Με την ευκαι­ρία του “φευ­γιού” της Raffaella Carrà, είδαν το φως της δημο­σιό­τη­τας, αναρ­τή­σεις κάθε είδους, κάποιες “μετρη­μέ­νες” και άλλες “στο κλα­ρί” και …τα μυα­λά στο μπλέ­ντερ που λένε, oι περισ­σό­τε­ρες –όσο κι αν φαί­νε­ται παρά­ξε­νο στη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή –μετρή­σα­με πάνω από 400!, με τίτλο “η κομ­μου­νί­στρια Ραφα­έλ­λα”…, Καρ­ρά, η επα­να­στα­τι­κή κλπ. Πιθα­νά αυτό έχει να κάνει με το “σοσια­λι­σμό” του 21^ου αιώ­να, όπως τον έχουν στο μυα­λό τους κάποιοι ισπα­νό­φω­νοι οπορ­του­νι­στές (βλ και «Συρι­ζα και ο “σοσια­λι­σμός” του 21^ου αιώ­να»), ενώ κάποιοι απο­πει­ρά­θη­καν να συγκρί­νουν τη Raffaella Carrà, και με την Milva «la Rossa» – Η “κόκ­κι­νη” Μίλ­βα …τερά­στιο το λάθος!

Μια διά­στα­ση, του “μύθου” Raffaella Carrà

Γρά­φει ο \\ Αστέ­ρης Αλα­μπής _Μίδας

Όμως περί Κωχ ο λόγος, οπό­τε _δίκαια θα πεί­τε …και τι σχέ­ση έχουν όλ’ αυτά _και όμως…

(1978 _ γρά­φει η \\ Μαρί­ζα Κωχ)
“Το καλο­καί­ρι που μας πέρα­σε τρι­γύρ­να­γα σε πόλεις και χωριό και τρα­γού­δα­γα. Έτσι βρέ­θη­κα και στη Μυτι­λή­νη, και μαγεύ­τη­κα, κι έμει­να στα νησί πιο πολύ όπ΄ ότι πρό­βλε­πε το πρό­γραμ­μα Ένα μεση­μέ­ρι κατη­φό­ρι­ζα προς τη θάλασ­σα, όταν ξεπρο­βάλ­λει μπρο­στά μου ένα τσούρ­μο παι­διά από το διπλα­νό Ορφα­νο­τρο­φείο. Ένα τους με γνώ­ρι­σε, νάτη τη Μαρί­ζα λέει. Και με κυκλώ­σα­νε με φωνές και παρα­κά­λια να τους τρα­γου­δή­σω θυμή­θη­κα τα παι­δι­κά μου χρό­νια, ένα άλλο ορφα­νο­τρο­φείο, τις λίγες φορές που μας πηγαί­να­νε στη Θάλασ­σα να κολυμπή­σουμε –αλη­θι­νή γιορ­τή για μας τα πιτσι­ρί­κια. Κάθη­σα λοι­πόν σ’ ένα πεζού­λι και τρα­γού­δη­σα. Τρα­γού­δα­γα απ’ όλα ότι ερχό­ταν στο μυα­λό μου. Όλη μου ή έγνοια ήταν να χαρούν τα παιδιά.
Κάποια στιγ­μή στα­μά­τη­σα και λέω άντε λοι­πόν, τρα­γου­δή­στε τώρα εσείς κι εγώ ακούω. Τρα­γου­δή­στε για μένα Κι εκεί­να ενθου­σια­σμέ­να πια­σαν ένα τρα­γού­δι με τις όμορ­φες φωνί­τσες τους. Κι εγώ σιγά-σιγά πάγω­σα, ήθε­λα να το βάλω ξαφ­νι­κά στα πόδια να φύγω όσο πιο μακρυά γίνε­ται. Τα παι­διά τρα­γου­δού­σαν εκεί­νο το φοβε­ρό τρα­γού­δι της Ραφα­έλ­λα Καρ­ρά έξη-οκτώ-έξη-οκτώ, τρία-πέντε-επτά. Κι αμέ­σως ύστε­ρα άλλο κι άλλο κι άλλο –
Ήθε­λα ν’ ανοί­ξει ή γη και να χωθώ μέσα. Εκεί­νη τη στιγ­μή είπα πώς πρέ­πει να κάνω κάτι για τα παι­διά. Όχι του χρό­νου, όχι αργό­τε­ρα μα τώρα αμέ­σως, σήμε­ρα κιό­λας αν είναι δυνα­τό. Έτσι ξεκί­νη­σα να μαζεύω και να τρα­γου­δώ τρα­γού­δια για παι­διά. Έτσι γίνα­νε τού­τοι οι δύο δίσκοι ‑Ένα περι­βό­λι γεμά­το τρα­γού­δια- και Μια εκδρο­μή με τη Μαρί­ζα. Και είναι ή αρχή μονά­χα. Θ’ ακο­λου­θή­σουν κι άλλοι για­τί έχω σκο­πό να μαζέ­ψω ό,τι τρα­γού­δι μπο­ρεί ν’ αρέ­σει στα παι­διά μέσα από την αστεί­ρευ­τη παρα­κα­τα­θή­κη του δημο­τι­κού μας τραγουδιού.
_        Μαρί­ζα Κώχ”

(αυτο­πα­ρου­σί­α­ση της σήμε­ρα 79χρονης ακό­μη παιδίσκης)
Η Μαρί­ζα Κωχ είναι μία από τις πιο κατα­ξιω­μέ­νες Ελλη­νί­δες τρα­γου­δί­στριες, γνω­στή παράλ­λη­λα και για τη συν­θε­τι­κή και στι­χουρ­γι­κή της δου­λειά, που περιέ­χε­ται μέσα σε 23 προ­σω­πι­κούς της δίσκους. Κατά­γε­ται από τη Σαντο­ρί­νη, όπου και έζη­σε μέχρι τα εφη­βι­κά της χρό­νια. Τα πρώ­τα της ακού­σμα­τα ήταν η βυζα­ντι­νή μου­σι­κή και τα νησιώ­τι­κα τρα­γού­δια. Υπη­ρέ­τη­σε την ελλη­νι­κή παρα­δο­σια­κή μου­σι­κή με το πολύ ιδιαί­τε­ρο προ­σω­πι­κό της ύφος, εισά­γο­ντας τον ηλε­κτρι­κό ήχο στις δια­σκευ­ές της.

