Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Μνημείο αντάξιο της Ιστορίας της Γυάρου

🚩 Δύο χιλιά­δες εφτα­κό­σιες μέρες σ’ αυτό το νησί του δια­βό­λου, εννιά μίλια ανα­το­λι­κά απ’ τη Σύρο, άγο­νο, άνυ­δρο με μόνους κάτοι­κους τους αρου­ραί­ους, τους σκορ­πιούς και τα γαϊ­δου­ρά­γκα­θα, να σε δέρ­νει μερό­νυ­χτα εκεί­νος ο δαι­μο­νι­σμέ­νος άνε­μος, να σε τυφλώ­νει η αντά­ρα του αγριε­μέ­νου πελά­γου και να μην βλέ­πεις καΐ­κι για παρη­γο­ριά μέρες πολ­λές, σκα­σμέ­νος από τη δίψα, νηστι­κός και άρρω­στος χωρίς για­τρό και περί­θαλ­ψη καμιά και από πάνω να λυσ­σο­μα­νά­ει ο βούρ­δου­λας — τα μπα­μπού — του Γλά­στρα, φορ­τω­μέ­νος πέτρες και βρά­χια ολη­μέ­ρα στην ανη­φό­ρα προς το «Ιστί­μπεη», να σπαρ­τα­ράς κρε­μα­σμέ­νος στη «Συκιά» για «παρα­δειγ­μα­τι­σμό»
Μαρ­τυ­ρία του Γιάν­νη Κατσα­ντώ­νη, κρα­τού­με­νου στη Γυάρο.

🔻 Ο «Ριζο­σπά­στης» συζη­τά με τον γλύ­πτη Αντώ­νη Μυρω­διά για το έργο «Ρωγ­μή», που θα φιλο­τε­χνή­σει στον ιστο­ρι­κό τόπο της Γυά­ρου και προ­έ­κυ­ψε μετά από τον πανελ­λή­νιο καλ­λι­τε­χνι­κό δια­γω­νι­σμό που είχε προ­κη­ρύ­ξει η ΚΕ του ΚΚΕ 🔻

🔻 Περι­γρα­φή και λει­τουρ­γία του Μνη­μεί­ου με τα λόγια του δημιουρ­γού του: Με αφαι­ρε­τι­κό τρό­πο και με καί­ρια χρή­ση των υλι­κών η σύν­θε­ση έχει ως βασι­κό στό­χο τη συμ­με­το­χή του επι­σκέ­πτη σε αυτό και τη συναι­σθη­μα­τι­κή του φόρ­τι­ση. Έχου­με έναν πυρή­να. Δύο κολό­νες, κατα­σκευα­σμέ­νες από ένα είδος χάλυ­βα, που παρό­τι είναι πάρα πολύ ανθε­κτι­κός και έχει αντο­χή στις και­ρι­κές συν­θή­κες, παίρ­νει πολύ γρή­γο­ρα το χρώ­μα της σκου­ριάς…  Αν δεις τη Γυά­ρο, είναι ένα νησί που στέ­κει το κτί­ριο της φυλα­κής. Ένα τού­βλι­νο και ζοφε­ρό κτί­ριο με πέτρα και σκου­ρια­σμέ­νο μέταλ­λο. Ακό­μα και στο νεκρο­τα­φείο της Γυά­ρου, οι σταυ­ροί είναι σιδε­ρέ­νιοι και έχουν δια­βρω­θεί. Έχουν λιώ­σει ουσια­στι­κά. Το κεντρι­κό υλι­κό της σύν­θε­σης λοι­πόν είναι ο χάλυ­βας, που βοη­θά να δέσει το Μνη­μείο, να μην έρχε­ται σε αντί­θε­ση με το χώρο. Με βοή­θη­σε όμως και να ανα­δεί­ξω τους συμ­βο­λι­σμούς που ήθε­λα… kke

