Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Η νήσος Χίος υπό οθωμανική κυριαρχία»

Παρου­σιά­ζει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //

TERDJUMAN EFFENDI (ETIENNE A. VLASTO)

Η νήσος Χίος υπό οθω­μα­νι­κή κυριαρχία

L’ ile de Chios sous la domination Ottomane

Εισα­γω­γή- Μετά­φρα­ση- Σχόλια

Γιάν­νης Χ. Μουρατίδης

Δεν θα το χαρα­κτή­ρι­ζα βιβλίο σοκ ή έκπλη­ξη στο χώρο της ιστο­ρι­κής μελέ­της όπου και το κατα­τάσ­σω κι όχι στην κατη­γο­ρία εμπε­ρι­στα­τω­μέ­νων δοκι­μί­ων που άνε­τα θα το κατέ­τασ­σαν άλλοι, μα… θα μου πεί­τε ποιο; Και, σας… απα­ντώ : το βιβλίο που σας παρου­σιά­ζω σήμε­ρα και του οποί­ου μας ήταν μέχρι τώρα παντε­λώς άγνω­στοι και ο συγ­γρα­φέ­ας του Terdjuman Effendi και ο Έλλη­νας επι­με­λη­τής και μετα­φρα­στής του Γιάν­νης Χ. Μου­ρα­τί­δης του οποί­ου αυτό το βιβλίο απο­τε­λεί και την πρώ­τη του εμφά­νι­ση στα γράμματα.

Αφού σας πω ότι η αξιό­λο­γη αυτή μελέ­τη χωρί­ζε­ται σε 2 μέρη με το πρώ­το να το καλύ­πτει εκτε­νής ανα­φο­ρά στον συγ­γρα­φέα του βιβλί­ου Τ.Ε., και το δεύ­τε­ρο μέρος να το συν­θέ­τει η μετά­φρα­ση ενός μόνο κεφα­λαί­ου του πρω­τό­τυ­που γαλ­λι­κού τίτλου του συγ­γρα­φέα , ακο­λου­θώ­ντας κι… εγώ την πορεία που χάρα­ξε ο Γ. Μ., μετα­φρα­στής- επι­με­λη­τής της μελέ­της θα σας παρου­σιά­σω πρώ­τα τον συγ­γρα­φέα του βιβλί­ου και κατό­πιν θα γίνει μικρή ανα­φο­ρά στο μετα­φρα­σμέ­νο από τον Γιάν­νη Μου­ρα­τί­δη κεφά­λαιο που επέ­λε­ξε από το βιβλίο του συγ­γρα­φέα. Σας μπέρδεψα;

Terdjuman Effendi: Το όνο­μα του συγ­γρα­φέα και όπως ευκρι­νώς δια­βά­ζου­με στο εξώ­φυλ­λο του βιβλί­ου και σε παρέν­θε­ση: Etienne A. Vlasto… Μάλι­στα, έχο­με να κάνο­με με έναν συγ­γρα­φέα που υιο­θέ­τη­σε στην έκδο­ση του βιβλί­ου του τούρ­κι­κο ψευ­δώ­νυ­μο, που σημαί­νει ο ‘μετα­φρα­στής’, αλλά δεν είναι άλλος από τον … Στέ­φα­νο Α. Βλα­στό, λόγιο Χια­κής κατα­γω­γής, μέλος της σημα­ντι­κής οικο­γέ­νειας των Βλα­στών με ρίζες στους Βυζα­ντι­νούς χρό­νους και κλά­δους της αρι­στο­κρα­τι­κής αυτής φαμί­λιας σε πολ­λά μέρη Ελλά­δας και εξωτερικού.

