Τι είναι πραγματικά σήμερα ένα κιμπούτς στο Ισραήλ; Πίσω από τη στερεοτυπική εικόνα των φιλήσυχων αγροτικών κοινοτήτων

Σύμ­φω­να με το αφή­γη­μα που προ­ώ­θη­σε το κρά­τος του Ισρα­ήλ μέσω της πολυ­πλό­κα­μης προ­πα­γαν­δι­στι­κής μηχα­νής του, η επί­θε­ση στις 7 Οκτώ­βρη έγι­νε για να υπάρ­ξει ο μεγα­λύ­τε­ρος δυνα­τόν αριθ­μός αμά­χων και γι’ αυτό η «Χαμάς» επέ­λε­ξε τα κιμπούτς, όπου ζουν εκα­το­ντά­δες ισραη­λι­νές οικογένειες.

Τα κιμπούτς παρου­σιά­ζο­νται περί­που ως γρα­φι­κές και φιλή­συ­χες αγρο­τι­κές κοι­νό­τη­τες, όπου οι Παλαι­στί­νιοι εισέ­βα­λαν βίαια και εκτέ­λε­σαν εν ψυχρώ πολ­λούς από τους κατοί­κους τους. Τα Μέσα Ενη­μέ­ρω­σης στά­θη­καν ιδιαί­τε­ρα σ’ αυτές τις επι­θέ­σεις και για πολύ και­ρό απέ­κρυ­πταν κρί­σι­μα στοι­χεία, ενώ κατα­σκεύ­α­ζαν και διο­χέ­τευαν άλλα.

Για παρά­δειγ­μα, εικό­νες με πτώ­μα­τα και κατε­στραμ­μέ­να σπί­τια σε κιμπούτς είδα­με πολ­λές μέρες μετά τις 7 Οκτώ­βρη κι ενώ ο ισραη­λι­νός στρα­τός είχε όλο τον χρό­νο να φτιά­ξει το αφή­γη­μά του.

Λίγο αργό­τε­ρα απο­κα­λυ­πτό­ταν ότι στα κιμπούτς δόθη­καν μάχες με ένο­πλους Ισραη­λι­νούς — κατοί­κους των κοι­νο­τή­των και με στρα­τιώ­τες που κατέ­φτα­σαν από γει­το­νι­κά στρα­τό­πε­δα. Μάθα­με ότι στο ένα από τα δύο κιμπούτς που έγι­ναν παρα­νά­λω­μα του πυρός είχαν εγκλω­βι­στεί Παλαι­στί­νιοι μαχη­τές μαζί με ομή­ρους και προ­κει­μέ­νου να απαλ­λα­γούν απ’ αυτούς, οι ισραη­λι­νές Ενο­πλες Δυνά­μεις τούς εκτέ­λε­σαν εν ψυχρώ με βλή­μα­τα από τανκ και ελικόπτερα.

Χάρ­της με τα κιμπούτς γύρω από τη Λωρί­δα της Γάζας

Οι πλη­ρο­φο­ρί­ες αυτές, που δια­κι­νού­νται πλέ­ον ευρέ­ως και στα ισραη­λι­νά ΜΜΕ, αλλά­ζουν το αρχι­κό αφή­γη­μα των …αιμο­βό­ρων τρο­μο­κρα­τών, που μόνο στό­χο είχαν να εκτε­λέ­σουν στον ύπνο αμά­χους. Κάτι τέτοιο δεν θα μπο­ρού­σε έτσι κι αλλιώς να ισχύ­ει, αφού τα δύο κιμπούτς που έγι­ναν στό­χος επι­θέ­σε­ων, πιθα­νώς για να πιά­σουν τους κατοί­κους τους ομή­ρους, βρί­σκο­νται πολύ κοντά σε στρα­τη­γι­κές εγκα­τα­στά­σεις του ισραη­λι­νού στρα­τού, είναι από μόνα τους στρα­τιω­τι­κο­ποι­η­μέ­νες υπο­δο­μές και δια­θέ­τουν ένο­πλη φύλαξη.

Εν ολί­γοις, η ισραη­λι­νή — ευρω­α­τλα­ντι­κή προ­πα­γάν­δα ποντά­ρει πολ­λά και στην άγνοια για το πώς διαρ­θρώ­νο­νται το κρά­τος και η κοι­νω­νία στο Ισρα­ήλ, με απο­τέ­λε­σμα εύκο­λα να γίνο­νται πιστευ­τά τα κατα­σκευα­σμέ­να ψέμα­τα που διο­χε­τεύ­ουν, στην προ­σπά­θεια να συκο­φα­ντή­σουν τον αγώ­να του Παλαι­στι­νια­κού λαού για πατρί­δα, να δικαιο­λο­γή­σουν την κατο­χή και τα εγκλή­μα­τά της, που κλι­μα­κώ­νο­νται σε όλη την παλαι­στι­νια­κή γη. Μια τέτοια πλευ­ρά είναι και τα κιμπούτς, για τα οποία ακο­λου­θούν ορι­σμέ­νες βασι­κές πληροφορίες.

Η πραγματικότητα είναι
πιο περίπλοκη από τα στερεότυπα

Τι είναι λοι­πόν τα κιμπούτς; Το πρώ­το κιμπούτς (λέξη που προ­έρ­χε­ται από την εβραϊ­κή λέξη για τη «συγκέ­ντρω­ση») συστά­θη­κε το 1910. Σύμ­φω­να με την πιο στε­ρε­ο­τυ­πι­κή εικό­να, τα κιμπούτς είχαν ταυ­τι­στεί με τις ιδέ­ες της συλ­λο­γι­κής ιδιο­κτη­σί­ας και λει­τουρ­γί­ας, κάτι σαν ιδε­α­λι­στι­κές «κομ­μού­νες», χτι­σμέ­νες γύρω από τη γεωρ­γία. Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όμως είναι πιο περίπλοκη.

Για παρά­δειγ­μα, το κιμπούτς Re’im, το οποίο έγι­νε ιδιαί­τε­ρα γνω­στό τις τελευ­ταί­ες μέρες, καθώς εκεί σκο­τώ­θη­καν πολ­λοί Ισραη­λι­νοί, ιδρύ­θη­κε το 1949 από από­στρα­τα μέλη της Palmach, επί­λε­κτης δύνα­μης της Haganah. Η Haganah λει­τούρ­γη­σε ως η μεγα­λύ­τε­ρη παρα­στρα­τιω­τι­κή οργά­νω­ση την περί­ο­δο 1920 — 1948 και απο­τέ­λε­σε τη ραχο­κο­κα­λιά του μετέ­πει­τα ισραη­λι­νού στρατού.

Οι κάτοι­κοι των κιμπούτς ήταν συχνά οπλι­σμέ­νοι και κάποιοι πολέ­μη­σαν ενά­ντια στις βίαιες εξε­γέρ­σεις των Παλαι­στι­νί­ων που αντε­τί­θε­ντο στην επέ­κτα­ση των εβραϊ­κών οικισμών.

Κατά τη διάρ­κεια του 1^ου Αρα­βοϊσ­ραη­λι­νού πολέ­μου (ή «Πολέ­μου της Ανε­ξαρ­τη­σί­ας», όπως τον απο­κα­λεί το Ισρα­ήλ), ορι­σμέ­νες τέτοιες κοι­νό­τη­τες ανέ­λα­βαν ενερ­γό ρόλο στις μάχες. Το 1948, για παρά­δειγ­μα, μέλη του κιμπούτς Degania, μαζί με άλλες στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις, κατά­φε­ραν να στα­μα­τή­σουν έξω από την κοι­νό­τη­τα την προ­έ­λα­ση του συρια­κού στρα­τού στην Κοι­λά­δα του Ιορδάνη.

Ο αιγυ­πτια­κός στρα­τός καθυ­στέ­ρη­σε και δοκι­μά­στη­κε σε σκλη­ρές μάχες στα κιμπούτς Nirim, Nitzanim, Be’erot Yitzhak, Yad Mordechi, Negba και άλλα. Τα κιμπούτς απο­τέ­λε­σαν ορμη­τή­ρια επι­δρο­μών και επι­θέ­σε­ων προς τα αρα­βι­κά στρα­τεύ­μα­τα και συνέ­βα­λαν στους ελιγ­μούς των τακτι­κών δυνά­με­ων¹.

Συνοριακά φυλάκια
σε περιοχές που διεκδικούσε το Ισραήλ

Η εδα­φι­κή τους κατα­νο­μή δεν είναι τυχαία. Συχνά συνα­ντιού­νται σε ευαί­σθη­τες και ευά­λω­τες τοπο­θε­σί­ες και χρη­σι­μεύ­ουν ως αποι­κια­κά σύνο­ρα. Ειδι­κά στην έντο­να στρα­τιω­τι­κο­ποι­η­μέ­νη περιο­χή γύρω από τη Γάζα, μια προ­σε­κτι­κή ματιά στον χάρ­τη δεί­χνει ότι κοντά στο τεί­χος όλες οι κατοι­κη­μέ­νες περιο­χές είναι κιμπούτς. Δεν υπάρ­χει δηλα­δή κανέ­να τυπι­κό χωριό, πέρα από την πόλη Sderot.

Τα «μάχι­μα» χαρα­κτη­ρι­στι­κά των κιμπούτς και του πλη­θυ­σμού τους δια­τη­ρή­θη­καν και εξε­λί­χθη­καν τις επό­με­νες δεκα­ε­τί­ες, όπως κατα­δει­κνύ­ε­ται, για παρά­δειγ­μα, από τον αριθ­μό των μελών τους που συμ­με­τέ­χουν στις ισραη­λι­νές Ενο­πλες Δυνά­μεις. Το 1982, όταν η Βηρυ­τός, τα παλαι­στι­νια­κά στρα­τό­πε­δα προ­σφύ­γων και τόσες άλλες τοπο­θε­σί­ες στον Λίβα­νο κατα­στρέ­φο­νταν ανε­λέ­η­τα από το Ισρα­ήλ, τα μέλη των κιμπούτς απο­τε­λού­σαν το 25% των πιλό­των της Πολε­μι­κής Αερο­πο­ρί­ας και το 30% του σώμα­τος των αξιω­μα­τι­κών του στρα­τού².

Σήμε­ρα, περί­που το 3% των Ισραη­λι­νών, ή 125.000 άνθρω­ποι, ζουν σε πάνω από 250 κιμπούτς σε όλο το Ισρα­ήλ. Δια­φέ­ρουν ως προς τις θρη­σκευ­τι­κές πεποι­θή­σεις, την τοπο­θε­σία, την απα­σχό­λη­ση, τον πλη­θυ­σμό και τον βαθ­μό ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης. Τα εργο­στά­σια και τα αγρο­κτή­μα­τα στα κιμπούτς αντι­προ­σω­πεύ­ουν περί­που το 10% της βιο­μη­χα­νι­κής παρα­γω­γής του Ισρα­ήλ και τα μέλη των κοι­νο­τή­των απο­τε­λούν το 15% των μελών του Κοι­νο­βου­λί­ου του Ισρα­ήλ, της Κνέ­σετ³.

Οι κάτοι­κοι των κιμπούτς στις περιο­χές που συνο­ρεύ­ουν με τη Λωρί­δα της Γάζας απο­λαμ­βά­νουν από το 2022 φορο­λο­γι­κές ελα­φρύν­σεις. Δεν μπο­ρεί ο καθέ­νας να εγκα­τα­στα­θεί ελεύ­θε­ρα σε αυτά, χρειά­ζε­ται πρώ­τα να γίνει δεκτός ως μέλος. Οι καλά φρου­ρού­με­νες πύλες των κιμπούτς δεν ανοί­γουν ελεύ­θε­ρα, καθώς ακό­μα και οι επι­σκέ­πτες γίνο­νται δεκτοί μόνο στο πλαί­σιο οργα­νω­μέ­νων εκδρο­μών κ.λπ.

Τα κιμπούτς ακό­μα και σήμε­ρα χρη­σι­μεύ­ουν ως οργα­νω­τι­κή, υλι­κο­τε­χνι­κή και εκπαι­δευ­τι­κή υπο­δο­μή για την ενσω­μά­τω­ση εθε­λο­ντών στον ισραη­λι­νό στρα­τό, ακό­μα και ως σημείο εκπαί­δευ­σης, εξο­πλι­σμού και κινη­το­ποί­η­σης. Σε καθέ­να από αυτά υπάρ­χει μια εκπαι­δευ­μέ­νη ομά­δα ασφά­λειας, με δια­κρι­τή οργα­νω­τι­κή δομή, που δια­τη­ρεί ανοι­χτά κανά­λια επι­κοι­νω­νί­ας με τον ισραη­λι­νό στρα­τό, έτοι­μη να ανα­λά­βει στρα­τιω­τι­κή δρά­ση ανά πάσα στιγ­μή σε πιθα­νό­τη­τα επίθεσης.

