Ρατσισμός, παιδί του Καπιταλισμού

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Η ρατσι­στι­κή δολο­φο­νία του αφρο­α­με­ρι­κα­νού Τζόρτζ Φλόιντ από αστυ­νο­μι­κό στη Μινε­ά­πο­λη απο­τε­λεί αντα­νά­κλα­ση της βαθιάς σήψης του ίδιου του κεφα­λαιο­κρα­τι­κού συστή­μα­τος. Ενός συστή­μα­τος που γεν­νά, ανα­πα­ρά­γει και διευ­ρύ­νει την εκμε­τάλ­λευ­ση, τις κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες, το ρατσι­σμό, την φυλε­τι­κή βία και την ταξι­κή κατα­πί­ε­ση, την περι­θω­ριο­ποί­η­ση των μειονοτήτων.

Ο ρατσι­σμός και ο φασι­σμός δεν προ­έ­κυ­ψαν από παρ­θε­νο­γέ­νε­ση, ούτε μπο­ρούν να ερμη­νευ­τούν πέρα και έξω από το πλαί­σιο ανά­πτυ­ξης του κεφα­λαιο­κρα­τι­κού κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κού συστή­μα­τος. Υπήρ­ξαν και συνε­χί­ζουν να απο­τε­λούν χρή­σι­μα όπλα στα χέρια της αστι­κής τάξης, στην προ­σπά­θεια της να κρα­τά φοβι­σμέ­νες τις εργα­τι­κές μάζες, να βάζει φρέ­νο στη ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση λαϊ­κών συνει­δή­σε­ων, να βάζει εμπό­δια στην οργά­νω­ση των εργα­τι­κών-λαϊ­κών αγώνων. 

Στις ΗΠΑ, τη μητρό­πο­λη του καπι­τα­λι­σμού, την πολυ­δια­φη­μι­σμέ­νη «δημο­κρα­τία» του «ελευ­θε­ρί­ας» και του «αμε­ρι­κά­νι­κου ονεί­ρου», τα ρατσι­στι­κά εγκλή­μα­τα απο­τε­λούν συχνό φαι­νό­με­νο. Η ίδια η ιστο­ρία των ΗΠΑ, από την ίδρυ­σή τους ως ενιαίο κρά­τος μέχρι και σήμε­ρα, είναι γεμά­τη ταξι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση, κοι­νω­νι­κή και φυλε­τι­κή βία, ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πολέ­μους και επεμ­βά­σεις, πολι­τι­σμι­κές αξί­ες βασι­σμέ­νες στον κοι­νω­νι­κό δαρ­βι­νι­σμό και τη θεο­ποί­η­ση του χρήματος. 

Τα θεμέ­λια της αμε­ρι­κά­νι­κης κοι­νω­νί­ας έχουν ποτι­στεί στο διά­βα της ιστο­ρί­ας με το αίμα εκα­τομ­μυ­ρί­ων ανθρώ­πων. Τι να πρωτοθυμηθούμε;

Την σφα­γή των αυτο­χθό­νων ινδιά­νι­κων πλη­θυ­σμών από τους ευρω­παί­ους αποι­κιο­κρά­τες το 19ο αιώ­να; Την εγκλη­μα­τι­κή δρά­ση της Κου Κλουξ Κλαν και τα δημό­σια λυν­τσα­ρί­σμα­τα-εκτε­λέ­σεις αφρο­α­με­ρι­κα­νών; Τις εκα­τόμ­βες νεκρών εργα­τών-μετα­να­στών που «έχτι­σαν» τις αμε­ρι­κά­νι­κες μεγα­λου­πό­λεις στο πρώ­το μισό του περα­σμέ­νου αιώ­να; Τις φυλε­τι­κές δια­κρί­σεις που για δεκα­ε­τί­ες ολό­κλη­ρες συντη­ρού­νταν με την ανο­χή των αμε­ρι­κα­νι­κών κυβερ­νή­σε­ων; Τα εκα­το­ντά­δες κάθε χρό­νο εγκλή­μα­τα ρατσι­στι­κής αστυ­νο­μι­κής βίας, η συντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία των οποί­ων δεν γίνο­νται ευρύ­τε­ρα γνω­στά επει­δή δεν έτυ­χε να κατα­γρα­φούν στην κάμε­ρα; Τους νόμους περί οπλο­κα­το­χής και τα ανα­ρίθ­μη­τα αθώα θύμα­τα οπλι­σμέ­νων μακε­λά­ρη­δων σε σχο­λεία και πανε­πι­στή­μια των ΗΠΑ; 

Ο καπιταλισμός προκαλεί ασφυξία

Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ και Μάλ­κολμ Χ.

Ο Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ, η σπου­δαία αυτή μορ­φή που πρω­τα­γω­νί­στη­σε για τα πολι­τι­κά και κοι­νω­νι­κά δικαιώ­μα­τα των μαύ­ρων στις ΗΠΑ, δεν υπήρ­ξε ποτέ του κομ­μου­νι­στής. Κατά­φε­ρε, ωστό­σο, στο διά­βα της πολυ­σχι­δούς δρά­σης του να αντι­λη­φθεί ότι η ρίζα του προ­βλή­μα­τος των φυλε­τι­κών δια­κρί­σε­ων βρί­σκο­νταν στο κοι­νω­νι­κό χάσμα μετα­ξύ πλου­σιών και φτω­χών, δηλα­δή στο ίδιο το καπι­τα­λι­στι­κό σύστημα. 

Να τι έλε­γε σε ομι­λία του στην Ατλά­ντα στις 16 Αυγού­στου 1967, λίγους μόλις μήνες πριν τη δολο­φο­νία του: «Μια μέρα θα πρέ­πει να θέσου­με το ερώ­τη­μα: Για­τί υπάρ­χουν 40 εκα­τομ­μύ­ρια φτω­χοί στην Αμε­ρι­κή; Και όταν ξεκι­νή­σεις να απα­ντάς το ερώ­τη­μα, σου γεν­νιού­νται ερω­τή­μα­τα για το οικο­νο­μι­κό σύστη­μα, για μια ευρύ­τε­ρη δια­νο­μή του πλού­του. Όταν κάνεις αυτήν την ερώ­τη­ση, ξεκι­νάς να αμφι­σβη­τείς την καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μία. Αυτό που απλά θέλω να πω είναι πως όλο και περισ­σό­τε­ρο πρέ­πει να αρχί­σου­με να θέτου­με ερω­τή­μα­τα για ολό­κλη­ρη την κοι­νω­νία…».

Ένας άλλος αγω­νι­στής για τα δικαιώ­μα­τα των αφρο­α­με­ρι­κα­νών κατά τις δεκα­ε­τί­ες του 1950–60, που επί­σης δεν ήταν κομ­μου­νι­στής, ο Μάλ­κολμ Χ σημεί­ω­νε το 1964: «Είναι αδύ­να­το για τον λευ­κό άνθρω­πο να πιστεύ­ει στον καπι­τα­λι­σμό χωρίς να πιστεύ­ει στο ρατσι­σμό. Δε μπο­ρείς να έχεις καπι­τα­λι­σμό χωρίς ρατσι­σμό».

Τόσο ο Κινγκ όσο και ο Μάλ­κολμ Χ δολο­φο­νή­θη­καν όταν βρί­σκο­νταν στο από­γειο της ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης τους, όταν ο δημό­σιος λόγος τους άρχι­σε να μετα­το­πί­ζε­ται από τις γενι­κό­λο­γες δια­κη­ρύ­ξεις περί φυλε­τι­κής ισό­τη­τας στην ανοι­χτή αμφι­σβή­τη­ση των κυρί­αρ­χων δομών του κεφα­λαιο­κρα­τι­κού συστή­μα­τος των ΗΠΑ.

Πρό­κει­ται για το σύστη­μα εκεί­νο που από τη μια αντι­με­τώ­πι­ζε τους μαύ­ρους ως πολί­τες δεύ­τε­ρης και τρί­της κατη­γο­ρί­ας και από την άλλη τους καλού­σε να γίνουν «κρέ­ας για τα κανό­νια» του αμε­ρι­κα­νι­κού μονο­πω­λια­κού κεφα­λαί­ου, στέλ­νο­ντας τους στο ιμπε­ρια­λι­στι­κό σφα­γείο του Βιετνάμ.

«Πως είναι δυνα­τόν να παρι­στά­νει το φρου­ρό της ελευ­θε­ρί­ας εκεί­νος που σκο­τώ­νει τα ίδια τα παι­διά του και καθη­με­ρι­νά τα ταπει­νώ­νει για το χρώ­μα που έχει το δέρ­μα τους; Πως μπο­ρεί να ποζά­ρει για φρου­ρός της ελευ­θε­ρί­ας εκεί­νος που αφή­νει ελεύ­θε­ρους τους δολο­φό­νους των νέγρων και μάλι­στα τους προ­στα­τεύ­ει και τιμω­ρεί το νέγρι­κο πλη­θυ­σμό επει­δή απαι­τεί να γίνουν σεβα­στά τα νόμι­μα δικαιώ­μα­τα του ως ελεύ­θε­ρων ανθρώ­πων;».

- Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα, Ομι­λία στη ΓΣ του ΟΗΕ, 11 Δεκέμ­βρη 1964.

Τον Απρί­λη του 1967, ο θρυ­λι­κός πυγ­μά­χος, παγκό­σμιος πρω­τα­θλη­τής και ολυ­μπιο­νί­κης, Μοχά­μεντ Άλι αρνή­θη­κε να συμ­με­τά­σχει στον πόλε­μο, καταγ­γέλ­λο­ντας δημό­σια το ρατσι­σμό στις ΗΠΑ. 

«Για­τί θα πρέ­πει να βάλω μια στο­λή και να πάω 10.000 μίλια μακριά απ’ την πατρί­δα και να ρίχνω βόμ­βες και σφαί­ρες σε μελα­ψούς ανθρώ­πους στο Βιετ­νάμ, όταν άνθρω­ποι που τους απο­κα­λούν αρά­πη­δες αντι­με­τω­πί­ζο­νται στο Λού­ι­σβιλ σαν σκυ­λιά και τους αρνού­νται στοι­χειώ­δη ανθρώ­πι­να δικαιώ­μα­τα;» δήλω­νε οργι­σμέ­νος ο Άλι. 

Και προ­σέ­θε­τε: «Εάν πρό­κει­ται να πεθά­νω, θα πεθά­νω τώρα, εδώ, πολε­μώ­ντας εσάς. Εσείς είστε ο εχθρός μου. Οι εχθροί μου είναι λευ­κοί, όχι Βιετ­κόνγκ, Κινέ­ζοι και Για­πω­νέ­ζοι. Εσείς μου αρνεί­στε την ελευ­θε­ρία. Εσείς μου αρνεί­στε τη δικαιο­σύ­νη. Εσείς μου αρνεί­στε την ισό­τη­τα».

Πέρα­σαν χρό­νια από τότε. Ρεπου­μπλι­κά­νοι και Δημο­κρα­τι­κοί εναλ­λά­χτη­καν στην εξου­σία. Πρό­ε­δροι συντη­ρη­τι­κοί και «προ­ο­δευ­τι­κοί», από το Ρ. Νίξον, το Ρ. Ρίγκαν και τον Τζ. Μπους μέχρι τον Μπ. Κλί­ντον, κι’ από τον αφρο­α­με­ρι­κα­νό Μπ. Ομπά­μα μέχρι τον σημε­ρι­νό πρό­ε­δρο Τραμπ, όλοι τους υπη­ρέ­τη­σαν με αξιο­θαύ­μα­στη συνέ­πεια τα συμ­φέ­ρο­ντα του αμε­ρι­κα­νι­κού κεφαλαίου. 

Είναι το ίδιο κεφά­λαιο που, όπως έγρα­φε ο Μαρξ πριν ενά­μι­ση αιώ­να, «γεν­νιέ­ται βου­τηγ­μέ­νο από την κορυ­φή ως τα νύχια στο αίμα και τη βρω­μιά, στά­ζο­ντας αίμα απ΄ όλους τους πόρους» («Κεφά­λαιο», τόμος Α’, σελί­δα 785). Η εργα­τι­κή τάξη των ΗΠΑ, τα φτω­χά λαϊ­κά στρώ­μα­τα της μεγά­λης αυτής χώρας, οι γκε­το­ποι­η­μέ­νες μειο­νό­τη­τες των αφρο­α­με­ρι­κα­νών και των ισπα­νό­φω­νων, έχουν βιώ­σει και βιώ­νουν από «πρώ­το χέρι» την «ασφυ­ξία» της καθη­με­ρι­νής εκμετάλλευσης. 

Στα τελευ­ταία λόγια («δε μπο­ρώ να ανα­πνεύ­σω») του δολο­φο­νη­μέ­νου Τζορτζ Φλόιντ αντι­κα­το­πτρί­ζε­ται η ταξι­κή κατα­πί­ε­ση ενός ολό­κλη­ρου λαού, εκα­τομ­μυ­ρί­ων ανθρώ­πων της εργα­σί­ας και του μερο­κά­μα­του που συν­θλί­βο­νται στις μυλό­πε­τρες της κερ­δο­φο­ρί­ας του κεφα­λαί­ου και των μεγά­λων μονο­πω­λια­κών κολοσσών.

Οι εικό­νες από τις ΗΠΑ έρχο­νται να επι­βε­βαιώ­σουν μια αδή­ρι­τη ανά­γκη: Η πάλη ενά­ντια στο ρατσι­σμό, τον φυλε­τι­σμό, την ξενο­φο­βία μπο­ρεί να έχει απο­τέ­λε­σμα μόνο όταν εντάσ­σε­ται στον αγώ­να για την ανα­τρο­πή του σάπιου καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος και την κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρωπο.

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.