Στην περί­πτω­ση της οικο­γέ­νειας του συγ­γρα­φέα μας Στέ­φα­νου Αντω­νί­ου Βλα­στού η οικο­γέ­νεια του πατέ­ρα του Αντω­νί­ου Βλα­στού μετά την κατα­στρο­φή της Χίου το μοι­ραίο 1822 θα μετοι­κή­σει-όπως κι άλλοι εύπο­ροι του νησιού- στη Μασ­σα­λία τόπο της πανί­σχυ­ρης και πάμπλου­της Χια­κής παροι­κί­ας, ο Αντώ­νιος Α. Βλα­στός θα παντρευ­τεί την Καλ­λιό­πη Ράλ­λη της γνω­στής οικο­γε­νεί­ας κατό­χου της Ralli Brothers στο Λον­δί­νο και, θα απο­κτή­σουν 6 αγό­ρια. Ο συγ­γρα­φέ­ας μας ο Στέφανος(γαλλικά= Ετιέν) θα γεν­νη­θεί το 1831 στην Οδησ­σό και η σημα­ντι­κή πορεία της ζωής του θα λάβει τέλος στην Αλε­ξάν­δρεια της Αιγύ­πτου στις 2 Σεπτεμ­βρί­ου 1905.

Προ­σω­πι­κό­τη­τα πνευ­μα­τι­κή και έντο­νη ο Χίος Στέ­φα­νος Βλα­στός, δια­κε­κρι­μέ­νος λόγιος του 19ου αιώ­να , ο ίδιος, δηλα­δή η σκια­γρά­φη­ση της προ­σω­πι­κό­τη­τας του καθώς και σε πρώ­τη μετά­φρα­ση στην Ελλη­νι­κή γλώσ­σα ενός κεφαλαίου(από τα 17) του βιβλί­ου του Έλλη­νες και Τούρ­κοι 117 χρό­νια μετά την αρχι­κή δημο­σί­ευ­ση του βιβλί­ου στην Γαλ­λι­κή γλώσ­σα είναι οι δύο θεμα­τι­κές του παρου­σια­ζό­με­νου βιβλίου.

Επι­λο­γή του πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νου ερευ­νη­τή Γ.Μ., η εκτε­νής ανα­φο­ρά στην προ­σω­πι­κό­τη­τα και το έργο του Στ. Βλα­στού ίσως όχι μόνο για να μας δώσει την δυνα­τό­τη­τα να τον γνωρίσουμε(τον Βλα­στό) αλλά και ίσως να μας ετοι­μά­ζει την μετά­φρα­ση κάποιου άλλου τίτλου του συγ­γρα­φέα γεγο­νός πολύ ενδια­φέ­ρον για τους φίλους της ιστο­ρί­ας και της γνώ­σης αν κρί­νου­με από τα απο­τε­λέ­σμα­τα της πρώ­της του αυτής δου­λειάς , έρευ­να εξαι­ρε­τι­κά ενδια­φέ­ρου­σα και πλού­σια σε βιβλιο­γρα­φι­κά δεδο­μέ­να που συμ­βάλ­λει στην μελέ­τη και κατα­νό­η­ση της εξέ­λι­ξης της Χια­κής πολι­τι­κής οικο­νο­μι­κής και κοι­νω­νι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας στο χρο­νι­κό διά­στη­μα που καλύ­πτει η δου­λειά του Βλαστού.

Το έργο απο­τε­λεί χωρίς υπερ­βο­λή εργα­σία υπο­δο­μής ιδιαί­τε­ρα χρή­σι­μο στους μελε­τη­τές αυτής της χρο­νι­κής περιόδου.

Το πρώ­το μέρος ‚λοι­πόν, της μελέ­της κάπου εδώ τελειώ­νει με νικη­τή τον… πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νο ερευ­νη­τή που συνε­παρ­μέ­νος κι ο ίδιος από την προ­σω­πι­κό­τη­τα του Χιώ­τη αστού δια­νο­ού­με­νου Στ. Βλα­στού κατά την διάρ­κεια της έρευ­νας του κατα­φέρ­νει σ’ αυτήν την πρώ­τη του συγ­γρα­φι­κή-ερευ­νη­τι­κή προ­σπά­θεια να ‘παρα­σύ­ρει’ τον φιλα­να­γνώ­στη και να τον ‘σύρει’ σε μια άλλη επο­χή την επο­χή δρά­σης του Βλα­στού στα πλαί­σια των οικο­νο­μι­κο ‑πολι­τι­κο- κοι­νω­νι­κών γεγο­νό­των της περιό­δου εκεί­νης„ κατα­φέρ­νει (ο Γ. Μ.), να συν­θέ­σει το πορ­τρέ­το , την ψυχο­λο­γι­κή σκια­γρά­φη­ση του Βλα­στού και την πνευ­μα­τι­κή-δημιουρ­γι­κή παρου­σία του έχο­ντας συγκε­ντρώ­σει κι ανα­λύ­σει κάθε τι σχε­τι­κό με το έργο και την επο­χή του.

Κι ήταν πολ­λοί, σχε­δόν η πλειο­ψη­φία των ψαγ­μέ­νων της ανά­γνω­σης φίλων που δεν γνώ­ρι­ζαν το μέγε­θος της πνευ­μα­τι­κής αξί­ας του φιλό­σο­φου-ερευ­νη­τή που ο Γ. Μ., μελέ­τη­σε για πολύ και­ρό όλο του το έργο και μπή­κε ακρι­βώς στο πνεύ­μα του και στις νοη­τι­κές δια­στά­σεις του και μας … τα παρου­σιά­ζει επιτυχώς.

Κύριος στό­χος του σημα­ντι­κού-το επα­να­λαμ­βά­νω- αυτού μελε­τή­μα­τος-κατά την άπο­ψη μου‑, είναι η βαθιά ανα­δί­φη­ση της προ­σω­πι­κό­τη­τας του Στ. Βλα­στού με επι­μέ­ρους θεμα­τι­κή την παρου­σί­α­ση ενός από τα κεφά­λαια – Η νήσος Χίος υπό Οθω­μα­νι­κή κυριαρ­χία- από το βιβλίο του συγ­γρα­φέα Έλλη­νες και Τούρ­κοι.

GRECS ET TURCS/ TERDJUMAN EFFENDI/MARSEILLE/1899, o τίτλος του βιβλί­ου-στα Γαλλικά‑, Έλλη­νες και Τούρ­κοι στην Ελλη­νι­κή σε μετά­φρα­ση των απο­σπα­σμά­των από τον Γιάν­νη Χ. Μουρατίδη 

Η νήσος Χίος υπό οθω­μα­νι­κή κυριαρχία

Lile de Chios sous la domination Ottomane.O τίτλος-επα­να­λαμ­βά­νω- ενός των 17 κεφα­λαί­ων του βιβλί­ου του Βλα­στού, κεφα­λαί­ων ανε­ξαρ­τή­των μετα­ξύ τους που όλα μαζί απο­τε­λούν την προ­σπά­θεια του Βλα­στού να προ­σεγ­γί­σει τις σχέ­σεις Ελλή­νων-Τούρ­κων της επο­χής εκεί­νης και είναι το κεφάλαιο(ανέκδοτο μέχρι σήμε­ρα στην Ελλη­νι­κή) που μας μετέ­φρα­σε και παρέ­δω­σε ο Γ. Μου­ρα­τί­δης, κεφά­λαιο όπου ο Βλα­στός έχο­ντας το χωρι­σμέ­νο σε 2 μέρη στο πρώ­το αφη­γεί­ται τα προ­νό­μια και το διοι­κη­τι­κό σύστη­μα του νησιού της Χίου επί Τουρ­κο­κρα­τί­ας και στο δεύ­τε­ρο μέρος την Σφα­γή της Χίου το 1822.

Χίος, κατοι­κη­μέ­νη από την νεο­λι­θι­κή επο­χή κι ίσως νωρί­τε­ρα… περί­ο­δοι ακμής και παρακ­μής, βου­τιά στους αιώ­νες κι οι Γενουά­τες την κατα­κτούν το1346(έως το 1566), Τζου­στα­νί­νι κλπ, ακο­λου­θεί η Οθω­μα­νι­κή κατο­χή, η Σφα­γή της Χίου για να απε­λευ­θε­ρω­θεί το νησί τελι­κά το 1912…

Την περί­ο­δο, λοι­πόν, της Οθω­μα­νι­κής κυριαρ­χί­ας μελε­τά ο αξιό­λο­γος δια­νοη­τής και συγ­γρα­φέ­ας ερευ­νών αλλά και φιλο­λο­γι­κών κει­μέ­νων Στέ­φα­νος Α. Βλα­στός που όπως ο ίδιος δηλώ­νει στους ανα­γνώ­στες του στο προ­λο­γι­κό του σημεί­ω­μα και με λιτό επί­γραμ­μα: Γρά­φω για να αφη­γη­θώ όχι για να αποδείξω…