Η μου­σι­κή της γρα­φή φέρει επιρ­ρο­ές από το έργο του Βασί­λη Τσι­τσά­νη. Ως ερμη­νεύ­τρια εντάσ­σει πάντα στα ρεσι­τάλ της κύκλο τρα­γου­διών αυτού του μεγά­λου συν­θέ­τη. Μελο­ποί­η­σε ποί­η­ση Σαπ­φούς, Κώστα Βάρ­να­λη και του Έλλη­να ποι­η­τή των θαλασ­σών Νίκου Καβ­βα­δία. Η τελευ­ταία της συν­θε­τι­κή δου­λειά κυκλο­φό­ρη­σε το 2009 σε ποί­η­ση Γιώρ­γου Σαραντάρη.

• Το 1976, με «παραγ­γε­λία» του Μάνου Χατζι­δά­κι, η Μαρί­ζα Κωχ συν­θέ­τει μια μπα­λά­ντα δια­μαρ­τυ­ρί­ας για την τουρ­κι­κή εισβο­λή στην Κύπρο με τίτλο «Πανα­γιά μου – Πανα­γιά μου» και συμ­με­τέ­χει με το τρα­γού­δι αυτό στο δια­γω­νι­σμό της Eurovision στη Χάγη. Από τη δεκα­ε­τία του ’70 ταξι­δεύ­ει σε όλο τον κόσμο τρα­γου­δώ­ντας στα μεγα­λύ­τε­ρα θέα­τρα και σε ανα­γνω­ρι­σμέ­να μου­σι­κά φεστι­βάλ στη Δυτι­κή Ευρώ­πη, στη Ρωσία, τον Κανα­δά τις ΗΠΑ, τη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή, την Αυστρα­λία, την Ινδία, τη Μέση Ανα­το­λή, και την Αφρι­κή ως πρέ­σβει­ρα της ελλη­νι­κής μουσικής.
• Το 1980 είναι η πρώ­τη τρα­γου­δί­στρια της Δύσης που εμφα­νί­ζε­ται στην Κίνα και στο πλαί­σιο διε­θνών πολι­τι­στι­κών ανταλ­λα­γών εκπρο­σω­πεί την Ελλά­δα στο Πεκί­νο με αντί­στοι­χη εμφά­νι­ση της Όπε­ρας του Πεκί­νου στην Αθήνα.
• Το 2009 εκπρο­σω­πεί την Ελλά­δα στο φεστι­βάλ International Country Music Week που διε­ξά­γε­ται στην ιδιαί­τε­ρη πατρί­δα του Μάο. Δια­κρί­νε­ται ανά­με­σα σε συμ­με­το­χές 32 χωρών από τις πέντε ηπεί­ρους, και της απο­νέ­με­ται το βρα­βείο «Best Singer».
• Το καλο­καί­ρι του 2010 ταξι­δεύ­ει και πάλι στην Κίνα ως εκπρό­σω­πος της Ελλη­νι­κής Ένω­σης για την Μου­σι­κή Εκπαί­δευ­ση, της οποί­ας είναι επί­τι­μο μέλος, προ­κει­μέ­νου να παρευ­ρε­θεί στις εργα­σί­ες του 29ου Παγκό­σμιου Συνε­δρί­ου της ISME για την μου­σι­κή εκπαί­δευ­ση. Με το πέρας του Συνε­δρί­ου παρα­λαμ­βά­νει με όλη την Ελλη­νι­κή απο­στο­λή την σημαία του 30ού Συνε­δρί­ου, το οποίο θα διε­ξα­χθεί το 2012 στην Ελλάδα.
• Η Μαρί­ζα Κωχ είναι η κατ’ εξο­χήν αγα­πη­μέ­νη τρα­γου­δί­στρια των παι­διών. Δύσκο­λα συνα­ντάς Ελλη­νό­που­λο που να μην γνω­ρί­ζει τη μορ­φή και τη φωνή της. Ιδρύ­ει δική της δισκο­γρα­φι­κή εται­ρία, τη VERSO MUSIC, με σκο­πό την κατα­γρα­φή παρα­δο­σια­κών τρα­γου­διών από όλη την Ελλά­δα και την έκδο­ση παι­δι­κής δισκο­γρα­φί­ας. Παράλ­λη­λα, ιδρύ­ει και το Κέντρο Βιω­μα­τι­κής Μου­σι­κής, Κίνη­σης & Λόγου «Μαρί­ζα Κωχ», για τη βιω­μα­τι­κή διδα­σκα­λία της μου­σι­κής σε παι­διά προ­σχο­λι­κής και σχο­λι­κής ηλικίας.
• Σε συνερ­γα­σία με το Ωδείο Αθη­νών δημιουρ­γεί την παι­δι­κή χορω­δία παρα­δο­σια­κού τρα­γου­διού. Εκδί­δει παι­δι­κούς δίσκους με παρα­δο­σια­κά παι­χνι­δο­τρά­γου­δα και δίνει παρα­στά­σεις για παι­διά με το έργο «Η Γορ­γό­να ταξι­δεύ­ει τον μικρό Αλέ­ξαν­δρο». Με τα βιβλία της «Με τη Μαρί­ζα τρα­γου­δώ, Ελλη­νι­κά μαθαί­νω» (Εκδό­σεις Στα­μού­λης 2010) και «Το Πάπλω­μα με τα Χρυ­σά Κου­δού­νια» (Εκδό­σεις Στα­μού­λης 2011) – που συνο­δεύ­ο­νται από cds- απευ­θύ­νε­ται σε παι­διά που ασκού­νται στην εκμά­θη­ση της Ελλη­νι­κής γλώσ­σας και της Ελλη­νι­κής μου­σι­κής παρά­δο­σης. Τιμή­θη­κε γα την μου­σι­κή της προ­σφο­ρά από τον Σύν­δε­σμο Ελλη­νί­δων Επι­στη­μό­νων και από το Πανε­πι­στή­μιο Cornell της Νέας Υόρ­κης ως «γυναί­κα δημιουρ­γός». Είναι επί­τι­μο μέλος της Θηραϊ­κής Εται­ρεί­ας Επι­στη­μών, Γραμ­μά­των και Τεχνών και της Ελλη­νι­κής Ένω­σης για την Μου­σι­κή Εκπαί­δευ­ση. Μέλος της Καλ­λι­τε­χνι­κής Επι­τρο­πής για τα Μου­σι­κά Σχο­λεία του Υπουρ­γεί­ου Παι­δεί­ας, δια βίου μάθη­σης και Θρη­σκευ­μά­των.  Η αγά­πη της Μαρί­ζας για το τρα­γού­δι, για τα παι­διά και τη δημιουρ­γία, της χαρί­ζουν τη δύνα­μη εκεί­νη που χρειά­ζε­ται, για να τη συνα­ντού­με στα πιο απί­θα­να μέρη της γης, όπου υπάρ­χουν Έλληνες.

Για τις περιο­δεί­ες της η Μαρί­ζα Κωχ λέει:

«Αξιώ­θη­κα να τρα­γου­δή­σω σε πολ­λά από τα μεγα­λύ­τε­ρα θέα­τρα του κόσμου, αλλά και σε αμέ­τρη­τα σχο­λεία, καφε­νεία, αγρο­τι­κές απο­θή­κες και των πιο μικρών χωριών της πατρί­δας μας. Καμα­ρώ­νω το ίδιο και για το ένα και για το άλλο. Με τα τρα­γού­δια μου θέλω να ομο­λο­γή­σω όσα νιώ­θω ταξι­δεύ­ο­ντας στην πατρί­δα μας. Στα δικά μου μάτια μοιά­ζει να είναι η πιο πλού­σια χώρα του κόσμου σε φυσι­κή ομορ­φιά, σε χαρα­κτή­ρες ανθρώ­πων, σε ιστο­ρία, σε μου­σι­κή, σε τέχνες, σε θρη­σκευ­τι­κό μεγα­λείο, σε βάθος ανθρω­πί­νων συναι­σθη­μά­των».

29 Γενά­ρη 1995 _συνέντευξη στο Ριζο­σπά­στη
Συζή­τη­ση με την Μαρίζα
“Παλεύω με τα φτε­ρά του τρα­γου­διού”

Μέσα από λόγια και ήχους “ζωγρα­φί­ζει” το ταξί­δι της Γορ­γό­νας και του μικρού Αλέ­ξαν­δρου στον ελλα­δι­κό χώρο και την ιστο­ρία του. Κι αφιε­ρώ­νει ένα σημα­ντι­κό μέρος της δημιουρ­γί­ας της, της τέχνης της στα παι­διά. Πιστεύ­ο­ντας, ότι και με αυτόν τον τρό­πο ραγί­ζει το “τζά­μι” της απο­ξέ­νω­σης και ανοί­γει κανά­λια επι­κοι­νω­νί­ας με τις παι­δι­κές ψυχές. Είναι η Μαρί­ζα Κωχ,που για δεύ­τε­ρη συνε­χή χρο­νιά παρου­σιά­ζει στο μου­σι­κό σπί­τι “Δίαυ­λος” τη μου­σι­κή παρά­στα­ση για μικρά και μεγα­λύ­τε­ρα παι­διά με τίτλο “Η Γορ­γό­να ταξι­δεύ­ει τον μικρό Αλέ­ξαν­δρο”. Ηδη στο ενερ­γη­τι­κό της “Γορ­γό­νας” αριθ­μού­νται 150 παρα­στά­σεις, που δόθη­καν σε διά­φο­ρες πόλεις της Ελλά­δας και την Κύπρο και τις οποί­ες παρα­κο­λού­θη­σαν μέχρι στιγ­μής 200.000 παιδιά.

__Η Γορ­γό­να, λοι­πόν, ταξι­δεύ­ει τον μικρό Αλέ­ξαν­δρο. Πού τον πάει;

“Τον ταξι­δεύ­ει όχι μόνο στην Ελλά­δα, αλλά πιο πολύ στην ιστο­ρία της. Τον φέρ­νει μέσα από τη Μαύ­ρη Θάλασ­σα, περ­νά­νε τον Ελλή­σπο­ντο, βλέ­πουν την Ιμβρο και την Τένε­δο. Αρχί­ζει και του εξη­γεί τι αγνα­ντεύ­ει: τα όρη της Ροδό­πης, τον Εβρο. Στο Θρα­κι­κό πέλα­γος στα­μα­τά ένα καρά­βι για να ρωτή­σει αν ζει ο βασι­λιάς Αλέ­ξαν­δρος. Τη συντρο­φιά ακο­λου­θούν οι Ωκε­α­νί­δες, οι κόρες της θάλασ­σας, που σχο­λιά­ζουν τι έκα­νε η γορ­γό­να. Φτά­νο­ντας στην περιο­χή της Χαλ­κι­δι­κής, στο κέντρο της Μακε­δο­νί­ας, απο­κα­λύ­πτουν ότι “αυτή είχε στα μαλ­λιά το αστέ­ρι της Βερ­γί­νας, ανά­κτο­ρα από μάρ­μα­ρο, κοι­τώ­να από χρυ­σά­φι και συνο­δεία από λυγε­ρές κοπέ­λες απ’ την Πέλ­λα”. Η γορ­γό­να κάνει δώδε­κα σταθ­μούς. Σε κάθε σταθ­μό, αφού ήδη έχου­με μάθει μέσα από το κεί­με­νο πολ­λά για την ιστο­ρία του τόπου, είναι πια έτοι­μη η κομπα­νία να συμ­με­τά­σχει. Εχου­με δυο ζυγιές παι­χνί­δια, που περι­μέ­νουν τη σει­ρά τους, ανά­λο­γα με το αν είναι θαλασ­σι­νά ή στε­ρια­νά τα τρα­γού­δια. Αρχί­ζουν τα τρα­γού­δια και για μιά­μι­ση ώρα μαζί με τον Αλέ­ξαν­δρο ταξι­δεύ­ουν και τα παι­διά. Το συγκι­νη­τι­κό είναι ότι ακού­νε με ενδια­φέ­ρον την παρά­στα­ση παι­διά και προ­σχο­λι­κής ηλι­κί­ας, αλλά και μαθη­τές λυκεί­ου. Στα μεγα­λύ­τε­ρα παι­διά κάνω μια εισα­γω­γή δια­φο­ρε­τι­κή, τα προ­τρέ­πω να ελευ­θε­ρω­θούν για να μπουν στο παρα­μύ­θι, προ­σπα­θώ να ρίξω τις αντι­στά­σεις τους για να μπού­με μαζί στο θέμα”.

__Σε τι συνί­στα­νται αυτές οι αντιστάσεις;

“Αφο­ρούν κάθε έκφρα­ση παρα­δο­σια­κής τέχνης. Τα παι­διά είναι απο­μα­κρυ­σμέ­να από τη μου­σι­κή, την αρχι­τε­κτο­νι­κή, τη ζωγρα­φι­κή, την τέχνη, κάθε επα­φή με το δικό μας χώρο τους είναι άγνω­στη. Χρειά­ζε­ται, λοι­πόν, να τους τονί­σεις ότι αυτό έχει μια μονα­δι­κό­τη­τα, ότι χωρίς αυτό δεν μπο­ρούν να πάνε παρα­κά­τω. Βέβαια, αυτό δε γίνε­ται με λόγια, αλλά μέσα από μια διαδικασία”.

“Ανάγκη επικοινωνίας”

__Τι σημαί­νει κάνω μου­σι­κή παρά­στα­ση για παιδιά; 

- “Σημαί­νει ανά­γκη επι­κοι­νω­νί­ας από την πλευ­ρά μου. Αυτή την ανά­γκη την είχα πάντα και αυτή ήταν, που με οδή­γη­σε να κάνω διά­φο­ρους δίσκους από παλιά. Ολα αυτά τα χρό­νια, στη δου­λιά μου πάντα υπήρ­χε και κάποιος κύκλος τρα­γου­διών για παι­διά. Ετσι, έγρα­ψα κι αυτό το παρα­μύ­θι, το οποίο θέλη­σα μετά να αφη­γη­θώ, να το δοκι­μά­σω ζωντα­νά. Το παρα­μύ­θι είναι μόνο η αφορ­μή για να κάνου­με αυτό το μου­σι­κό οδοι­πο­ρι­κό από τη μια άκρη της Ελλά­δας στην άλλη. Η παρά­στα­ση ξεκι­νά­ει από τη δική μου ανά­γκη να επι­κοι­νω­νή­σω με τα παι­διά. Τις πιο μεγά­λες συγκι­νή­σεις τις παίρ­νω όταν τρα­γου­δώ στα παι­διά.Δεν ξέρω αν εκεί­νη τη στιγ­μή τα παι­διά μεγα­λώ­νουν ή εγώ μικραί­νω, πάντως νιώ­θω ότι βρι­σκό­μα­στε κάτω από το ίδιο φως, αισθα­νό­μα­στε το ίδιο. Ο κόσμος της παι­δι­κής ψυχής δεν είναι για μένα άγνω­στος, αλλά πιο οικεί­ος από τον κόσμο των μεγάλων”.

__Σαν ακρο­α­τές τα παι­διά πώς είναι;

“Παρα­μυ­θιά­ζο­νται πιο εύκο­λα από τους μεγά­λους. Αυτή είναι η μαγεία. Εχω μια δυσπι­στία στην επι­κοι­νω­νία με τους μεγά­λους. Κου­βα­λούν παντού τα προ­βλή­μα­τά τους και χρειά­ζε­ται τερά­στιος αγώ­νας να σπά­σεις αυτό το κέλυ­φος και να δεις μες την ψυχή τους. Αυτό, βέβαια, γίνε­ται με τη δύνα­μη της μου­σι­κής, με τη δύνα­μη γνω­στών ακου­σμά­των. Παλεύω με τα φτε­ρά του τρα­γου­διού, του βιω­μέ­νου ήχου και έτσι δεν είναι ανα­γκαία τα σώου, τα πολ­λά φώτα, τα λέι­ζερ στη δική μου παρά­στα­ση. Για­τί για πάρ­τη μου καθα­ρί­ζει η ίδια η μου­σι­κή και πιστεύω ότι συντε­λεί­ται η ένω­ση. Όμως όταν τρα­γου­δώ σε μικρούς, είναι δια­φο­ρε­τι­κά. Ισως αν δεν ήμουν τρα­γου­δί­στρια να ήμου­να δασκά­λα. Είναι μέσα στη φύση μου αυτό”.

Το “τζάμι” της αποξένωσης

__Σε μια επο­χή που το παρα­μύ­θι, το όνει­ρο δεν περισσεύει,
τι δυσκο­λί­ες αντι­με­τω­πί­ζει αυτή η επικοινωνία;

“Δεν είναι σε καθη­με­ρι­νή προ­σφο­ρά, αλλά βλέ­πεις ότι το διψά­νε. Είναι σαν να σου λένε “έλα, παρα­μύ­θια­σέ με, σπά­σε αυτό το τζά­μι από μπρο­στά μου να ‘ρθω κι εγώ εκεί”, το βλέ­πεις στα ματά­κια τους”.

__Τι είναι αυτό που δημιουρ­γεί το “τζά­μι”,
που το κάνει ίσως πιο άθραυ­στο από άλλες εποχές;

“Μέσα στις συνή­θειές μου είναι να λέω κάθε χρό­νο τα κάλα­ντα εδώ γύρω στη γει­το­νιά. Το ίδιο κάνα­με και φέτος με μια παρέα. Πλη­σιά­ζο­ντας στις πολυ­κα­τοι­κί­ες αντί­κρι­σα δυο παι­δά­κια, που από μπαλ­κό­νι σε μπαλ­κό­νι, με χώρι­σμα το δρό­μο, έπαι­ζαν πόλε­μο. Δεν είχαν τη δυνα­τό­τη­τα να κατέ­βουν κάτω να παί­ξουν. Αυτά τα παι­διά της πόλης, έτσι όπως μεγα­λώ­νουν, δε θα έχουν ένα “τζά­μι” στο να επι­κοι­νω­νή­σουν; Καταρ­χήν είναι δύσπι­στα. Την ίδια στιγ­μή σου λένε: “έλα, πάρε με”, σου το ζητά­νε με δίψα”.

__ Αυτή η κατά­στα­ση δε δημιουρ­γεί μεγα­λύ­τε­ρες ευθύ­νες στον καλ­λι­τέ­χνη, τον άνθρω­πο που έχει το χάρι­σμα να επι­κοι­νω­νεί μέσα από την τέχνη του, να αγγί­ζει τις ψυχές αυτών των παιδιών; 

-“Ναι. Εγώ αισθά­νο­μαι ότι έχω μια δυνα­τό­τη­τα επι­κοι­νω­νί­ας μαζί τους και πιστεύω ότι αν δεν την είχα τρα­γου­δώ­ντας θα γινό­ταν με οποιον­δή­πο­τε άλλον τρό­πο. Εχω γεν­νη­θεί να είμαι έτσι. Δεν το κάνω επει­δή πρέ­πει, ούτε έχω μεγά­λες ευκαι­ρί­ες για να το κάνω. Είναι μια ιστο­ρία που παίρ­νει χρό­νο, που γίνε­ται παράλ­λη­λα με την ανα­ζή­τη­ση μιας πιο προ­σω­πι­κής μου έκφρα­σης στη μου­σι­κή. Θέλω να πω, ότι δεν είναι μια ξένοια­στη δου­λιά, που επει­δή δεν έχεις τι να κάνεις, λες “πάω να παί­ξω με τα παι­διά”. Είναι κύριος στόχος”.

Πορεία αναζήτησης

Θά μετα­λά­βω μέ νερό θαλασσινό
στά­λα τή στά­λα συναγ­μέ­νο ἀπ’ τό κορ­μί σου
σέ τάσι ἀρχα­ῖο, μπα­κι­ρέ­νιο ἀλγερινό,
ποῦ κοι­νω­νο­ῦσαν πει­ρα­τές πριν πολεμήσουν.

Πούθ’ ἔρχε­σαι; Ἀπ’ τή Βαβυλώνα.
Ποῦ πᾶς; Στό μάτι τοῦ κυκλώνα.
Ποιάν ἀγα­πᾶς; Κάποια τσιγγάνα.
Πῶς τή λένε; Φάτα Μοργκάνα.

Πανί δερ­μά­τι­νο, ἀλειμ­μέ­νο μέ κερί,
ὀσμή ἀπό κέδρο, ἀπό λιβά­νι, ἀπό βερνίκι,
ὅπως μυρί­ζει ἀμπά­ρι σέ παλιό σκαρί
χτι­σμέ­νο τότε στόν Εὐφρά­τη στή Φοινίκη.

Πούθ’ ἔρχε­σαι; Ἀπ’ τή Βαβυλώνα.
Ποῦ πᾶς; Στό μάτι τοῦ κυκλώνα.
Ποιάν ἀγα­πᾶς; Κάποια τσιγγάνα.
Πῶς τή λένε; Φάτα Μοργκάνα.

Σκου­ριά πυρο­χρω­μη στίς μίνες τοῦ Σινᾶ.
Οἱ κάβες τῆς Γερα­κι­νῆς καί τό Στρατόνι.
Τό ἐπί­χρι­σμα. Ἡ ἅγια σκου­ριά πού μᾶς γεννᾶ,
Μᾶς τρέ­φει, τρέ­φε­ται ἀπό μας, καί μᾶς σκοτώνει.
Πούθ’ ἔρχε­σαι; Ἀπ’ τή Βαβυλώνα.
Ποῦ πᾶς; Στό μάτι τοῦ κυκλώνα.

Ποιάν ἀγα­πᾶς; Κάποια τσιγγάνα.
Πῶς τή λένε; Φάτα Μοργκάνα.
Μου­σι­κή: Μαρί­ζα \ Στί­χοι: Νίκος Καββαδίας

Έχο­ντας δια­νύ­σει μια πορεία 30 χρό­νων στο τρα­γού­δι, η Μαρί­ζα Κωχ δηλώ­νει: “Ολα αυτά τα χρό­νια πορεύ­ο­μαι ανα­ζη­τώ­ντας έναν ήχο που έχω στ’ αυτιά μου και προ­σπα­θώ να τον απο­δώ­σω.Γι’ αυτό ασχο­λή­θη­κα με τις δια­σκευ­ές και στη συνέ­χεια έγρα­ψα δικά μου τρα­γού­δια. Έχω έναν ήχο, που αν αφή­σω αυτή την επα­φή μαζί του και συνερ­γα­στώ με συν­θέ­τες θα απο­προ­σα­να­το­λι­στώ. Είχα όλες τις ευκαι­ρί­ες να το κάνω και περι­στα­σια­κά συνερ­γά­στη­κα με κάποιους συν­θέ­τες. Έχω έναν ήχο, που τον κυνη­γώ και κατά και­ρούς τον πιά­νω. Στην πορεία κάποιες άλλες χημεί­ες του ήχου γεν­νιού­νται μέσα μου και πάλι κυνη­γάω κάτι. Βέβαια, όχι δια­φο­ρε­τι­κό, αφού αυτό, που ανα­ζη­τώ έχει πάντα σχέ­ση με τον ασυ­γκέ­ρα­στο ήχο. Είμαι κι εγώ σε αυτή την κάστα κάποιων ειδι­κών, που δου­λεύ­ει με επι­μο­νή πάνω σε αυτό τον ασυ­γκέ­ρα­στο ήχο, την παρα­δο­σια­κή, τη μητρι­κή μου­σι­κή μας γλώσ­σα, που είναι πολύ κοντά στους μου­σι­κούς δρό­μους της Ανα­το­λής. Η μου­σι­κή μας έχει την ιδιαι­τε­ρό­τη­τα των αρχαιο­ελ­λη­νι­κών ήχων, μου­σι­κών δρό­μων, του οχτά­η­χου. Υπάρ­χει, βεβαί­ως, και η έντε­χνη μου­σι­κή, που στη­ρί­ζε­ται σχε­δόν από­λυ­τα στη συγκε­ρα­σμέ­νη μου­σι­κή, στο δυτι­κό τρό­πο μου­σι­κής γρα­φής. Ωστό­σο, μέσα στη μου­σι­κή παρακ­μή, που αυτή τη στιγ­μή ζού­με και στην Ελλά­δα, είναι εν ενερ­γεία δεκά­δες μου­σι­κοί δρό­μοι μητρι­κής γλώσ­σας, ακό­μα και μέσα στα σκυ­λά­δι­κα. Πόσο μάλ­λον σ’ ένα χώρο δοσμέ­νων μου­σι­κών. Πριν δέκα χρό­νια ακό­μα, μου ήταν δύσκο­λο να βρω κάποια όργα­να, που τα είχα ανά­γκη, όπως ένα καλό σαντού­ρι, ένα βιο­λί που να παί­ζει αυτόν τον τρό­πο κι έτσι έπαιρ­να τους γέρο­ντες της επο­χής, που όμως σιγά σιγά έφυ­γαν. Τώρα όποιο όργα­νο και να λαχτα­ρί­σει η ψυχή μου υπάρ­χει και παί­ζε­ται από νέα παιδιά”.

Πού οφεί­λε­ται αυτή η στροφή;

- “Έγι­νε από εσω­τε­ρι­κά κίνη­τρα. Όταν δεν μπο­ρείς να αισθαν­θείς με αυτό που υπάρ­χει, τότε ψάχνεις να βρεις άλλους τρό­πους. Όταν οι παρα­πό­τα­μοι στε­γνώ­σουν, τότε ανα­γκά­ζε­σαι να πας κατευ­θεί­αν στην πηγή.

Είμαι αισιό­δο­ξη. Και η έντε­χνη μου­σι­κή πιστεύω ότι θα ξαναν­θί­σει, για­τί και αυτή παίρ­νει τους από­η­χους ενός μου­σι­κού ρεύ­μα­τος, που έχει σχέ­ση με την πηγή των πραγ­μά­των. Μου­σι­κό­φι­λο κοι­νό πάλι θα ξανα­δού­με. Το βλέ­πω στα μάτια των παι­διών. Νομί­ζω ότι όλη αυτή η οικο­νο­μι­κή κρί­ση έχει πολύ μεγά­λη σχέ­ση με την άνθη­ση του τρα­γου­διού. Αυτή η κρί­ση και τους ανθρώ­πους συσπει­ρώ­νει και τους αφυ­πνί­ζει πολι­τι­κά και γενι­κό­τε­ρα τους προ­βλη­μα­τί­ζει. Δε σημαί­νει, ότι λαχτα­ρού­με να υπάρ­χει ανερ­γία και οικο­νο­μι­κή κρί­ση για να ανθί­σουν οι τέχνες. Συχνά συμ­βαί­νει ν’ ανθί­ζουν οι τέχνες σε περί­ο­δο ευη­με­ρί­ας, όμως εμείς οι έλλη­νες, ζώντας στο σταυ­ρο­δρό­μι ανά­με­σα στην Ανα­το­λή και τη Δύση ανή­κου­με σε άλλη κατη­γο­ρία, δεν περι­μέ­νου­με την ευη­με­ρία για να ανθίσουμε”.

Έχο­ντας την άπο­ψη ότι σαν λαός, σαν πολι­τι­σμός “θα πρέ­πει ν’ ανα­ζη­τή­σου­με την επι­κοι­νω­νία μας με τους άλλους λαούς προς την ανα­το­λή, με την οποία μας συν­δέ­ουν πολ­λά” θα πει:
“Η επι­κοι­νω­νία μας με τον έξω κόσμο πρέ­πει να γίνει μέσα από τη Μαύ­ρη Θάλασ­σα, αυτή πρέ­πει να είναι το πέρα­σμά μας και όχι τα αερο­δρό­μια προς τη Δύση. Και σ’ αυτό το πλη­σί­α­σμα παί­ζει πολύ μεγά­λο ρόλο η τέχνη. Στις δικές μας χώρες, από την Ελλά­δα και ανα­το­λι­κά είναι πάντα οι αστάθ­μη­τοι παρά­γο­ντες, που κανο­νί­ζουν τα πράγ­μα­τα. Πιστεύω, ότι δεν μπο­ρούν εύκο­λα να μας βάλουν σ’ ένα καλού­πι και να προ­κα­θο­ρί­σουν πως θ’ αντι­δρά­σου­με. Η ψυχή των ανθρώ­πων είναι αυτή που κανο­νί­ζει και αυτή είναι παρορ­μη­τι­κή. Γι’ αυτό δεν έχουν κατα­φέ­ρει ακό­μη να μας αλώ­σουν και γι’ αυτό, νομί­ζω, ότι θα γλι­τώ­σου­με από το να γίνου­με Δύση”.

18 Απρί­λη 2003: Η Μαρί­ζα Κωχ ερμη­νεύ­ει Κώστα Βάρ­να­λη, μικρα­σιά­τι­κα και μοι­ρο­λό­για, στην Και­σα­ρια­νή (πάρ­κο Αη Γιάν­νη “Ξύλι­να”).
Παρου­σιά­ζει από το “Φως που καί­ει”, τη Μάνα του Χρι­στού, το Χορό των Σερα­φείμ, τη Μαγδα­λη­νή και το Χορό των Ωκε­α­νί­δων, καθώς και μικρα­σιά­τι­κα και ιστο­ρι­κά ελλη­νι­κά μοι­ρο­λό­για. Ο Βασί­λης Ρακό­που­λος με το συγκρό­τη­μα “Πύλες”, ο ψάλ­της Γιώρ­γος Χατζη­χρό­νο­γλου και μέλη της Βυζα­ντι­νής Χορω­δί­ας Αθη­νών βυζα­ντι­νούς ύμνους και τερι­ρέμ. Στο χώρο λει­τούρ­γη­σε έκθε­ση παι­δι­κού δίσκου, με την υπο­στή­ρι­ξη της “Γιού­νι­σεφ”.

💽  Δισκογραφία  _
Προσωπικοί δίσκοι

• 1971 – Αραμπάς
• 1973 — Μια στο καρ­φί και μια στο πέταλο
• 1974 — Δυο ζυγιές παιχνίδια
• 1976 — Πανα­γιά μου Πανα­γιά μου
• 1977 — Άσε με να ταξιδέψω
• 1977 – Μαρί­ζα Κωχ/Νίκος Καββαδίας
• 1978 – Μια εκδρο­μή με τη Μαρίζα
• 1978 — Περι­βό­λι γεμά­το τραγούδια
• 1978 – Παιχνιδοτράγουδα
• 1979 – Αιγαίο
• 1981 — Ο Καθρέφτης
• 1983 — Στο βάθος κήπος
• 1986 — Τα παράλια
• 1988 — Εθνι­κή Οδός
• 1990 — Οι δρό­μοι του μικρού Αλέ­ξαν­δρου» (Μου­σι­κά Ερε­θί­σμα­τα για Βρέφη)
• 1992 — Διπλή Βάρδια
• 1993–96 – Κάρ­τες (Κυκλά­δες, Μπουζούκι, ….)
• 1997 — Η γορ­γό­να ταξι­δεύ­ει τον μικρό Αλέξανδρο
• 1999 — Μια γιορ­τή με τη Μαρίζα
• 2000 — Σαν ουρά­νιο τόξο (μου­σι­κά ερε­θί­σμα­τα για βρέ­φη) επα­νέκ­δο­ση του “Οι δρό­μοι του μικρού Αλέξανδρου”
• 2001 — Να τα πού­με (CD single)
• 2001 — Μια εκδρο­μή με τις εννέα μούσες
• 2001 — Το τρο­πά­ριο της Κασσιανής
• 2002 — «Τα παρά­λια (επα­νέκ­δο­ση σε CD)
• 2002 — «Διπλή βάρ­δια» (επα­νέκ­δο­ση σε CD).
• 2002 — Τα χρω­μα­τι­στά τραγούδια
• 2004 — Τα τρα­γού­δια πάνε θέατρο
• 2004 — Ραντε­βού στην Αθή­να 2004
• 2004 — Πνοή του Αιγαί­ου ή Αρχιπέλαγος
• 2005 — Στον κήπο της Σαπφούς
• 2008 — Παρα­δο­σια­κά νανου­ρί­σμα­τα (παρα­γω­γή της VERSO)
• 2009 — Πάνω στη θάλασ­σα εγώ τραγουδώ
• 2010 — Με τη Μαρί­ζα τρα­γου­δώ, ελλη­νι­κά μαθαίνω
• 2011 — Platonia (σε συνερ­γα­σία με τον Filtig)
• 2018 — Σαντο­ρί­νη Μαρί­ζα Κωχ (Στο βιβλίο “Το ξαν­θό κορί­τσι της Σαντο­ρί­νης” εκδό­σεις Μεταίχμιο)
• 2020 — Μαρί­ζα Κωχ — Κική Δημου­λά (5 τραγούδια)

Συλ­λο­γές

• 1980 – Τα καλύ­τε­ρά μου τραγούδια
• 1981 — Ανθολόγιο
• 1995 – Τα πορ­τραί­τα της ΜΙΝΟΣ-EMI: Μαρί­ζα Κωχ
• 1998 — Σ΄αυτή την πόλη (επι­λο­γή δισκο­γρα­φί­ας 1987 – 1997)
• 2003 — Φάτα Μοργκάνα
• 2008 — 14 μεγά­λα τραγούδια

Συμ­με­το­χές σε δίσκους άλλων 

• 1968 – Νίκος Χου­λια­ράς 2
• 1970 — Μάνος Λοΐ­ζος – Θαλασ­σο­γρα­φί­ες (Επα­νέκ­δο­ση 2012)
• 1973 — Τάκης Πανα­γό­που­λος – Τα τρα­γού­δια του Νοτιά
• 1975 — Θανά­σης Γκαϊ­φύλ­λιας — Ατέ­λειω­τη εκδρομή
• 1979 — Τάκης Πανα­γό­που­λος — Η χαβούζα
• 1980 — Μάνος Ελευ­θε­ρί­ου — Μαλα­μα­τέ­νια λόγια
• 1988 — Νίκος Οικο­νο­μί­δης — Θαλασ­σι­νά περάσματα
• 1991 — Νίκος Οικο­νο­μί­δης — Πέρα­σμα στα Κύθηρα
• 1993 – Νίκος Οικο­νο­μί­δης — Χορός στα κύματα
• 1996 — Βάσος Αργυ­ρί­δης — Στη χώρα π’ αναγιώθηκα
• Δημή­τρης Λάγιος – Ρωγμές
• 1991 — Γιάν­νης Σπα­νός — Το νυφο­πά­ζα­ρο (OST της ται­νί­ας του Κ.Ασημακόπουλου του 1969)
• 2002 — Φλέ­ρυ Τρε­λή του Φεγ­γα­ριού (ται­νία του Αντώ­νη Μπο­σκο­ΐ­τη – OST)
• 2008 — Μιχά­λης Καπέ­λης — Νύχτες υγρές
• 2010 — Τατιά­να Ζωγρά­φου — Το σπίτι

Ταινίες

• 1966 – Ο γυρι­σμός του στρα­τιώ­τη (σκη­νο­θε­σία Γιώρ­γου Λόη μου­σι­κή Γιάν­νη Σπα­νού, εμφα­νί­ζε­ται σε ρόλο τραγουδίστριας)
• 1968 – Οικο­γέ­νεια Χωρα­φά του Κώστα Αση­μα­κό­που­λου (soundtrack)
• 1969 — Το νυφο­πά­ζα­ρο» (ται­νία του Γ.Ασημακόπουλου, μου­σι­κή Γιάν­νη Σπανού_soundtrack)
• 1975 — Τα τρα­γού­δια της φωτιάς (ντο­κι­μα­ντέρ του Νίκου Κούνδουρου)
• 1983 — Storia di Piera του Marco Ferreri  (στο soundtrack ακού­γε­ται το “Φάτα Μοργκάνα”)
• 1995 –Δέκα χρό­νια μετά (34λεπτο ντο­κι­μα­ντέρ της Πόπης Αλκου­λή για τα δικαιώ­μα­τα των γυναι­κών) Προ­βλή­θη­κε σε εκδή­λω­ση στο Ιντε­άλ 13.3.2008 για τη μέρα της γυναίκας.
• 2002 — Το ταμέ­νο (της Μάρ­σας Μακρή)
• 2002 — Φλέ­ρυ — Τρε­λή του φεγ­γα­ριού (ντο­κι­μα­ντέρ για τη Φλέ­ρυ Ντα­ντω­νά­κη του Αντώ­νη Μπο­σκο­ΐ­τη _η Μαρί­ζα τρα­γου­δά το «Μοι­ρο­λόϊ» )
• 2006 — «Ζωντα­νοί στο Κύτ­τα­ρο — Σκη­νές Ροκ» (ντο­κι­μα­ντέρ του Αντώ­νη Μποσκοΐτη)
• 2012 – Κατε­ρί­να Γώγου (βιο­γρα­φι­κή ται­νία του Αντώ­νη Μπο­σκο­ΐ­τη για την Ελλη­νί­δα ποι­ή­τρια που πέθα­νε το 1993)

Συμ­με­το­χή σε τηλε­ο­πτι­κές εκπομπές 

• Δώδε­κα μήνες τρα­γού­δι (1/1/1973)
• Το πορ­τραί­το της Πέμ­πτης (με το Φρέ­ντυ Γερ­μα­νό) (10 Ιου­νί­ου 1976)
• Στην υγειά μας: Τα φεγ­γά­ρια του Λευ­τέ­ρη Παπα­δό­που­λου (11/4/2009)
• 360 μοί­ρες: Ιστο­ρί­ες του πολέ­μου (ALPHA)

Βιβλία (με ενσω­μα­τω­μέ­νο δίσκο) 

• • • Η γορ­γό­να ταξι­δεύ­ει το μικρό Αλέ­ξαν­δρο (εκδό­σεις Κέδρος,1994)
    • Με τη Μαρί­ζα τρα­γου­δώ, Ελλη­νι­κά μαθαί­νω (Εκδό­σεις Στα­μού­λης 2010)
    • Το Πάπλω­μα με τα Χρυ­σά Κου­δού­νια (Εκδό­σεις Στα­μού­λης 2011)
    • Το Ξαν­θό Κορί­τσι της Σαντο­ρί­νης — Αυτο­βιο­γρα­φι­κό (Εκδό­σεις Μεταίχ­μιο 2018)

Παι­δι­κές μου­σι­κο­θε­α­τρι­κές παραστάσεις 

• «Η γορ­γό­να ταξι­δεύ­ει τον μικρό Αλέ­ξαν­δρο» (1993)
• «Ο Ιάσο­νας στην Αργο­ναυτ­κή Εκστρατεία»
• «Ορφέ­ας»
• «Εννέα Μού­σες»
• «Οι Άγγε­λοι στους σταθ­μούς του Μετρό»
• «Το Λιο­ντά­ρι από το Βέρμιο».
• «Το Πάπλω­μα με τα Χρυ­σά Κου­δού­νια» (2010)

Βρα­βεύ­σεις (οι πιο γνωστές)

• Ο δίσκος της «Αρα­μπάς» ήταν ο πρώ­τος χρυ­σός δίσκος στην ελλη­νι­κή αγορά.[6]
• Το 1990 για το δίσκο της «Οι δρό­μοι του μικρού Αλέ­ξαν­δρου» (Μου­σι­κά Ερε­θί­σμα­τα για Βρέ­φη) η Μαρί­ζα Κωχ τιμή­θη­κε από το Πανε­πι­στή­μιο Cornell της Νέας Υόρ­κης ως γυναί­κα δημιουργός.[6]
• Βρα­βείο του Ελλη­νι­κού Συνε­δρί­ου Πολι­τι­σμού το 1996
• Το τρα­γού­δι της «Φάτα Μορ­γά­να», ερμη­νευ­μέ­νο από την ίδια, έγι­νε soundtrack στην ται­νία «Η ιστο­ρία της Πιέ­ρα» Αρχειο­θε­τή­θη­κε 2011-05-19 στο Wayback Machine. που βρα­βεύ­τη­κε το 1983 στις Κάν­νες (Α΄ Βρα­βείο στο Φεστι­βάλ των Καννών).