Με τον τρόπο που γράφεται μια νουβέλα, κάπως έτσι η Aleida Guevara March, η κόρη του Τσε, περιγράφει «el amor “espectacular, fantástico y hermosísimo”» τον έρωτα ‑με τις μάχες να μαίνονται, που έζησαν οι γονείς της
«Για αυτόν τον λόγο, αν είμαι απεριόριστα ευγνώμων για κάτι, αυτό είναι γιατί είμαι ο καρπός αυτής της αγάπης, αυτού του έρωτα. Είμαι πολύ περήφανη που είμαι η κόρη του «Che» Guevara και της Aleida March. Αλλά αυτό που πραγματικά με κάνει να νιώθω σαν ξεχωριστός άνθρωπος είναι πως γνωρίζω ότι είμαι ο καρπός της αληθινής αγάπης», εκμυστηρεύτηκε σε μια συνέντευξη στην Prensa Latina.
Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, όπου αναμνήσεις και συναισθήματα ζωντάνευαν η γιατρός μίλησε για το πόσο υπάρχει μέσα της η δύναμη των γονιών της, αλλά και για την γλυκύτητα που τους χαρακτήριζε.
«Η μητέρα μου ήταν σαν τον πατέρα μου από πολλές πλευρές και τον αγαπούσε τόσο πολύ που κατάφερε να μεταλαμπαδεύσει σε εμάς αυτή την αγάπη», είπε η Αλεϊδίτα, όπως γλαφυρά την αποκαλούν.
«Δεν νιώσαμε τη φυσική απουσία του μπαμπά γιατί αυτή γέμιζε τούτο το κενό. Αν σήμερα είμαι κάποια που μπορεί να υπηρετήσει την κοινωνία, είναι επειδή η μητέρα μου με μεγάλωσε στην Κούβα».
Ερώτηση |>Prensa Latina (PL): Σε ποιο σημείο της ζωής σας χρειάστηκε περισσότερο η παρουσία του πατέρα σας;
Απάντηση |>Aleida Guevara March (AGM): Ήταν σε ηλικία 16 ετών, σε πλήρη εφηβεία. Σε αυτό το στάδιο άρχισα να αναρωτιέμαι για πολλά πράγματα και ένιωσα για πρώτη φορά την έλλειψή του.
Θυμάμαι ότι όταν άνοιξα τα μάτια μου μετά την αναισθησία της καισαρικής για τη μεγαλύτερη κόρη μου, ο Ramiro Váldes και ο Oscar Fernández Mell ήταν δίπλα μου και τους ρώτησα τι έκαναν εκεί.
Τότε ο Ramiro μου απάντησε: αφού ο πατέρας σου δεν είναι εδώ, είμαστε εμείς.
Αυτά είναι πολύ όμορφα πράγματα — είπε με φωνή ραγισμένη από συγκίνηση — και εκείνη τη στιγμή, δε θα την έχανα ποτέ, όντας στο πλευρό μου και αυτά δεν θέλω ποτέ να τελειώσουν.
Ο Ramiro, ο Oscar, αλλά ειδικά ο θείος μου Fidel (Castro) γέμιζαν αυτό το χώρο. Δεν αντικατέστησαν ποτέ το μπαμπά μου, ούτε το προσπάθησαν ποτέ, αλλά η παρουσία τους μου το έφερνε κοντά –τον ένοιωθα στο πλάι μου.
PL: Πότε συνειδητοποιήσατε ποιος ήταν ο πατέρας σας;
AGM: Η πρώτη φορά ήταν όταν πέθανε. Μέχρι τότε δεν είχα ιδέα ποιος ήταν και ποιο το μέγεθος του ανθρώπινου αναστήματός του.
Πηγαίνοντας στο σπίτι της θείας Celia (Manduley) άρχισα να βλέπω πολλές τεράστιες φωτογραφίες του μπαμπά μου στο δρόμο.
Αναρωτήθηκα αμέσως τι συνέβαινε, γιατί αυτές οι φωτογραφίες. Υπήρχαν πινακίδες στον κάτω όροφο, αλλά ήμουν έξι ετών και δεν κατάφερνα να διαβάζω γρήγορα.
Ρώτησα και κανείς δεν είπε τίποτα.
Αργότερα μου είπαν τα νέα για τον θάνατο του μπαμπά και τότε κατάλαβα τα πάντα.
Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι ο μπαμπάς ήταν ένας άνθρωπος γνωστός, αγαπητός και που πολλοί τον θαύμαζαν.
Αλλά όσο μεγάλωνα άρχισα να διαβάζω τα γραφτά του και τότε ένιωσα ακόμη πιο περήφανη που είμαι η κόρη του, γιατί ήμουν επίσης σε θέση να καταλάβω τις φιλοσοφική του προσέγγιση για τη ζωή.
Αργότερα, όταν άρχισα να επισκέπτομαι άλλες χώρες, συνειδητοποίησα ότι ο πατέρας μου έχει σπάσει τα σύνορα, ακόμη και σε μέρη που είναι τόσο μακριά από εμάς, έτσι κατάλαβα την μεγάλη του συμβολή για έναν καλύτερο κόσμο.
PL: Πώς καταφέρατε να αντιμετωπίσετε τον θρύλο του πατέρα σας;
AGM: Μερικές φορές νιώθω ντροπή, όταν πχ. κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης σε μια μικρή πόλη στο Λίβανο οι άνθρωποι βγήκαν στη βροχή για να με χαιρετήσουν.
Ένα σχολείο στη Βραζιλία με προσκάλεσε σε καρναβάλι επειδή ήθελαν να αποτίσουν φόρο τιμής στην Κούβα ‑με ανέβασαν κιόλας σε ένα άρμα, κάτι που πραγματικά δεν περίμενα.
Σε τέτοιες στιγμές στηρίζομαι στην διδαχή που μου έδωσε η μητέρα μου, που πάντα μας έλεγε ότι θα μας πρόσφεραν πολλά αφού είμαστε παιδιά του Τσε, τα οποία δεν μπορούσαμε να αρνηθούμε, αλλά την ίδια στιγμή έπρεπε να πατάμε σταθερά στη γη σχετικά με εκείνα που δεν μπορούμε να κατακτήσουμε από μόνοι μας.
Από την άλλη πλευρά, είναι εντυπωσιακό ότι ένας λαός τόσο διαφορετικός από τον δικό μας χρησιμοποιεί το πιο σημαντικό πολιτιστικό φεστιβάλ της χρονιάς για να αποτίσει φόρο τιμής σε ένα άλλο.
PL: Μιλάς πάντα για τον μπαμπά, είναι ζωντανός για σένα;
AGM: Δεν έχω κανένα είδος θρησκευτικής πίστης, οπότε ξέρω ότι μετά τη ζωή, όπως είπε ο ίδιος, δεν υπάρχει τίποτα άλλο.
Πάντα αναρωτιόταν τι είναι η ζωή μετά το θάνατο: το να ζεις μέσα από τα παιδιά σου, μπορεί να είναι ένας τρόπος.
Είναι σαν να δέχεσαι την «carga al machete» (χτύπημα της ματσέτας) του Antonio Maceo
ΣΣ |> Κουβανός πατριώτης γιος αγρότη από τη Βενεζουέλα και της Αφρο-Κουβανής Δομινικανής καταγωγής, Mariana Grajales y Cuello.
Το 1823, ο πατέρας του έφυγε από το Καράκας, στο Σαντιάγο της Κούβας, όπου το 1845, γεννήθηκε ο Antonio
Κατά τον 10ετή πόλεμο (1868–78) κατά την εξέγερση με επικεφαλής τον Carlos Manuel de Céspedes εναντίον της Ισπανίας, γνωστή ως «El Grito de Yara» (Η κραυγή του Yara), πήρε το βάπτισμα του πυρός μαζί με τον πατέρα και τους αδελφούς και μέσα σε λίγες εβδομάδες προήχθη σε υπολοχαγό και μετά σε συνταγματάρχη… πέντε μήνες μετά σε διοικητή.
Ο Maceo συμμετείχε σε περισσότερες από 500 μάχες.
Κατά την εκεχειρία (1879–1895), μετά από μια σύντομη παραμονή στην Αϊτή, όπου κυνηγήθηκε από τους Ισπανούς και αντιμετώπισε απόπειρες δολοφονίας, καθώς και στην Τζαμάικα, ο Maceo εγκαταστάθηκε στην Κόστα Ρίκα, όπου ήρθε σε επαφή με τον José Marti
Το 1895, αποβιβάστηκε στην Baracoa (ανατολική άκρη της Κούβας) και ανέβηκε στα βουνά όπου είχε μια ιστορική, συνάντηση με τον Gómez και τον Martí, με τον οποίο διαφώνησε για ζητήματα τακτικής.
Ένα χρόνο αργότερα –το 1896, έπεσε μαχόμενος (ο Μαρτί είχε επίσης πεθάνει λίγους μήνες νωρίτερα στη μάχης του Dos Rios)
Υπάρχει μια Αργεντινή milonga που λέει: αν πεθάνω, μην κλάψεις για μένα, κάνε ό, τι έκανα και θα συνεχίσω να υπάρχω μέσα σου.
Πιστεύω περισσότερο σε αυτό, που όποιος είναι σε θέση να εφαρμόσει κάνει τα όνειρα πραγματικότητα.
Σίγουρα δεν μπορούμε να κάνουμε πράξη κάτι τέτοιο, αλλά αν το προσπαθήσουμε –όσο πιο πολύ καταφέρουμε να υλοποιήσουμε τα όνειρά του, τόσο περισσότερο θα συνεχίζει να ζει ανάμεσά μας.
Και αυτό με τον μπαμπά μου συμβαίνει, όχι μόνο με εμένα, αλλά με χιλιάδες ανθρώπους όπου γης που προσπαθούν να κάνουν πραγματικότητα το «αδύνατο» που ονειρεύτηκε.
PL: Γεννηθήκατε από δύο γονείς πολεμιστές … αντάρτες και έχετε μεγαλώσει μεταξύ των στρατιωτικών και των ενόπλων, πώς είναι δυνατόν τότε να μιλάτε για αγάπη;
AGM: Επειδή ο αληθινός επαναστάτης, έλεγε ο πατέρας μου, πρέπει να είναι ικανός να αγαπά.
Εάν δεν έχεις αυτή την ικανότητα, πώς είναι δυνατό να εγκαταλείψεις τα πιο όμορφα της δικής σου ζωής προσπαθώντας να κάνεις καλύτερη τη ζωή των άλλων;
Όσες φορές συνεργάστηκα με ινδιάνους και αυτόχθονες πληθυσμούς κατάφερα να συνειδητοποιήσω πόσο μεγάλη σημασία δίνουμε στα υλικά πράγματα.
Αυτοί οι άνθρωποι ζουν σαν να ήμασταν τον 15ο αιώνα και είναι πιο ευτυχισμένοι από εμάς… και αυτό είναι το πιο δύσκολο πράγμα να κάνουμε αποδεκτό –αλλά είναι έτσι ακριβώς.
Μερικές φορές δεν έχουν καν νερό για να πιουν, αλλά ζουν ενωμένοι στη γη τους, στη φύση και με σεβασμό στη ζωή, σε σημείο που απολαμβάνουν ακόμη και τη σιωπή του δάσους, αυτό που μερικές φορές μεταμορφώνεται σε ήχο και σε κάνει να ζεις στο έπακρο.
Πολλά πρέπει να διδαχτούμε από αυτούς και να εκτιμήσουμε περισσότερο ό,τι έχουμε κατακτήσει.
Αν όλοι συνειδητοποιήσουμε ότι μπορούμε να είμαστε πιο υποστηρικτικοί, να μοιραστούμε το λίγο ή το πολύ που έχουμε με τους άλλους, τότε μαθαίνουμε να είμαστε καλύτεροι και πιο ευτυχισμένοι σαν άνθρωποι.
Η αγάπη σχετίζεται με τα πάντα, αλλά μπορώ επίσης –οποιαδήποτε στιγμή, να πάρω το όπλο μου στα χέρια, γιατί έχω εκπαιδευτεί να προστατεύω και να υπερασπίζομαι τη ζωή και την εθνική μας ακεραιότητα, εάν είναι απαραίτητο.
Είχα μια μεγαλύτερη αδερφή (τη Hilda) που δυστυχώς πέθανε πριν από λίγα χρόνια και δεν ζούσε μαζί μας, έτσι ανέλαβα τον ρόλο της μεγαλύτερης αδελφής, ο οποίος δεν ήταν πάντα εύκολος.
Στην παιδική μας ηλικία υπήρχαν πολλά ζητήματα, ειδικά με τον Camilo.
Αλλά ήμουν πάντα πολύ προστατευτική για τους μικρούς μου αδελφούς, ειδικά τη Celia και τον Ernesto.
Αποχαιρετιστήρια επιστολή του Τσε στα παιδιά του
Αγαπητοί Hildita, Aleidita, Camilo, Celia και Ernesto:
Αν χρειαστεί ποτέ να διαβάσετε αυτό το γράμμα, θα είναι επειδή δεν βρίσκομαι ανάμεσά σας.
Ουσιαστικά δεν θα με θυμάστε και οι μικρότεροι ούτε καν.
Ο πατέρας σας ήταν ένας άνθρωπος που πάλεψε για τα πιστεύω του βεβαίως, συνεπής στις πεποιθήσεις του.
Μεγαλώστε ως καλοί επαναστάτες. Μελετήστε σκληρά ώστε να εντρυφήσετε στην τεχνολογία, που μας επιτρέπει να δαμάσουμε τη φύση.
Να θυμάστε ότι μόνο η επανάσταση είναι αυτό που έχει σημασία, και ο καθένας μας, από μόνος του δεν αξίζει τίποτα.
Πάνω απ’ όλα, να είστε πάντα σε θέση να νιώσετε βαθιά οποιαδήποτε αδικία εναντίον οποιουδήποτε, οπουδήποτε στον κόσμο. Αυτό είναι το πιο όμορφο χάρισμα σε έναν επαναστάτη.
Hasta siempre, παιδάκια.
Όπως και να’ χει ελπίζω να σας ξαναδώ.
Ένα μεγάλο φιλί και μια μεγάλη αγκαλιά από τον μπαμπά
Αργότερα μεγαλώσαμε και γίναμε «περίπλοκοι».
Αστειευόμαστε μεταξύ μας και τους αγαπώ πολύ, γιατί κάθε φορά που τους χρειάστηκα ήταν εκεί παρά τις διαφορές που μπορεί να υπάρχουν κάθε φορά.
Η αδερφή μου η Celia είναι επίσης φίλη μου, είμαστε πάντα σε επαφή. Η οικογένειές μας είναι πολύ κοντά και αγαπάμε ο ένας τον άλλον. Υπάρχει πραγματικά μια ωραία σχέση.
PL: Τι σήμαινε για την οικογένεια ότι 30 χρόνια μετά τη δολοφονία του Τσε στη Βολιβία, το σώμα του βρέθηκε και μεταφέρθηκε στην Κούβα το 1997, όταν ίσως δεν είχαν καμία ελπίδα να το βρουν ποτέ;
AGM: Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν ανησυχούσαμε γι αυτό γιατί ο πατέρας μου πάντα έλεγε ότι ένας αντάρτης, όπου πέφτει, εκεί παραμένει.
Η μόνη που τον ήθελε πάντα πίσω ήταν η Celia, οι υπόλοιποι αρκούμαστε σ’ αυτό που ήθελε ως guerrillero.
Ωστόσο, όταν ανακαλύφθηκαν τα λείψανα του, δεν μπορούσαμε να μην πάρουμε υπόψη την επιθυμία του κουβανικού λαού, που πάντα το ήθελε πίσω.
Γι ‘αυτό το πιο δίκαιο πράγμα ήταν αυτό που κάναμε, για να τον φέρουμε πίσω στην Κούβα, όπου υπάρχουν άνθρωποι που τον αγαπούν πραγματικά, ειδικά τα παιδιά.
Και μου αρέσει πραγματικά η συνδιαλλαγή μαζί τους, ειδικά όταν νιώθω την αγάπη και με αυτήν την έννοια θυμάμαι πχ. ότι στη μέση της ειδικής περιόδου (Período especial — 10ετία του ’90) πήγα σε ένα τεχνικό σχολείο στο Γκουαντάναμο και ένα λεπτό κοριτσάκι –ούτε ένα μέτρο μπόι, έρχεται και μου δίνει δύο κίτρινα μολύβια με γόμα και της λέω ότι αυτή τα χρειαζόταν περισσότερο.
Το κορίτσι με κοίταξε αμέσως γλυκά και είπε: παρακαλώ μην το απορρίψετε, είναι το μόνο πράγμα που μπορώ και πρέπει να σας δώσω.
Δεν θα το ξεχάσω ποτέ γιατί είναι η έκφραση ενός παιδιού της Κούβας, όχι για μένα, αλλά για τον μπαμπά μου.
Και αν δώσουμε προσοχή στον Χοσέ Μαρτί μας, ο άνθρωπος που αναγνωρίζει τις αρετές ενός άλλου είναι επειδή τον κουβαλάει μέσα του.
Γι ‘αυτό όταν βλέπω τα παιδιά μας –τα κουβανάκια, να αναγνωρίζουν τις αρετές του Τσε, παίρνω μια βαθιά ανάσα και έχω τεράστια εμπιστοσύνη στο μέλλον της χώρας, γιατί αυτά τα παιδιά ξέρουν πώς να αγαπούν.
Nubia Piqueras & Osvaldo Rodríguez -
Ανταποκριτές της Prensa Latina στον Παναμά