Και φτά­νο­ντας στο επί­με­τρο της βιβλιο­κρι­σί­ας μας ‘στά­ση’ για λίγο στον ερευ­νη­τή μετα­φρα­στή και επι­με­λη­τή της καλαί­σθη­της έκδο­σης Γιάν­νη Χ. Μου­ρα­τί­δη και δια­βά­ζω και σας μετα­φέ­ρω ‑από το αυτί του βιβλί­ου- τα παρα­κά­τω ενδια­φέ­ρο­ντα γι αυτόν στοι­χεία: Ο Γιάν­νης Χ. Μου­ρα­τί­δης με κατα­γω­γή από την Λαγκά­δα Χίου γεν­νή­θη­κε στην Αθή­να και είναι πτυ­χιού­χος του Πανε­πι­στη­μί­ου Πειραιά(ΒΑ, MSc)/τμήμα Διε­θνών και Ευρω­παϊ­κών Σπου­δών. Από το 2014 είναι μέλος του ΣΜΕΔ- Σύλ­λο­γος Μετα­φρα­στών-Επι­με­λη­τών-Διορ­θω­τών. Είναι κάτο­χος της Αγγλι­κής, Γαλ­λι­κής και Τουρ­κι­κής γλώσ­σας . Ζει στη Ρόδο όπου κι εργά­ζε­ται ως επι­με­λη­τής ψηφια­κού κει­μέ­νου σε ιδιω­τι­κή εταιρεία.

Έργο ωφέ­λι­μο, έργο ιδιό­τυ­πης δημιουρ­γι­κό­τη­τας , έργο με ενδια­φέ­ρον κι όχι μόνο από τους φίλους της Ιστο­ρί­ας και της Χίου, εφό­σον είναι γραμ­μέ­νο σε ρυθ­μούς και στυλ μυθι­στο­ρή­μα­τος, έργο υψη­λής ποιό­τη­τας ‑αν και η πρω­τό­λεια δου­λειά του Γ.Μ.-, με δείγ­μα­τα ερευ­νη­τι­κών τομών στην Ελλη­νι­κή Ιστο­ρία και χρή­ση εκ μέρους του ερευ­νη­τή πολ­λών ψηφια­κών πηγών της διε­θνούς βιβλιογραφίας .

Καθό­λου τυχαία-όπως πιστεύω- η επι­λο­γή του Γιάν­νη Μου­ρα­τί­δη στο οπι­σθό­φυλ­λο της έκδοσης:

«Ο Ελλη­νι­κός λαός δεν συναί­νε­σε ποτέ στην υπο­δού­λω­ση του. Οφεί­λει όμως η ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα να αφυ­πνι­στεί για να εξέλ­θει το νωρί­τε­ρο δυνα­τόν από το σημε­ρι­νό καθε­στώς αναρ­χί­ας και τον ηθι­κό βόρ­βο­ρο στα οποία έχει βυθι­στεί εδώ και πάρα πολ­λά χρό­νια , ειδάλ­λως κιν­δυ­νεύ­ει να απο­λέ­σει ολο­κλη­ρω­τι­κά την ανε­ξαρ­τη­σία της και το όνο­μα της να σβη­στεί από τις τάξεις των Εθνών»  λόγια του εκλε­κτού της δια­νό­η­σης Στέ­φα­νου Α. Βλα­στού κάπου γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα…

Τίτλος βιβλί­ου: Η νήσος Χίος υπό οθω­μα­νι­κή κυριαρχία.

L’ ile de Chios sous la domination Ottomane.

Συγ­γρα­φέ­ας: TERDJUMAN EFFENDI (Etienne A. Vlasto).

Εισα­γω­γή- Μετά­φρα­ση και Σχό­λια του Γιάν­νη Χ. Μουρατίδη.

Χίος 2017.Συγχρηματοδότης: Περι­φέ­ρεια Βορεί­ου Αιγαίου.

Το βιβλίο δια­τί­θε­ται σε όλα τα βιβλιο­πω­λεία της νήσου Χίου

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο