Πατρίς Λουμούμπα, ‘Ο Μαύρος Άγιος” (Γιάννης Ρίτσος)

Το 1961 στην καρ­διά της Αφρι­κής συντε­λεί­ται μια «τερα­το­γέ­νε­ση». Με άφθο­νο αίμα συγκρο­τεί­ται στα­δια­κά ένα τερά­στιο κρά­τος, το Κογκό, η ενό­τη­τα του οποί­ου δε βασί­ζε­ται σε καμιά εθνι­κή ή οικο­νο­μι­κή ενό­τη­τα, εξυ­πη­ρε­τεί όμως τα συμ­φέ­ρο­ντα των αποι­κια­κών δυνάμεων

Στις αρχές του 1961 η χώρα είναι ουσια­στι­κά κατα­κερ­μα­τι­σμέ­νη, σε τρία δια­φο­ρε­τι­κά κέντρα εξου­σί­ας: τη Λεο­πο­ντ­βίλ (σημε­ρι­νή Κιν­σά­σα) του Προ­έ­δρου Καζα­βού­μπου, τη Στάν­λεϊ­βιλ (Κισα­γκά­νι) υπό τον έλεγ­χο του Αντουάν Γκι­ζέν­κα, πρώ­ην στε­λέ­χους της κυβέρ­νη­σης Λου­μού­μπα και την Ελι­ζα­μπετ­βίλ, της απο­σχι­σμέ­νης Κατάν­γκα, υπό το Μωυ­σή Τσό­μπε, όπου από τα τέλη του χρό­νου υπάρ­χουν και δυνά­μεις του ΟΗΕ.

Οσο για τον ίδιο τον Πατρίς Λου­μού­μπα , ηγε­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα του απε­λευ­θε­ρω­τι­κού κινή­μα­τος της Αφρι­κής, βρί­σκε­ται φυλα­κι­σμέ­νος ήδη από το φθι­νό­πω­ρο του 1960. Εχει χάσει ορι­στι­κά το πολι­τι­κό παι­χνί­δι και σε λίγο θα χάσει και την ίδια του τη ζωή.

Ο ΟΗΕ κάθε άλλο παρά αμε­ρό­λη­πτος θεω­ρεί­ται στην κρί­ση του Κογκό κι έτσι οι συζη­τή­σεις στους κόλ­πους του δεν οδη­γούν που­θε­νά. Αντί­θε­τα, η στά­ση του γενι­κού γραμ­μα­τέα Νταγκ Χάμερ­σκελντ προ­κα­λεί την οργή των οπα­δών του Λου­μού­μπα , οι οποί­οι ζητούν την άμε­ση καθαί­ρε­σή του.

Ομως, η παρου­σία του Λου­μού­μπα , έστω και στη φυλα­κή, θεω­ρεί­ται ενο­χλη­τι­κή κι έτσι μεθο­δεύ­ε­ται η φυσι­κή του εξό­ντω­ση. Το Γενά­ρη τον απο­μα­κρύ­νουν από τη Λεο­πο­ντ­βίλ και τον μετα­φέ­ρουν σε φυλα­κή της Κατάν­γκα, όπου το καθε­στώς του Μωυ­σή Τσό­μπε μετα­χει­ρί­ζε­ται κτη­νω­δώς τους αντι­πά­λους του. Παρά τις προ­σπά­θειες που κατα­βλή­θη­καν από διά­φο­ρες πλευ­ρές για την απε­λευ­θέ­ρω­σή του, στις 17 Ιανουα­ρί­ου θανα­τώ­θη­κε μαζί με δύο συντρό­φους του.

Ο θάνα­τος του Λου­μού­μπα προ­κά­λε­σε συγκί­νη­ση στη διε­θνή κοι­νή γνώ­μη, μεγά­λο μέρος της οποί­ας τον περιέ­βαλ­λε με συμπά­θεια και θαυ­μα­σμό. Αργό­τε­ρα οι ίδιοι οι εχθροί του τον ανα­κή­ρυ­ξαν «εθνι­κό ήρωα».

Τον Φεβρουά­ριο του 2002 η βελ­γι­κή κυβέρ­νη­ση παρα­δέ­χθη­κε ότι φέρει «αναμ­φι­σβή­τη­τα μέρος της ευθύ­νης για τα γεγο­νό­τα που οδή­γη­σαν στον θάνα­το του Λουμούμπα».

Τον Ιού­λιο του 2002 έγγρα­φα που δημο­σιο­ποί­η­σε η κυβέρ­νη­ση των ΗΠΑ απο­κά­λυ­ψαν ότι η CIA έπαι­ξε ρόλο στη δολο­φο­νία του Λου­μού­μπα, βοη­θώ­ντας τους αντι­πά­λους του με χρή­μα­τα και πολι­τι­κή υποστήριξη.

λίγες ημέ­ρες αργό­τε­ρα, το βρά­δυ της 13ης Φεβρουα­ρί­ου ο Γιάν­νης Ρίτσος γρά­φει το ποί­η­μα «Πάτρις Λου­μού­μπα», που δημο­σιεύ­ε­ται την επό­με­νη στην Αυγή. Λίγες μέρες αργό­τε­ρα κυκλο­φο­ρεί η εκτε­νέ­στε­ρη σύν­θε­ση «Ο μαύ­ρος άγιος», εμπνευ­σμέ­νη από το ίδιο περιστατικό:

…Πάτρις Λου­μού­μπα, άλλο δεν είχες απόνα άσπρο γέλιο μπρο­στά σ’ όλο το μαύρο
μπρο­στά σ’ όλο το μαύ­ρο του θανά­του, σ’ όλο το μαύ­ρο της αδικίας -
ένα άσπρο γέλιο σαν τη θέλη­ση της δικαιοσύνης,
άσπρο — άσπρο, συναγ­μέ­νο σπό­ρο — σπό­ρο απ’ την καρ­διά του λαού σου
όπως συνά­ζου­με απ’ τα σκόρ­πια αστέ­ρια μιας απέ­ρα­ντης νύχτας
την άσπρη ανά­μνη­ση, την άσπρη ανα­μο­νή, την άσπρη περηφάνειε
την άσπρη δύνα­μη της καλής μάχης άντι­κρυ σ’ όλους τους άσπρους δολοφόνους
άντι­κρυ σ’ όλες τις μαύ­ρες δυστυχίες.