Στα κιμπούτς, πέρα από φρά­χτες, περι­με­τρι­κούς συνα­γερ­μούς και κατα­φύ­για, υπάρ­χουν και απο­θή­κες στρα­τιω­τι­κού οπλι­σμού και εξο­πλι­σμού και άλλες υπο­δο­μές. Το κιμπούτς Nirim, για παρά­δειγ­μα, δια­θέ­τει σκο­πευ­τή­ριο. Στα δύο χιλιό­με­τρα από τη Γάζα υπάρ­χει το κιμπούτς Nir Am. Επι­κε­φα­λής της ομά­δας ασφά­λειας είναι η 26χρονη Inbal Lieberman, η οποία, σύμ­φω­να με τις μαρ­τυ­ρί­ες, διέ­νει­με τα δια­θέ­σι­μα όπλα της κοι­νό­τη­τας σε 12 άτο­μα πριν φτά­σουν εκεί μαχη­τές της Χαμάς⁴.

Ένα από αυτά τα άτο­μα ήταν ο 46χρονος Adam, πρώ­ην μέλος των Ειδι­κών Δυνά­με­ων του στρα­τού του Ισρα­ήλ, ο οποί­ος κατά τη συνέ­ντευ­ξή του στο ΒΒC δεν απο­κά­λυ­ψε το πρό­σω­πο και το επί­θε­τό του. Ανέ­φε­ρε, ωστό­σο, πως του­λά­χι­στον 3 από τους «πολί­τες» της ομά­δας ασφά­λειας του κιμπούτς ήταν και αυτοί πρώ­ην μέλη των Ειδι­κών Δυνά­με­ων⁵.

Τα όπλα που υπάρ­χουν στις απο­θή­κες των κιμπούτς είναι στρα­τιω­τι­κού τύπου. Το κιμπούτς Be’ri, για παρά­δειγ­μα, δια­θέ­τει, σύμ­φω­να με τη μαρ­τυ­ρία του Menachem Klemenson, απο­θή­κη με στρα­τιω­τι­κά τυφέ­κια Μ‑16, πυρο­μα­χι­κά και αλε­ξί­σφαι­ρα⁶.Μιλά­με δηλα­δή για οργα­νω­μέ­νες στρα­τιω­τι­κές μονά­δες μέσα στις κοινότητες.

“Συλλάβετε στρατιώτες
και πολίτες
για να κρατηθούν όμηροι”

Μάλι­στα, σύμ­φω­να με έγγρα­φο που φέρε­ται να περιέ­χει οδη­γί­ες για τις ομά­δες μαχη­τών της Χαμάς το οποίο βρέ­θη­κε στα χέρια του στρα­τού του Ισρα­ήλ, στις επι­θέ­σεις στα κιμπούτς ανα­με­νό­ταν να εντο­πι­στούν στρα­τιώ­τες. Το έγγρα­φο, που εξε­τά­στη­κε από το CNN, περι­λαμ­βά­νει λεπτο­με­ρείς πλη­ρο­φο­ρί­ες σχε­τι­κά με τους φρου­ρούς και την ασφά­λεια του κιμπούτς. Σύμ­φω­να με τις οδη­γί­ες, μια ομά­δα μαχη­τών έπρε­πε να σπά­σει τον φρά­χτη της κοι­νό­τη­τας, ενώ άλλοι δια­τά­χθη­καν να «συλ­λά­βουν στρα­τιώ­τες και πολί­τες και να κρα­τή­σουν ομή­ρους» για διαπραγματεύσεις.

«Ηξε­ραν τα πάντα», σχο­λί­α­σε ο Yarden Reskin, μέλος της ομά­δας ασφά­λειας του κιμπούτς Mefalsim. «Ηξε­ραν πού είναι οι πύλες, ήξε­ραν πού είναι οι γεν­νή­τριες, ήξε­ραν πού είναι το οπλο­στά­σιο, ήξε­ραν βασι­κά πόσοι από εμάς είμα­στε στην ομά­δα ασφα­λεί­ας. Είχαν πολύ, πολύ καλές πλη­ρο­φο­ρί­ες»⁷.

Παρα­πο­μπές

1. Druck, Dotan. 2023. «The Rise, Fall and Rebirth of Territorial Defense».
Scandinavian Journal of Military Studies 6 (1): 69–85.
2. Shahak, Israel. «Israeli Society and the Kibbutzim.» Arab Studies Quarterly 7, (1985): 15–23.
3. _ 4. _ 5. _ 6. _ 7.