Στην τελι­κή ευθεία έχουν μπει οι προ­ε­τοι­μα­σί­ες για το Μνη­μείο που θα εγκα­τα­στή­σει το ΚΚΕ στον μαρ­τυ­ρι­κό τόπο της Γυά­ρου προς τιμήν των 100 χρό­νων από την ίδρυ­σή του. Εκεί που για 20 και πλέ­ον χρό­νια χιλιά­δες κομ­μου­νι­στές και αγω­νι­στές δεν λύγι­σαν, δεν υπο­τά­χθη­καν, κρά­τη­σαν ψηλά τη σημαία του αγώ­να, απέ­δει­ξαν ότι η συνεί­δη­ση και η σκέ­ψη τους παρέ­μει­ναν λεύ­τε­ρες και πρω­το­πό­ρες, παρά τα δεσμά τους.

Είχα­με τη χαρά να υπο­δε­χτού­με στα γρα­φεία της εφη­με­ρί­δας μας τον γλύ­πτη Αντώ­νη Μυρω­διά, δημιουρ­γό του έργου. Εργο που ανα­δεί­χτη­κε μετά από πανελ­λή­νιο καλ­λι­τε­χνι­κό δια­γω­νι­σμό, που είχε προ­κη­ρύ­ξει η ΚΕ του ΚΚΕ για την τοπο­θέ­τη­ση μνη­μεί­ων του Κόμ­μα­τος στους ιστο­ρι­κούς τόπους της Γυά­ρου και της Μακρο­νή­σου, η τοπο­θέ­τη­ση των οποί­ων εγκρί­θη­κε μάλι­στα προ ημε­ρών και από το Κεντρι­κό Συμ­βού­λιο Νεω­τέ­ρων Μνη­μεί­ων (ΚΣΝΜ) και η οποία θα γίνει σύντο­μα το επό­με­νο διά­στη­μα όπως άλλω­στε ανα­κοί­νω­σε το ΚΚΕ.Ατέχνως_logo

ΣΣ |> «Ναι» από το ΚΣΝΜ σε μνη­μεία του ΚΚΕ στη Γυά­ρο και στη Μακρόνησο
Θετι­κή ήταν η από­φα­ση του Κεντρι­κού Συμ­βου­λί­ου Νεω­τέ­ρων Μνη­μεί­ων (ΚΣΝΜ) στην πρό­τα­ση του ΚΚΕ για την τοπο­θέ­τη­ση μνη­μεί­ων του Κόμ­μα­τος στους ιστο­ρι­κούς τόπους της Γυά­ρου και της Μακρο­νή­σου, που έχουν επι­λε­γεί μετά από πανελ­λή­νιο καλ­λι­τε­χνι­κό δια­γω­νι­σμό, που είχε προ­κη­ρύ­ξει η ΚΕ του ΚΚΕ.
Το ΚΣΝΜ «κατέ­λη­ξε σε θετι­κή από­φα­ση και για τα δύο μνη­μεία. Στη συνε­δρί­α­ση εκφρά­στη­καν από τα μέλη του θετι­κές γνώ­μες για το ύφος και τον χαρα­κτή­ρα τους».
Υπεν­θυ­μί­ζε­ται, ότι το μνη­μείο για τη Μακρό­νη­σο έχει φιλο­τε­χνή­σει ο γλύ­πτης Μάρ­κος Γεωρ­γι­λά­κης και για τη Γυά­ρο ο γλύ­πτης Αντώ­νης Μυρω­διάς.

Ρίζος_logo

Από τις εργασίες κατασκευής
Από τις εργα­σί­ες κατασκευής

Συζη­τή­σα­με μαζί του πολ­λά, τη φυσιο­γνω­μία του μνη­μεί­ου, τους συμ­βο­λι­σμούς του, την επι­λο­γή των υλι­κών, αλλά και το τι απο­κό­μι­σε από τη συμ­με­το­χή του στο Δια­γω­νι­σμό, καθώς και ποια είναι η άπο­ψή του για την όλη δια­δι­κα­σία που ακο­λού­θη­σε το Κόμ­μα για τη φιλο­τέ­χνη­ση των μνη­μεί­ων σε Μακρό­νη­σο και Γυά­ρο.

Απήχηση στον καλλιτεχνικό κόσμο

Ξεκι­νώ­ντας τη συζή­τη­ση ο Α. Μυρω­διάς ξεχω­ρί­ζει τους λόγους που καθι­στούν τον Δια­γω­νι­σμό ιδιαί­τε­ρα ξεχωριστό.

«Κατ΄αρχήν, είναι τιμή για εμέ­να, που “συνα­γω­νί­στη­κα” με συνα­δέλ­φους, που κάποιοι από αυτούς συγκα­τα­λέ­γο­νται στους καλύ­τε­ρους γλύ­πτες της Ελλά­δας. Και λέω “συνα­γω­νί­στη­κα”, για­τί σε αυτόν τον Δια­γω­νι­σμό, που προ­κή­ρυ­ξε το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα, δεν υπήρ­χε η έννοια του αντα­γω­νι­σμού. Αντί­θε­τα, σε όλες τις φάσεις ήταν “παρού­σα” η συνα­δελ­φι­κή αλλη­λεγ­γύη. Σε αυτό βοή­θη­σαν και οι ίδιοι οι όροι του Δια­γω­νι­σμού, που στέ­κο­νταν κυρί­ως στο επί­πε­δο προ­σφο­ράς από μεριάς του καλ­λι­τέ­χνη.

Αν θες, ακό­μα και το ίδιο το σκε­πτι­κό της από­φα­σης της Επι­τρο­πής. Δεν επέ­λε­ξε το καλύ­τε­ρο έργο, αλλά αυτό που έκρι­νε ως καταλ­λη­λό­τε­ρο για τη θέση. Μάλι­στα, όσον αφο­ρά του­λά­χι­στον το μνη­μείο της Γυά­ρου, με συγκί­νη­σε ιδιαί­τε­ρα ότι δεν έπαι­ξαν ρόλο το κόστος, οι δυσκο­λί­ες εγκα­τά­στα­σης, οι τεχνι­κές δυσκο­λί­ες κ.λπ.».

Και συνε­χί­ζει, «ενώ θα μπο­ρού­σε — και ήταν εύλο­γο — να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί ένας κλει­στός δια­γω­νι­σμός, εντού­τοις το Κόμ­μα επέ­λε­ξε να προ­κη­ρύ­ξει πανελ­λή­νιο, ανοι­χτό καλ­λι­τε­χνι­κό δια­γω­νι­σμό, που μπο­ρού­σε να συμ­με­τά­σχει ο καθέ­νας. Ολες οι δια­δι­κα­σί­ες που ακο­λου­θή­θη­καν ήταν πολύ ανοι­χτές και έντιμες.

Η ίδια η βοή­θεια που δόθη­κε σε όσους ενδια­φέ­ρο­νταν να συμ­με­τά­σχουν: Το πλού­σιο φωτο­γρα­φι­κό υλι­κό, αλλά και η συνά­ντη­ση παρου­σί­α­σης των ιστο­ρι­κών δεδο­μέ­νων και άλλων σχε­τι­κών στοι­χεί­ων, ώστε να απο­κτή­σου­με όσο γίνε­ται περισ­σό­τε­ρες πλη­ρο­φο­ρί­ες για τους δύο τόπους.

Ο Α. Μυρωδιάς επί το έργον
Ο Α. Μυρω­διάς επί το έργον

Ακό­μα και η από­φα­ση να εκό­μα και η από­φα­ση να εκτε­θούν όλες οι μακέ­τες στο χώρο της Σχο­λής Καλών Τεχνών ήταν πολύ ενδια­φέ­ρου­σα. Με αυτόν τον τρό­πο και η ίδια η Επι­τρο­πή έβα­λε τον εαυ­τό της σε δοκι­μα­σία. Αφη­σε τον κόσμο, και δη τους ειδι­κούς, τον καλ­λι­τε­χνι­κό κόσμο, δηλα­δή, αφού ήταν σε άμε­ση σχέ­ση με τη Σχο­λή, να δει και να κρί­νει πια και την από­φα­ση της Επι­τρο­πής. Ολη αυτή η δια­δι­κα­σία είχε απή­χη­ση στον καλ­λι­τε­χνι­κό κόσμο».

Το μνημείο να συμβάλλει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης

Η Γυά­ρος λει­τούρ­γη­σε συνο­λι­κά 21 χρό­νια (1947 — 1952 και 1955 — 1961 ως τόπος φυλα­κής και την περί­ο­δο της στρα­τιω­τι­κής δικτα­το­ρί­ας ως τόπος εξο­ρί­ας). Αυτό ήταν και εν μέρει το γεγο­νός που τον κέντρι­σε για να δημιουρ­γή­σει έργο γι’ αυτό το νησί. «Λει­τούρ­γη­σε μακρό­χρο­να και ήταν χαρα­κτη­ρι­σμέ­νος ως τόπος εξό­ντω­σης», σημειώ­νει.

Ομως, υπήρ­χε και ένας ακό­μα λόγος. «Θεω­ρώ ότι έχει τον κίν­δυ­νο να απα­λει­φθεί από την ιστο­ρι­κή μνή­μη. Είναι ο τόπος που υπο­φέ­ρει από τη συστη­μα­τι­κή, τα τελευ­ταία χρό­νια, προ­σπά­θεια αλλοί­ω­σης, παρα­γρα­φής της Ιστο­ρί­ας. Μετά τη μετα­πο­λί­τευ­ση χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε ως πεδίο βολής του Ναυ­τι­κού. Αν και στη συνέ­χεια χαρα­κτη­ρί­στη­κε τόπος ιστο­ρι­κής μνή­μης, δεν έχουν πάψει κατά και­ρούς να εμφα­νί­ζο­νται σχέ­δια για εμπο­ρι­κή, οικο­νο­μι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση του νησιού. Μάλι­στα, τα τελευ­ταία χρό­νια, με πρό­σχη­μα περι­βαλ­λο­ντι­κούς και οικο­λο­γι­κούς λόγους, η πρό­σβα­ση στο νησί γίνε­ται ακό­μα πιο δύσκολη».

Για τον Α. Μυρω­διά η φιλο­τέ­χνη­ση μνη­μεί­ου στη Γυά­ρο απο­τε­λεί και καλ­λι­τε­χνι­κή πρό­κλη­ση. Μας λέει χαρα­κτη­ρι­στι­κά: «Ο δημιουρ­γός απε­μπο­λεί κάθε είδους φιλα­ρέ­σκεια, μιας και η επι­σκε­ψι­μό­τη­τα στο νησί είναι πολύ μικρή, αφού είναι απο­μα­κρυ­σμέ­νο από κατοι­κη­μέ­νες ακτές, δυσπρό­σι­το τον περισ­σό­τε­ρο και­ρό λόγω των και­ρι­κών συν­θη­κών».

Μια διαρκής υπόμνηση

Ζητά­με από τον Α. Μυρω­διά να μας πει τι είναι αυτό που ξεχω­ρί­ζει από αυτήν τη δουλειά.

«Το θεω­ρώ και μια ευκαι­ρία για μένα, μια ευκαι­ρία που μου έδω­σε το Κόμ­μα, να φτιά­ξω ένα έργο σημα­ντι­κό, εμβλη­μα­τι­κό, που να ανα­νε­ώ­νει και λίγο το λεξι­λό­γιο της μνη­μεια­κής και στρα­τευ­μέ­νης τέχνης.

Οι άνθρω­ποι με τους οποί­ους συνερ­γά­στη­κα ήταν εξαι­ρε­τι­κοί, τόσο η διά­θε­σή τους, όσο και η αμέ­ρι­στη βοή­θειά τους σε όλη την πορεία υλο­ποί­η­σης του έργου. Μπο­ρεί να έχει τη δική μου υπο­γρα­φή, αλλά υπάρ­χει ομά­δα». Σε αυτό το σημείο ο Α. Μυρω­διάς θέλει να εκφρά­σει ιδιαί­τε­ρα τις ευχα­ρι­στί­ες του στον Δήμο Βασί­βα­γλη και σε όλους τους εργα­ζό­με­νους στο μηχα­νουρ­γείο των αδερ­φών Παπα­δά­κη, που συνέ­βα­λαν στο να ολο­κλη­ρω­θεί το γλυπτό.

Για τον δημιουρ­γό το πιο σημα­ντι­κό είναι «η πρω­το­βου­λία του Κόμ­μα­τος να φτιά­ξει έργο προς τιμήν των ανθρώ­πων του. Ετσι μνη­μο­νεύ­ε­ται κάθε προ­σω­πι­κό­τη­τα, κάθε πρά­ξη, κάθε θυσία και με αυτόν τον τρό­πο δεν πάνε χαμέ­νες. Είναι μια διαρ­κής υπό­μνη­ση

Είναι πολύ τολ­μη­ρό, για­τί δεν υπάρ­χει άλλος φορέ­ας, θεσμός ή οργα­νι­σμός, να ανα­λαμ­βά­νει τέτοιας κλί­μα­κας μνη­μεία, εικα­στι­κά έργα. Είναι μια ακό­μα συνει­σφο­ρά του ΚΚΕ στο πεδίο του Πολι­τι­σμού. Και αυτό είναι πολύ σημα­ντι­κό, για­τί κανέ­νας άλλος, ακό­μα και πιο εντε­ταλ­μέ­νοι για τον Πολι­τι­σμό, δεν κάνει τίπο­τα εδώ και αρκε­τές δεκα­ε­τί­ες».

«Ρωγμή»

Περιγραφή και λειτουργία του Μνημείου με τα λόγια του δημιουργού του

Η μακέτα του Μνημείου
Η μακέ­τα του Μνημείου

Με αφαι­ρε­τι­κό τρό­πο και με καί­ρια χρή­ση των υλι­κών η σύν­θε­ση έχει ως βασι­κό στό­χο τη συμ­με­το­χή του επι­σκέ­πτη σε αυτό και τη συναι­σθη­μα­τι­κή του φόρτιση.

Εχου­με έναν πυρή­να. Δύο κολό­νες, οι οποί­ες είναι κατα­σκευα­σμέ­νες από COR — TEN, ένα είδος χάλυ­βα, που παρό­τι είναι πάρα πολύ ανθε­κτι­κός και έχει αντο­χή στις και­ρι­κές συν­θή­κες, παίρ­νει πολύ γρή­γο­ρα το χρώ­μα της σκουριάς

Αυτό με εξυ­πη­ρέ­τη­σε πρώ­τα απ’ όλα πρα­κτι­κά. Αν δεις τη Γυά­ρο, είναι ένα νησί που στέ­κει το κτί­ριο της φυλα­κής. Ενα τού­βλι­νο και ζοφε­ρό κτί­ριο με πέτρα και σκου­ρια­σμέ­νο μέταλ­λο. Ακό­μα και στο νεκρο­τα­φείο της Γυά­ρου, οι σταυ­ροί είναι σιδε­ρέ­νιοι και έχουν δια­βρω­θεί. Εχουν λιώ­σει ουσια­στι­κά. Το κεντρι­κό υλι­κό της σύν­θε­σης λοι­πόν είναι ο χάλυ­βας, που βοη­θά να δέσει το Μνη­μείο, να μην έρχε­ται σε αντί­θε­ση με το χώρο.

