Θόδωρος Αγγελόπουλος: Οι τρεις ταινίες-αριστουργήματα που πρέπει οπωσδήποτε να δεις

Στις 24 Γενά­ρη 2012, έφυ­γε ανα­πά­ντε­χα και αδό­κη­τα από τη ζωή ο σπου­δαί­ος έλλη­νας σκη­νο­θέ­της Θόδω­ρος Αγγε­λό­που­λος. Ποι­η­τής της κινη­μα­το­γρα­φι­κής γλώσ­σας και σκέ­ψης, πολυ­βρα­βευ­μέ­νος, με διε­θνή απή­χη­ση και ανα­γνώ­ρι­ση, ο Θ. Αγγε­λό­που­λος άφη­σε ανε­ξί­τη­λη την υπο­γρα­φή του στην έβδο­μη τέχνη.

Με αφορ­μή την τρα­γι­κή επέ­τειο από τον χαμό του, σας προ­τεί­νου­με τρεις κινη­μα­το­γρα­φι­κές ται­νί­ες του, πραγ­μα­τι­κά δια­μά­ντια του ελλη­νι­κού και παγκό­σμιου κινη­μα­το­γρά­φου, που πρέ­πει οπωσ­δή­πο­τε να δει κάποιος:

1. Ο Θίασος (1974-’75)

Σενά­ριο: Θόδω­ρος Αγγελόπουλος

Διεύ­θυν­ση φωτο­γρα­φί­ας: Γιώρ­γος Αρβανίτης

Σκη­νι­κά: Μικές Καραπιπέρης

Μου­σι­κή: Λου­κια­νός Κηλαϊδόνης

Πρω­τα­γω­νι­στούν: Εύα Κοτα­μα­νί­δου, Αλί­κη Γεωρ­γού­λη, Στρά­τος Παχής, Μαρία Βασι­λεί­ου, Βαγ­γέ­λης Καζάν, Πέτρος Ζαρ­κά­δης, Κυριά­κος Κατρι­βά­νος, Γρη­γό­ρης Ευαγ­γε­λά­τος, Γιάν­νης Φύριος, Νίνα Παπα­ζα­φει­ρο­πού­λου (γριά), Αλέ­ξης Μπού­μπης, Θάνος Γραμ­μέ­νος, Κώστας Στυ­λιά­ρης, Γιώρ­γος Βερ­λής, Κώστας Μαν­δή­λας, Γιώρ­γος Τσι­φός, Ιάκω­βος Παϊ­ρί­δης, Τάκης Δου­κά­κος, Μαί­ρη Ανδροπούλου

Επι­κό — πολι­τι­κό έργο, μια ιστο­ρία μέσα στην ιστο­ρία. Η ται­νία ακο­λου­θεί τις περι­πέ­τειες ενός περιο­δεύ­ο­ντος θιά­σου στην Ελλά­δα από το 1939 μέχρι το 1952, ο οποί­ος προ­σπα­θεί να παρου­σιά­σει μια θεα­τρι­κή παρά­στα­ση του βου­κο­λι­κού δρά­μα­τος του Περε­σιά­δη Γκόλ­φω, η βοσκο­πού­λα. Η πολι­τι­κή ιστο­ρία της Ελλά­δας και η ιδιω­τι­κή των μελών του θιά­σου (που είναι ταυ­τό­χρο­να και μέλη της ίδιας οικο­γέ­νειας) πλέ­κο­νται αξε­διά­λυ­τα. Από τη μια παρα­κο­λου­θού­με τις τελευ­ταί­ες μέρες της δικτα­το­ρί­ας του Μετα­ξά, την έναρ­ξη του πολέ­μου, την ιτα­λι­κή εισβο­λή, τη γερ­μα­νι­κή κατο­χή, την Απε­λευ­θέ­ρω­ση, την άφι­ξη των συμ­μά­χων (Άγγλων αρχι­κά και Αμε­ρι­κα­νών στη συνέ­χεια), την κατα­πί­ε­ση των «αρι­στε­ρών» αγω­νι­στών και τον αιμα­τη­ρό εμφύ­λιο πόλε­μο, μέχρι τις εκλο­γές του 1952 όπου κυριαρ­χούν οι δυνά­μεις της Δεξιάς. Από την άλλη, οι περι­πέ­τειες της οικο­γέ­νειας του Oρέ­στη, της αδελ­φής του, του πατέ­ρα του, της μητέ­ρας του και του ερα­στή της, παρα­πέ­μπουν στον κεντρι­κό πυρή­να του μύθου των Ατρει­δών. O πατέ­ρας εκτε­λεί­ται από τους Γερ­μα­νούς, μετά την προ­δο­τι­κή καταγ­γε­λία του ερα­στή της μητέ­ρας, κι ο Oρέ­στης, αντάρ­της της Αρι­στε­ράς, με τη συνερ­γα­σία της αδελ­φής, θα σκο­τώ­σει επί σκη­νής τη μητέ­ρα του και τον ερα­στή της, για να έρθει και η δική του εκτέ­λε­ση κατά τη διάρ­κεια των εκκα­θα­ρί­σε­ων που ακο­λού­θη­σαν τη γενι­κή κατα­στο­λή του αντάρ­τι­κου κατά τον Εμφύ­λιο. Το κεντρι­κό πρό­σω­πο της ται­νί­ας είναι η μεγά­λη αδελ­φή (εκεί­νη που, κατά το σχή­μα του μύθου, θα ήταν η Ηλέ­κτρα), η μόνη της οικο­γέ­νειας που, μετά τα δεκα­τρία χρό­νια Ιστο­ρί­ας τα οποία πραγ­μα­τεύ­ε­ται η ται­νία, μένει ώς το τέλος και φρο­ντί­ζει τον μικρό Oρέ­στη, το γιο της μικρής αδελ­φής που έχει παντρευ­τεί έναν αμε­ρι­κα­νό αξιω­μα­τι­κό. Η χρο­νο­λο­γι­κή κατα­σκευή της ται­νί­ας, περί­πλο­κη και πολύ­πλο­κη, κτί­ζε­ται με διαρ­κείς χρο­νι­κούς ελιγ­μούς και συνε­χείς εναλ­λα­γές επο­χών. Η ται­νία αρχί­ζει το 1952 και τελειώ­νει το 1939 μ’ ένα πανο­μοιό­τυ­πο πλάνο.

2.Ταξίδι στα Κύθηρα (1984)

Σενά­ριο: Θόδω­ρος Αγγελόπουλος

Διεύ­θυν­ση φωτο­γρα­φί­ας: Γιώρ­γος Αρβανίτης

Σκη­νι­κά: Μικές Καραπιπέρης

Μου­σι­κή: Ελέ­νη Καραΐνδρου

Πρω­τα­γω­νι­στούν: Μάνος Κατρά­κης, Μαί­ρη Χρο­νο­πού­λου, Διο­νύ­σης Παπα­γιαν­νό­που­λος, Δώρα Βολα­νά­κη, Giulio Brogi, Γιώρ­γος Νέζος, Αθη­νό­δω­ρος Πρού­σα­λης, Μιχά­λης Γιαν­νά­τος, Άκης Καρέ­γλης. Βασί­λης Τσά­γκλος, Δέσποι­να Γερουλάνου.

Ται­νία που απο­τυ­πώ­νε­ται για πάντα στη μνή­μη του θεα­τή. Συγκλο­νι­στι­κές ερμη­νεί­ες από Μάνο Κατρά­κη και Διο­νύ­ση Παπα­γιαν­νό­που­λο. Ένας σκη­νο­θέ­της του κινη­μα­το­γρά­φου, κου­ρα­σμέ­νος απ’ τις μυθο­πλα­σί­ες, ανα­ζη­τά μια ιστο­ρία ουσια­στι­κή και προ­σκολ­λά­ται σ’ έναν γέρο που που­λά­ει λεβά­ντες στο δρό­μο: τον Σπύ­ρο, έναν πρώ­ην κομ­μου­νι­στή, εξό­ρι­στο στην Τασκέν­δη, που έχει επι­στρέ­ψει στην πατρί­δα μετά από 32 χρό­νια εξο­ρία. Στο χωριό του, που το είχε υπε­ρα­σπι­στεί κατά τη διάρ­κεια του πολέ­μου, γίνε­ται μάρ­τυ­ρας ενός ξεπου­λή­μα­τος της γης και των ιδε­ών, και προ­σπα­θεί να το απο­τρέ­ψει. Ωστό­σο, δεν μπο­ρεί να συμπλεύ­σει με την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που συνα­ντά. Απο­μο­νώ­νε­ται. Δεν μπο­ρεί να επι­κοι­νω­νή­σει με τα παι­διά του, με τους γύρω του. Μόνο η γυναί­κα του, πιστή και υπο­μο­νε­τι­κή Πηνε­λό­πη, τον ακο­λου­θεί μέχρι το τέλος, μέχρι το τελευ­ταίο του ταξίδι.

3. Το βλέμμα του Οδυσσέα (1995)

Σενά­ριο: Θόδω­ρος Αγγε­λό­που­λος, Tonino Guerra, Πέτρος Μάρκαρης.

Διεύ­θυν­ση φωτο­γρα­φί­ας: Γιώρ­γος Αρβα­νί­της, Ανδρέ­ας Σινάνος.

Σκη­νι­κά: Γιώρ­γος Πάτσας, Miodrag Mile Nicolic

Μου­σι­κή: Ελέ­νη Καραΐνδρου

Πρω­τα­γω­νι­στούν: Harvey Keitel, Maia Morgenstern, Erland Josephson, Θανά­σης Βέγ­γος, Γιώρ­γος Μιχα­λα­κό­που­λος, Ντό­ρα Βολα­νά­κη, Μάνια Παπα­δη­μη­τρί­ου, Angel Ivanof, Ljuba Tadic, Cert Llanaj, Αγνή Βλά­χου, Γιάν­νης Ζαβρα­δι­νός, Βαγ­γέ­λης Καζάν, Μίρ­κα Καλα­τζο­πού­λου, Δημή­τρης Καμπε­ρί­δης, Εύα Κοταμανίδου.

Από τις καλύ­τε­ρες ερμη­νεί­ες του αμε­ρι­κα­νού ηθο­ποιού Χάρ­βεϊ Καϊ­τέλ. O ελλη­νο­α­με­ρι­κα­νός σκη­νο­θέ­της Α. επι­στρέ­φει μετά από πολ­λά χρό­νια στην πατρί­δα, ανα­ζη­τώ­ντας τρεις μπο­μπί­νες ανεμ­φά­νι­στου φιλμ των Αδελ­φών Μανά­κη, πιο­νιέ­ρων του κινη­μα­το­γρά­φου στα Βαλ­κά­νια. Η απε­γνω­σμέ­νη ανα­ζή­τη­ση του φιλμ όπου κατα­γρά­φη­κε το πρώ­το βλέμ­μα πάνω σε τού­τη τη χερ­σό­νη­σο, γίνε­ται ταυ­τό­χρο­να και η ανα­ζή­τη­ση ενός βλέμ­μα­τος από πλευ­ράς του Α. (του Αγγε­λό­που­λου, κατ’ επέ­κτα­ση), που ψάχνει έναν και­νούρ­γιο τρό­πο να ξανα­δεί τον κόσμο. Η οδύσ­σεια του Α. δεν είναι μια ομη­ρι­κή Oδύσ­σεια. Όλα τα ομη­ρι­κά αντί­στοι­χα δεν ανα­γνω­ρί­ζο­νται παρά μόνο σαν σχή­μα­τα, σκορ­πι­σμέ­να στοι­χεία στο μακρύ ταξί­δι της σύν­θε­σης. Τώρα που όλες οι ιδε­ο­λο­γί­ες κατέρ­ρευ­σαν, τώρα που το σοσια­λι­στι­κό όνει­ρο κύλη­σε στο ποτά­μι της Ιστο­ρί­ας, η περι­πέ­τεια του βλέμ­μα­τος απέ­μει­νε η μόνη περι­πέ­τεια να αφηγηθείς.