Με αφορμή τις δηλώσεις Νταλάρα — Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Είχε δίκιο ο Ντα­λά­ρας; Ήταν σωστή η συμπε­ρι­φο­ρά του απέ­να­ντι σε νέους δημο­σιο­γρά­φους που δεν επι­λέ­γουν πού και πώς θα κάνουν το καθη­με­ρι­νό ρεπορ­τάζ; Και αν ναι, τότε πού βρί­σκε­ται η ευθύ­νη για τον τρό­πο που στις μέρες μας ασκεί­ται η δημο­σιο­γρα­φία από τα κυρί­αρ­χα ΜΜΕ; Φταί­νε απο­κλει­στι­κά οι εργα­ζό­με­νοι; Τότε ποιος είναι ο ρόλος της εργο­δο­σί­ας και της κυβέρ­νη­σης; Ποιος ευθύ­νε­ται για την απα­ξί­ω­ση του ρόλου του δημο­σιο­γρά­φου σήμε­ρα; Πώς μπο­ρού­με οι εργα­ζό­με­νοι και οι εργα­ζό­με­νες να μιλή­σου­με για την κατά­στα­ση που βρί­σκε­ται η δημο­σιο­γρα­φία χωρίς να στο­χο­ποιού­με τους ανθρώ­πους της τάξης μας που αγω­νί­ζο­νται για το μερο­κά­μα­το κάτω από τις πιο αντί­ξο­ες συν­θή­κες; Αυτά τα ερω­τή­μα­τα προ­σπα­θώ να απα­ντή­σω στις πρό­χει­ρες σημειώ­σεις που ακο­λου­θούν ως μια μικρή συνει­σφο­ρά στο δημό­σιο διά­λο­γο που προ­κά­λε­σε η, κατά τη γνώ­μη μου, απα­ξιω­τι­κή συμπε­ρι­φο­ρά του κορυ­φαί­ου Έλλη­να τρα­γου­δι­στή Γιώρ­γου Ντα­λά­ρα προς νέους δημοσιογράφους.

Η αλή­θεια είναι ότι πολ­λές φορές το συναί­σθη­μα επη­ρε­ά­ζει σε μεγά­λο βαθ­μό τι λέμε αλλά και πως το λέμε. Αρκε­τές φορές η συμπε­ρι­φο­ρά μας έρχε­ται σε πλή­ρη αντί­θε­ση με όσα θέλου­με να εκφρά­σου­με. Είναι και στιγ­μές, που χρη­σι­μο­ποιού­με τον λόγο μας με τέτοιο τρό­πο που ενώ στην πρώ­τη ματιά μοιά­ζει καί­ριος και σωστός στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα δεν κάνει τίπο­τα άλλο παρά να επι­βάλ­λει το εγώ του πάνω στους άλλους. Το απο­κο­ρύ­φω­μα μιας τέτοιας συμπε­ρι­φο­ράς, συνή­θως κρί­νε­ται αρνη­τι­κά από τους συνο­μι­λη­τές και τους ακρο­α­τές. Το βασι­κό­τε­ρο στοι­χείο στο δημό­σιο διά­λο­γο είναι ο σεβα­σμός προς το συνερ­γά­τη ή/και τον αντί­πα­λο μας. Όταν κάποιος κατέ­χει μία δημό­σια θέση ως καλ­λι­τέ­χνης, δημο­σιο­γρά­φος ή πολι­τι­κός κατά συνέ­πεια οφεί­λει να ακο­λου­θεί αυτούς τους κανό­νες, ουσια­στι­κά κι όχι για λόγους εντυ­πω­σια­σμού. Το συμπέ­ρα­σμα μου είναι ότι Ντα­λά­ρας δεν το έκα­νε και αυτό δεν αλλά­ζει. Ασφα­λώς, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκο­λο πάντα και ο γρά­φων δεν απο­τε­λεί εξαί­ρε­ση. Όμως είναι ανα­γκαίο, σωστά;

Παραδοχές

Είναι κοι­νή παρα­δο­χή ότι το επάγ­γελ­μα του δημο­σιο­γρά­φου έχει στο­χο­ποι­η­θεί από μερί­δα των πολι­τών ως μια αντι­δρα­στι­κή και καθε­στω­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα λόγω της αγα­στής συμπό­ρευ­σης των μεγα­λο­δη­μο­σιο­γρά­φων και των δημο­σιο­γρα­φι­κών ομί­λων με την πολι­τι­κή εξου­σία και το επι­χει­ρη­μα­τι­κό-τρα­πε­ζι­κό κεφά­λαιο. Θα συμ­φω­νή­σου­με ότι δεν είναι παρά­λο­γη η επι­φύ­λα­ξη προς τα ΜΜΕ. Είναι γνω­στό σε όλους και όλες μας, ότι τα τελευ­ταία χρό­νια έχει συντε­λε­στεί μια τερά­στια τομή στο χώρο: η ενί­σχυ­ση και ενδυ­νά­μω­ση των μονο­πω­λια­κών πολι­τι­κών σε βάρος της ελεύ­θε­ρης και αδέ­σμευ­της δημο­σιο­γρα­φί­ας. Απο­τέ­λε­σμα; Μια μονό­πλευ­ρη ενη­μέ­ρω­ση που προ­α­σπί­ζε­ται με νύχια και με δόντια την πολι­τι­κή εξα­θλί­ω­σης της κυβέρ­νη­σης της Νέας Δημο­κρα­τί­ας  – και των προη­γού­με­νων κυβερ­νή­σε­ων – σε βάρος της εργα­ζό­με­νης πλειο­ψη­φί­ας, των φτω­χών, των γυναι­κών, των μετα­να­στών και του περιβάλλοντος.

Τα αντερ­γα­τι­κά σχέ­δια της κυβέρ­νη­σης και οι φωνές για την κατα­στο­λή του δικαιώ­μα­τος στην απερ­γία και τη δια­δή­λω­ση βρί­σκουν στα κυρί­αρ­χα μέσα τον καλύ­τε­ρο εκφρα­στή τους. Ακρι­βώς το ίδιο συμ­βαί­νει και στο μετα­να­στευ­τι­κό ζήτη­μα που τις ευθύ­νες για την αύξη­ση της εγκλη­μα­τι­κό­τη­τας τις ρίχνουν στις πλά­τες των μετα­να­στών ενώ την ίδια ώρα η κυβέρ­νη­ση και η αστυ­νο­μία με την ανο­χή τους βλέ­πουν με αδια­φο­ρία την ανη­συ­χη­τι­κή και δολο­φο­νι­κή επέ­κτα­ση της Greek Mafia σε νέους “επι­χει­ρη­μα­τι­κούς” τομείς. Αυτά τα ζητή­μα­τα περ­νά­νε στα ψιλά των αστι­κών ΜΜΕ σε αντί­θε­ση με τη γενο­κτο­νία του κρά­τους-τρο­μο­κρά­τη του Ισρα­ήλ στη Γάζα ή με τις αστυ­νο­μι­κές δρά­σεις ενά­ντια σε φοι­τη­τές του ΕΜΠ που πραγ­μα­το­ποιού­σαν παρέμ­βα­ση κατά της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης της Παι­δεί­ας που παρου­σιά­ζο­νται ως αγώ­νας και πρω­το­βου­λία κατά των υπο­τι­θέ­με­νων οργα­νω­μέ­νων μειο­ψη­φιών που εμπο­δί­ζουν την εκπαι­δευ­τι­κή διαδικασία…

Ευτυ­χώς, ο κόσμος της δου­λειάς σε μεγά­λο ποσο­στό ανα­γνω­ρί­ζει ότι για όλα τα παρα­πά­νω η ευθύ­νη δεν βρί­σκε­ται στους απλούς ρεπόρ­τερ και στους επι­σφα­λώς εργα­ζό­με­νους σε εφη­με­ρί­δες, τηλε­ο­πτι­κά κανά­λια και site. Όσο κι αν υπάρ­χει η ατο­μι­κή ευθύ­νη σε καμία περί­πτω­ση δεν έχει μεγα­λύ­τε­ρο βάρος από τον τρό­πο που ασκεί­ται η διοί­κη­ση στα δημό­σια πράγ­μα­τα και στα μεγά­λα ΜΜΕ. Δυστυ­χώς, ο σπου­δαί­ος ερμη­νευ­τής επι­κε­ντρώ­νε­ται απο­κλει­στι­κά σε αυτή και την ανα­πα­ρά­γει στις δηλώ­σεις του προς τους νεα­ρούς δημο­σιο­γρά­φους. Ο ίδιος που με ξεκά­θα­ρο τρό­πο είχε ταχθεί με δηλώ­σεις του υπέρ της επι­βο­λής των μνη­μο­νί­ων! Όπως έγρα­φε ο Ε.Χ. στον Ριζο­σπά­στη:

«Τη συντο­νι­σμέ­νη επι­χεί­ρη­ση απο­προ­σα­να­το­λι­σμού των εργα­ζο­μέ­νων και των λαϊ­κών στρω­μά­των, ώστε η λαϊ­κή οργή από τα βάρ­βα­ρα μέτρα που ξεθε­με­λιώ­νουν κάθε δικαί­ω­μα να στρα­φεί σε λογι­κές τύπου «σφά­ξε με αγά μ’ ν’ αγιά­σω», προ­σπα­θεί να σιγο­ντά­ρει ο Γιώρ­γος Ντα­λά­ρας, με περα­τζά­δες από τα αστι­κά ΜΜΕ όπου, από τη μια, υπε­ρα­σπί­ζει την πολι­τι­κή του ΠΑΣΟΚ και, από την άλλη, προ­πα­γαν­δί­ζει τη «φιλάν­θρω­πη» κίνη­σή του να διορ­γα­νώ­σει συναυ­λί­ες δωρε­άν για να χαρεί ο «καη­μέ­νος» ο λαός αυτές τις μέρες της κρί­σης… Όποιος πράγ­μα­τι ενδια­φέ­ρε­ται για τα συμ­φέ­ρο­ντα του λαού, αφ’ ενός, κατα­δι­κά­ζει απε­ρί­φρα­στα την πολι­τι­κή που ξεθε­με­λιώ­νει κάθε εργα­τι­κό και λαϊ­κό δικαί­ω­μα και, αφ’ ετέ­ρου, οφεί­λει πλάι στην όποια πρω­το­βου­λία παίρ­νει να καλεί το λαό να ξεση­κω­θεί και να διεκ­δι­κή­σει τα δίκια του και όχι να προ­σφέ­ρει «παρη­γο­ριά στον άρρω­στο μέχρι να βγει η ψυχή του» (Γιώρ­γος Ντα­λά­ρας: Αντι­λαϊ­κή στοί­χι­ση και αντι­κομ­μου­νι­σμός, 29/2/2012)

Τρί­τη αλή­θεια, το επάγ­γελ­μα του δημο­σιο­γρά­φου είναι από τα πιο επι­σφα­λή στην “αγο­ρά εργα­σί­ας”. Υπάρ­χει η μεγά­λη επί­θε­ση στα δικαιώ­μα­τα τους, με απο­λύ­σεις και με κλει­σί­μα­τα ενώ Συλ­λο­γι­κή Σύμ­βα­ση Εργα­σί­ας (ΣΣΕ) έχει να υπο­γρα­φεί εδώ και πολ­λά χρό­νια που σημαί­νει ατο­μι­κές συμ­βά­σεις, εξα­ντλη­τι­κά ωρά­ρια, πολύ χαμη­λούς μισθούς και μια καθη­με­ρι­νή, επί­πο­νη μάχη των δημο­σιο­γρά­φων για να υπε­ρα­σπι­στού­νε τη δεοντολογία.Τα σωμα­τεία των εργα­ζο­μέ­νων του χώρου έχουν καταγ­γεί­λει άπει­ρες φορές αυτά τα ζητή­μα­τα ενώ υπάρ­χουν και οι αντί­στοι­χες έρευ­νες. Δια­βά­ζου­με σχε­τι­κά στο MedianalysisGR για το ερευ­νη­τι­κό πρό­γραμ­μα Media for Democracy Monitor 2020 (συμ­με­τεί­χε η Ελλά­δα) και που μιλά­ει, έχει σημα­σία αυτό, με όρους “αγο­ράς”:

«Ο επαγ­γελ­μα­τι­σμός στη δημο­σιο­γρα­φία και η εξα­σφά­λι­ση της δημο­σιο­γρα­φι­κής εργα­σί­ας βρί­σκο­νται επί του παρό­ντος σε ρευ­στή κατά­στα­ση σε διά­φο­ρες μιντια­κές αγο­ρές. Δύο σημα­ντι­κές τάσεις έχουν ανα­δυ­θεί, που χαρα­κτη­ρί­ζο­νται από δια­φο­ρε­τι­κούς βαθ­μούς έντα­σης και επιρ­ρο­ής στον τομέα της δημο­σιο­γρα­φί­ας: η ολο­έ­να και πιο κοι­νή χρή­ση συμ­βά­σε­ων εργα­σί­ας ορι­σμέ­νου χρό­νου και η αλλα­γή ηλι­κια­κών γενε­ών στις αίθου­σες σύντα­ξης (newsrooms), με στό­χο κυρί­ως την εξοι­κο­νό­μη­ση πόρων σε περιό­δους κρί­σης. Αυτό είναι ένα από τα βασι­κά ευρή­μα­τα που προ­κύ­πτουν από την έρευ­να που διε­ξή­χθη το πρώ­το εξά­μη­νο του 2020 στο πλαί­σιο του προ­γράμ­μα­τος «Media for Democracy Monitor 2020» υπό την αιγί­δα της ερευ­νη­τι­κής ομά­δας Euromedia Research Group σε δεκα­ο­κτώ χώρες του κόσμου».

Τέταρ­τη αλή­θεια: Οι ειδή­σεις στην ΕΡΤ αλλά και στα ιδιω­τι­κά ΜΜΕ, μετα­τρέ­πο­νται σε ανα­πα­ρα­γω­γή των κυβερ­νη­τι­κών non papers, δελ­τί­ων τύπου και των ανα­κοι­νώ­σε­ων της ΓΑΔΑ ενώ εκα­το­ντά­δες συμ­βα­σιού­χοι εργά­ζο­νται σε συν­θή­κες γαλέ­ρας και σε ρεπορ­τάζ που ανα­πα­ρά­γουν μια συγκε­κρι­μέ­νη, καθε­στω­τι­κή αντί­λη­ψη για τα κοι­νω­νι­κά ζητή­μα­τα. Την ίδια γραμ­μή ακο­λου­θούν συγκε­κρι­μέ­νες εκπο­μπές, κυρί­ως πρω­ι­νές, με ειδί­κευ­ση στον κίτρι­νο τύπο. Σε αυτό το σημείο, αξί­ζει να σημειω­θεί ότι ο Ντα­λά­ρας έκα­νε τις δηλώ­σεις του για τους νεό­τε­ρους συνα­δέλ­φους του σε μια τέτοια εκπο­μπή, συγκε­κρι­μέ­να στην εκπο­μπή “Χαμο­γέ­λα και πάλι” της Σίσ­συς Χρη­στί­δου στο Mega (7/1/2024). Επί­σης, ο τρα­γου­δι­στής είχε εμφα­νι­στεί και στην εκπο­μπή του Γιώρ­γου Λιά­γκα “Το Πρω­ι­νό” στον ΑΝΤ’1 (27/4/2016) να μιλή­σει για μου­σι­κή παρά­στα­ση σχε­τι­κά με το μου­σι­κο­συν­θέ­τη Σταύ­ρο Κου­γιουμ­τζή. Τα μέσα τότε ενδια­φέ­ρο­νταν για τον Κου­γιουμ­τζή αλλά αδια­φο­ρούν σήμε­ρα για τον Τσι­τσά­νη; Σύμ­φω­να με την προ­σω­πι­κή μου ανά­γνω­ση των πραγ­μά­των, ακό­μα και αυτό το επι­χεί­ρη­μα του αγα­πη­μέ­νου ερμη­νευ­τή στέ­κει στον αέρα.

Συμπε­ρά­σμα­τα

Θα συμ­φω­νή­σου­με επί­σης, ότι Γιώρ­γος Ντα­λά­ρας και ο κάθε Ντα­λά­ρας έχει το δικαί­ω­μα στην οργή και την κρι­τι­κή αλλά κι ότι σε καμία περί­πτω­ση δεν μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποιεί αυτό το σπου­δαίο, δημο­κρα­τι­κό εργα­λείο κατα­χρη­στι­κά κι απέ­να­ντι σε εργα­ζό­με­νους απο­φεύ­γο­ντας να θίξει τους πραγ­μα­τι­κούς υπεύ­θυ­νους που απα­ξιώ­νουν συστη­μα­τι­κά το επάγ­γελ­μα και το λει­τούρ­γη­μα, αν θέλε­τε, του δημο­σιο­γρά­φου. Με τον ίδιο τρό­πο που η αστι­κή εξου­σία απα­ξιώ­νει και οδη­γεί στην ανυ­πο­λη­ψία την πολι­τι­κή, την τέχνη, την καθη­με­ρι­νή ζωή, τα εργα­τι­κά και κοι­νω­νι­κά δικαιώ­μα­τα. Έτσι κι αλλιώς, εάν είχε την πρό­θε­ση να μιλή­σει για την κατά­στα­ση της σύγ­χρο­νης δημο­σιο­γρα­φί­ας, των εντύ­πων και ηλε­κτρο­νι­κών μέσων στην Ελλά­δα μπο­ρού­σε να ανα­φερ­θεί στη Λίστα  Πέτσα, στην πολι­τι­κή Μητσο­τά­κη και στις παρα­κο­λου­θή­σεις, σωστά; Τέλος, κατά τη δική μου άπο­ψη, ακό­μα κι ο τρό­πος που ο Ντα­λά­ρας απευ­θύ­νε­ται στους νέους εργα­ζό­με­νους και ιδιαί­τε­ρα στις γυναί­κες είναι ιδιαί­τε­ρα προ­βλη­μα­τι­κός. Για να μην ανα­φέ­ρω, για το πατρο­νά­ρι­σμα, τον ελι­τι­σμό και τον σεξι­σμό του τρα­γου­δι­στή που πέρα­σε στα ψιλά… Κάτω από αυτό το πρί­σμα, κατα­λή­γω ότι ο Ντα­λά­ρας αδί­κη­σε τους νέους δημο­σιο­γρά­φους ρίχνο­ντας πάνω τους τις αμαρ­τί­ες ενός ολό­κλη­ρου συστή­μα­τος εργα­σια­κής εκμετάλλευσης.

«Και πώς θα αντι­με­τω­πί­σου­με το πρό­βλη­μα της απα­ξί­ω­σης της δημο­σιο­γρα­φί­ας;» θα ρωτή­σει ο καλοπροαίρετος/η αναγνώστης/τρια. «Ο Ντα­λά­ρας πρό­τει­νε μια λύση. Αυτή μπο­ρεί να παρα­κι­νή­σει τους νέους δημο­σιο­γρά­φους να σκε­φτούν δια­φο­ρε­τι­κά». Αν και κατα­νοώ τη συγκε­κρι­μέ­νη προ­σέγ­γι­σή η αλή­θεια είναι ότι υπάρ­χει πλή­θος μαχό­με­νων δημο­σιο­γρά­φων που οργα­νώ­νο­νται και αγω­νί­ζο­νται για μια ελεύ­θε­ρη, αντι­κει­με­νι­κή, ολο­κλη­ρω­μέ­νη και έγκυ­ρη πλη­ρο­φό­ρη­ση για όλους/ες. Μεγα­λύ­τε­ρο είναι το πλή­θος που μπο­ρεί να κερ­δη­θεί προς τη συγκε­κρι­μέ­νη κατεύ­θυν­ση. Παράλ­λη­λα  υπάρ­χει ο αγώ­νας για στα­θε­ρές σχέ­σεις εργα­σί­ας, για ΣΣΕ που θα δια­σφα­λί­ζουν την αξιο­πρε­πή δια­βί­ω­ση των εργα­ζό­με­νων ενά­ντια στην ανερ­γία και την ακρί­βεια, για μισθούς και συντάξεις.

Αυτή η προ­ο­πτι­κή θα πετύ­χει μόνο μέσα από τη συν­δι­κα­λι­στι­κή δου­λειά και με αγω­νι­στι­κές προ­σπά­θειες διεκ­δί­κη­σης και οργά­νω­σης. Για μένα, εκεί βρί­σκε­ται η απά­ντη­ση και όχι στις αφ’ υψη­λού νου­θε­σί­ες του Γιώρ­γου Ντα­λά­ρα. Αντί­στοι­χα θα συμ­φω­νή­σου­με ότι η δική μας κρι­τι­κή οφεί­λει να επι­κε­ντρω­θεί στις δηλώ­σεις και στη συμπε­ρι­φο­ρά του και όχι στην καλ­λι­τε­χνι­κή απα­ξί­ω­ση ενός ανθρώ­που που κατέ­χει περί­ο­πτη θέση στα μου­σι­κά μας πράγματα.

Το “έπος” του Γου­έ­μπλεϊ, αφη­γεί­ται ο Αρι­στεί­δης Καμάρας