Με βοή­θη­σε όμως και να ανα­δεί­ξω τους συμ­βο­λι­σμούς που ήθε­λα. Ο χάλυ­βας έχει υπάρ­ξει αντι­κεί­με­νο του αντα­γω­νι­σμού των μεγά­λων δυνά­με­ων για δύο σχε­δόν αιώ­νες. Αξιο­ποιώ­ντας τον, λοι­πόν, στην κατα­σκευή του μνη­μεί­ου επι­διώ­κω μια ευθεία ανα­φο­ρά στο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα και την εξέ­λι­ξή του μέχρι τη σημε­ρι­νή επο­χή. Τα σημά­δια της διά­βρω­σης στο σώμα του είναι εμφα­νή. Σκου­ριά­ζει, εκφρά­ζει το παλαιό, το πεπερασμένο.

Στις δύο κολό­νες είναι καρ­φω­μέ­να ανο­ξεί­δω­τα πρί­σμα­τα, τα οποία συμ­βο­λί­ζουν το και­νού­ριο. Μια ιδε­ο­λο­γία, η οποία είναι αναλ­λοί­ω­τη. Μια ιδε­ο­λο­γία που κάποια στιγ­μή θα δημιουρ­γή­σει τη ρωγ­μή και θα ανα­τρέ­ψει το προη­γού­με­νο οικοδόμημα.

Τα πρί­σμα­τα είναι εικο­σιέ­να, όσα και τα χρό­νια λει­τουρ­γί­ας του κολα­στη­ρί­ου της Γυά­ρου. Εμμε­ση ανα­φο­ρά στους κρα­τού­με­νους, τους εξό­ρι­στους που υπέ­φε­ραν, βασα­νί­στη­καν ή έχα­σαν ακό­μα και τη ζωή τους παρα­μέ­νο­ντας όμως αμε­τα­κί­νη­τοι από τις ιδέ­ες τους.

Γύρω από τον πυρή­να υπάρ­χει ένας περί­βο­λος, με ανοίγ­μα­τα που επι­τρέ­πουν στον επι­σκέ­πτη να μπει μέσα. Δημιουρ­γεί­ται ένας υπο­τυ­πώ­δης λαβύ­ριν­θος, που βοη­θά να παρα­τεί­νει ο επι­σκέ­πτης την παρα­μο­νή του στο εσω­τε­ρι­κό του μνη­μεί­ου, ώστε να έχει τη δυνα­τό­τη­τα περι­συλ­λο­γής. Εσω­τε­ρι­κά είναι πετρό­χτι­στος, που αφε­νός υπεν­θυ­μί­ζει το καθη­με­ρι­νό μαρ­τύ­ριο των κρα­του­μέ­νων με τους εκβρα­χι­σμούς, τη μετα­φο­ρά της πέτρας και την κατα­σκευή των κτι­σμά­των, και αφε­τέ­ρου έχει στό­χο να δημιουρ­γεί έντα­ση στον επι­σκέ­πτη, να τον υπο­βάλ­λει στο αφι­λό­ξε­νο περι­βάλ­λον της φυλα­κής. Τα δύο ανοίγ­μα­τα μετα­ξύ των κάθε­των κεντρι­κών μεταλ­λι­κών στοι­χεί­ων επι­τρέ­πουν την είσο­δο στον πυρή­να της σύν­θε­σης που προ­βάλ­λει ψηλά τον ανοι­χτό ουρα­νό. Ενα σημείο ανά­τα­σης, απελευθέρωσης.

Εξω από το πετρό­χτι­στο υπάρ­χει πάλι μεταλ­λι­κή κατα­σκευή. Εκεί, ανα­γρά­φο­νται τα ονό­μα­τα των νεκρών της Γυά­ρου, αλλά και των ανθρώ­πων που πέθα­ναν κατά τη μετα­φο­ρά στη Σύρο, προ­κει­μέ­νου να απο­φευ­χθεί η κατα­γρα­φή θανά­των στο νησί. Στις άλλες πλά­κες ανα­γρά­φο­νται το θέμα του μνη­μεί­ου, το λογό­τυ­πο των 100 χρό­νων του ΚΚΕ και από­σπα­σμα από τη μαρ­τυ­ρία του Γ. Κατσα­ντώ­νη, κρα­τού­με­νου στη Γυάρο.

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο