα­ρό τοπίο», που θα επι­τα­χύ­νει τα εκμε­ταλ­λευ­τι­κά τους σχέδια.

– Δια­τη­ρούν τον δια­χω­ρι­σμό της ενιαί­ας δια­χεί­ρι­σης και προ­στα­σί­ας των δασών από την αντι­πυ­ρι­κή τους προ­στα­σία. Την απο­τυ­χη­μέ­νη διά­σπα­ση της πρό­λη­ψης από την κατά­σβε­ση των δασι­κών πυρ­κα­γιών, που έγι­νε το 1998, με τη μετα­φο­ρά της δασο­πυ­ρό­σβε­σης στο Πυρο­σβε­στι­κό Σώμα, επί κυβέρ­νη­σης ΠΑΣΟΚ, που συνε­χί­στη­κε μέχρι σήμε­ρα από όλες τις κυβερ­νή­σεις, με τερά­στιες καταστροφές.

– Δια­τη­ρούν την υπο­χρη­μα­το­δό­τη­ση των εμπλε­κό­με­νων με τις δασι­κές πυρ­κα­γιές υπη­ρε­σιών (Δασι­κή Υπη­ρε­σία, Πυρο­σβε­στι­κή), τις τερά­στιες ελλεί­ψεις προ­σω­πι­κού και μέσων. Ετσι, για παρά­δειγ­μα, στη Δασι­κή Υπη­ρε­σία οι κενές θέσεις μόνι­μου και ειδι­κευ­μέ­νου επι­στη­μο­νι­κού και λοι­πού προ­σω­πι­κού είναι κατά μέσο όρο 70%. Η χρη­μα­το­δό­τη­ση κυμάν­θη­κε στα 26 εκα­τομ­μύ­ρια ευρώ τον χρό­νο, ποσό που αντι­στοι­χεί στο 0,5% του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού. Δια­τη­ρούν την ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κή οργά­νω­ση των δασο­πυ­ρο­σβε­στι­κών δυνά­με­ων με κύριο βάρος στα ενα­έ­ρια μέσα, παρό­τι δεν απο­τε­λούν το κύριο μέσο κατά­σβε­σης των πυρκαγιών.

– Είναι αντί­θε­τοι με την ολο­κλη­ρω­μέ­νη και ενιαία δια­χεί­ρι­ση και προ­στα­σία των δασι­κών οικο­συ­στη­μά­των που περι­λαμ­βά­νει τη σύγ­χρο­νη αντι­πυ­ρι­κή προ­στα­σία, με κύριο βάρος στην πρό­λη­ψη και τη σε δια­φο­ρε­τι­κή βάση οργά­νω­ση των επί­γειων δυνάμεων.