Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Το δόγμα «η Τέχνη για την κοινωνία » και πως εφαρμόστηκε στη Ρωσία μετά την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 μέχρι το 1924

Γρά­φει η Ελέ­νη Βογια­τζά­κη //

Τον 19  αιώ­να,  πολ­λοί στο­χα­στές προ­βλη­μα­τί­στη­καν  πάνω στην ιδέα  εάν η τέχνη έπρε­πε να έχει ρόλο στο νέο κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κό σύστη­μα, αν μπο­ρεί και πρέ­πει να επη­ρε­ά­σει, να βοη­θή­σει την κοι­νω­νία  και ποιος είναι ο ρόλος του καλ­λι­τέ­χνη — πολί­τη απέ­να­ντι στην κοι­νω­νία.  Αν οι  υπο­χρε­ώ­σεις αυτές (του καλ­λι­τέ­χνη — πολί­τη)  πρέ­πει να έρχο­νται δευ­τέ­ρες η μήπως πρέ­πει  να προη­γού­νται των υπο­χρε­ώ­σε­ων του απέ­να­ντι στην τέχνη.  Δια­τυ­πώ­θη­καν έτσι   δύο από­ψεις η μία είναι ‘Η τέχνη για την τέχνη’ και η άλλη ‘Η τέχνη για την κοινωνία’.

Εδώ  θα επι­χει­ρή­σου­με να μελε­τή­σου­με πως εφαρ­μό­στη­κε «το δόγ­μα η Τέχνη για την κοι­νω­νία» στη Ρωσία μετά την Οκτω­βρια­νή επα­νά­στα­ση του 1917 μέχρι το 1924 και το πως και εάν  η Τέχνη κατά­φε­ρε να εκφρά­σει και να μετου­σιώ­σει  καλ­λι­τε­χνι­κά τα λαϊ­κά συμ­φέ­ρο­ντα , με ποιους πρω­το­πό­ρους , ποιά κινή­μα­τα και  ποιο τρό­πο εκφρά­στη­κε , υπό την επί­δρα­ση των επα­να­στα­τι­κών εξε­λί­ξε­ων,  στην Νέα επο­χή που άνοι­ξε για την Ρωσία, αλλά  και την ανθρω­πό­τη­τα, η Οκτω­βρια­νή επα­νά­στα­ση του 1917.

Ο 19ος αιώ­νας έφε­ρε ριζι­κές αλλα­γές στην κοι­νω­νι­κή θέση του καλ­λι­τέ­χνη και έθε­σε πρω­τό­γνω­ρα προ­βλή­μα­τα, για την σχέ­ση του καλ­λι­τέ­χνη με την τέχνη  του και τους συναν­θρώ­πους του. Η πολι­τι­κή σκη­νή χαρα­κτη­ρι­ζό­ταν από έντο­νο πόθο για ατο­μι­κή ελευ­θε­ρία , τα ερω­τή­μα­τα όσο αφο­ρά την τέχνη ήταν πολ­λά και οι στο­χα­στι­κοί καλ­λι­τέ­χνες πάλε­ψαν με αυτά τα προ­βλή­μα­τα και τις συνέ­πειες τους.

Η  έλευ­ση της Οκτω­βρια­νής επα­νά­στα­σης άλλα­ξε όλο το είναι της ρωσι­κής κοι­νω­νί­ας και επη­ρέ­α­σε τις ιδε­ο­λο­γι­κές αλλά και πολι­τι­σμι­κές εξε­λί­ξεις σε όλο τον κόσμο , με τα κινή­μα­τα και τις τάσεις που επι­κρά­τη­σαν.  Υπήρ­ξαν καλ­λι­τέ­χνες που εμπνεύ­στη­καν από τις ιδέ­ες της, και στρα­τεύ­θη­καν  στην υπό­θε­ση της επα­νά­στα­σης του Οκτώ­βρη 1917.

Την αλλα­γή αυτή την ακο­λού­θη­σαν πολ­λά κινή­μα­τα και όπως σημειώ­νει ο john Bowlt.  Αυτό που πραγ­μα­τι­κά  εντυ­πω­σιά­ζει είναι ότι κατά την περί­ο­δο 1917–22, μια περί­ο­δο κοι­νω­νι­κών ανα­τα­ρα­χών, κατα­στρο­φι­κών μετα­να­στεύ­σε­ων ‚οικο­νο­μι­κού μαρα­σμού, απο­κλει­σμού από τη Δύση και του εμφυ­λί­ου πολέ­μου, οι νέοι Ρώσοι καλ­λι­τέ­χνες δεν υπο­τί­μη­σαν τη δύνα­μη της τέχνης και της λογοτεχνίας.

O Λένιν ίδρυ­σε, σχε­δόν αμέ­σως, το Κομι­σα­ριά­το της Δια­φώ­τι­σης, ανα­διορ­γα­νώ­θη­καν σχο­λές καλών τεχνών, συστά­θη­καν δεξα­με­νές σκέ­ψης για την τέχνη και την ιστο­ρία, κρα­τι­κο­ποι­ή­θη­καν ιδιω­τι­κές  σχο­λές , με το σύν­θη­μα η τέχνη ανή­κει στο λαό . Η τέχνη γίνε­ται, σύμ­φω­να με τη ρήση του Λένιν, η φωνή της επανάστασης.
Αρχί­ζουν να ιδρύ­ο­νται νέοι θεσμοί και ιδρύ­μα­τα που υπο­στή­ρι­ζαν την τέχνη της πρω­το­πο­ρί­ας. Η σχέ­ση καλ­λι­τε­χνών με την κυβέρ­νη­ση των Μπολ­σε­βί­κων, ήταν ελεύ­θε­ρη και δημιουρ­γι­κή και  σε αυτό , έπαι­ξε ρόλο ο Λαϊ­κός κομι­σά­ριος Ανα­τό­λι Λου­να­ρά­σκι, ανα­πτύσ­σο­ντας  μια πρω­τό­γνω­ρη συνερ­γα­σία μετα­ξύ της τέχνης και της πολιτικής.

Το 1919 ο Λου­να­ρά­σκι  ανα­κοί­νω­σε «Δεν υπάρ­χει αμφι­βο­λία ότι η Τέχνη της παρα­γω­γής βρί­σκε­ται εγγύ­τε­ρα  στην ανθρώ­πι­νη ζωή από την καθα­ρή τέχνη»

«Με την κόκκινη σφήνα, νικήστε τους λευκούς», ένα από τα πλέον διάσημα έργα με πολιτικό περιεχόμενο του Ελ Λισίτσκι, 1920

«Με την κόκ­κι­νη σφή­να, νική­στε τους λευ­κούς», ένα από τα πλέ­ον διά­ση­μα έργα με πολι­τι­κό περιε­χό­με­νο του Ελ Λισί­τσκι, 1920

Η νέα κρα­τι­κή πο­λι­τι­κή ‑υπό τον Επί­τρο­πο Λαϊ­κής Παι­δεί­ας Λου­­να­­τσά­ρ­σκι- εθνι­κο­ποιεί και  κοι­νω­νι­κο­ποιεί τις πο­λι­τι­στι­κές και εκ­παι­δευ­τι­κές δομές, τα μου­σεία, τις πι­να­κο­θή­κες. Στη­ρί­ζει τους μο­ντέρ­νους ει­κα­στι­κούς αγο­ρά­ζο­ντας έργα τους. Χρη­μα­το­δο­τεί ση­μα­ντι­κά θέ­α­τρα (π.χ. το θέ­α­τρο τέ­χνης Στα­νι­σλάβ­σκι) και υπο­στη­ρί­ζει θερ­μά νέες πα­ρα­γω­γές (π.χ. την επι­θε­ώ­ρη­ση Μυ­στή­­ριο- Μπούφ του Μα­για­κόφ­σκι, σε σκη­νο­θε­σία Μέ­γιερ­χολντ και σκη­νι­κά/κο­στού­μια Μά­λε­βιτς). Το θέ­α­τρο, όπως επί­σης και οι ει­κα­στι­κές τέ­χνες, έχουν την τι­μη­τι­κή τους. Ορ­γα­νώ­νο­νται πο­λυ­θε­ά­μα­τα σε ανοι­χτούς χώ­ρους, συχνά με την συμ­με­το­χή του ίδιου του κοι­νού σε ρόλο ηθοποιού .

Η Μαρία Τσαν­τσά­νο­γλου,  Διευ­θύ­ντρια του Κρα­τι­κού Μου­σεί­ου Σύγ­χρο­νης Τέχνης της Θεσ­σα­λο­νί­κης σημειώ­νει: «Έως το 1917, η σχέ­ση των καλ­λι­τε­χνών της ρωσι­κής πρω­το­πο­ρί­ας με την εξου­σία ήταν αιρε­τι­κή και αντι­δρα­στι­κή. Η «αναρ­χι­κή» περί­ο­δος των καλ­λι­τε­χνών της ρωσι­κής πρω­το­πο­ρί­ας , περ­νά μέσα από το πρι­μι­τι­βι­σμό, τον ραγιο­νι­σμό και τον κυβο­φου­του­ρι­σμό και από τους πρώ­ι­μους πει­ρα­μα­τι­σμούς καλ­λι­τε­χνών όπως ο Μιχα­ήλ Λαριό­νοφ και η Νατα­λία Γκον­τσα­ρό­βα, η Όλγα Ροζά­νο­βα και ο Αλε­ξέι Κρου­τσό­νιχ .Γρή­γο­ρα η αναρ­χία του ταυ­τί­ζε­ται με την συλ­λο­γι­κή δρά­ση αλλά απο­κτά και μια μηδε­νι­στι­κή τάση με τον Καζι­μίρ Μάλε­βιτς και την θεω­ρία του σουπρεματισμού».

Το οπισθόφυλλο βιβλίου του Mayakovsky που δημοσιεύθηκε το 1926. Φωτομοντάζ του Αλεξάντρ Ρότσενκο

Το οπι­σθό­φυλ­λο βιβλί­ου του Mayakovsky που δημο­σιεύ­θη­κε το 1926. Φωτο­μο­ντάζ του Αλε­ξά­ντρ Ρότσενκο

Στο πλαί­σιο της «σου­πρε­μα­τι­κής» θεω­ρί­ας είχε δημιουρ­γη­θεί ένα πρό­τζεκτ που ονο­μά­στη­κε «Δυνα­μι­κή Πόλη» . Ξεκί­νη­σε ως μία πρό­τα­ση κατέ­λη­ξε ως ένα από τα πλέ­ον ουτο­πι­κά έργα τέχνης της ρωσι­κής πρω­το­πο­ρί­ας», τονί­ζει η Μαρία Τσαν­τσά­νο­γλου. Το έργο όπως λέει, «αντι­κα­το­πτρί­ζει επί­σης τη γοη­τεία που ένιω­σαν πολ­λοί καλ­λι­τέ­χνες για τις θεω­ρί­ες των κοσμι­κών, αστρο­νο­μι­κών φαι­νο­μέ­νων και το ενδια­φέ­ρον τους για την κατά­κτη­ση του δια­στή­μα­τος και τη μελέ­τη του σύμπαντος.

Ο Καζι­μίρ Μάλε­βιτς (1878 – 1935) , ένας από τους πλέ­ον πολυ­διά­στα­τους και ριζο­σπα­στι­κούς καλ­λι­τέ­χνες της πρω­το­πο­ρί­ας ‚πέρα­σε από τον ιμπρε­σιο­νι­σμό και τον συμ­βο­λι­σμό των αρχών του 20ου αιώ­να για να συν­δε­θεί στη συνέ­χεια με τον κυβο­φου­του­ρι­σμό και να ανα­πτύ­ξει την δική του θεω­ρία περί μη-αντι­κει­με­νι­κής ζωγρα­φι­κής,  που της έδω­σε το όνο­μα «σου­πρε­μα­τι­σμός» που σύμ­φω­να με τον Μαλέ­βιτς, υπο­δη­λώ­νει την υπε­ρο­χή του χρώ­μα­τος πάνω σε όλα τα άλλα τεχνι­κά μέρη του πίνακα.

Οι ανα­ζη­τή­σεις του Μάλε­βιτς κορυ­φώ­θη­καν με έργα στα οποία εγκα­τέ­λει­ψε ολό­τε­λα το χρώ­μα. Δημιούρ­γη­σε το άσπρο τετρά­γω­νο πάνω σε λευ­κό φόντο. Το τετρά­γω­νο μόλις δια­γρά­φε­ται και χάνε­ται κάθε ίχνος υλι­κό­τη­τας. Η αφαί­ρε­ση ήταν σχε­δόν αδύ­να­τον να προ­χω­ρή­σει παρα­πέ­ρα. Το 1919, ο ίδιος ο Μάλε­βιτς ανα­κοί­νω­σε το τέλος του Σου­πρε­μα­τι­σμού. Γρά­φει χαρα­κτη­ρι­στι­κά: «Ο Σου­πρε­μα­τι­σμός φανέ­ρω­σε νέες δυνα­τό­τη­τες στη δημιουρ­γι­κή τέχνη. Στον Σου­πρε­μα­τι­σμό του Μάλε­βιτς εντά­χθη­καν στην αρχή και οι Τάτλιν, και ο Ρότσεν­κο πριν δια­φο­ρο­ποι­η­θούν ριζικά.

KazimirMalevich: «Λευκό πάνω στο λευκό» 1918

KazimirMalevich: «Λευ­κό πάνω στο λευ­κό» 1918

 

Το έργο του Μάλε­βιτς και κυ­ρί­ως οι από­ψεις του συγ­γε­νεύ­ουν μ’ αυτές του Κα­ντίν­σκι, ο οποί­ος ήταν κορυ­φαία φυσιο­γνω­μία της ρωσι­κής πρω­το­πο­ρί­ας, και κατά πολ­λούς o πα­τέ­ρας της αφη­ρη­μέ­νης ζωγραφικής.

Καντίσκυ 1917

Καντί­σκυ 1917

Το κίνη­μα του, σοβιε­τι­κού Κον­στρου­κτι­βι­σμού  χαρα­κτη­ρί­ζει την δεκα­ε­τία του 1920 απο­τε­λεί το τελευ­ταίο μεγά­λο κίνη­μα της Ρώσι­κης πρωτοπορίας .

Καλ­λι­τέ­χνες όπως ο Τάτλιν, ο Ρότσεν­κο κι ο Κλού­τσις , ανέ­λα­βαν να φέρουν την τέχνη στη ζωή. Εγι­ναν εκφρα­στές μιας ωφε­λι­μι­στι­κής, λει­τουρ­γι­κής τέχνης,  που έπρε­πε να καλύ­πτει κοι­νω­νι­κές ανά­γκες και έδι­νε έμφα­ση στη χρη­στι­κό­τη­τα και σίγου­ροι ότι η Τέχνη δεν αξί­ζει παρά μόνο ως εργα­λείο που εξυ­πη­ρε­τεί κοι­νω­νι­κό σκο­πό, ανα­φω­νού­σαν ενθου­σια­σμέ­νοι :«Τέχνη  για το λαό! Τέχνη μέσα στη ζωή!».

Η Lilya Brik στην αφίσα που σχεδίασε ο Αλεξάντρ Ρότσενκο για τον σοβιετικό εκδοτικό οίκο Gosizdat, 1924.

Η Lilya Brik στην αφί­σα που σχε­δί­α­σε ο Αλε­ξά­ντρ Ρότσεν­κο για τον σοβιε­τι­κό εκδο­τι­κό οίκο Gosizdat, 1924.

Ιδιαί­τε­ρα,  η ομά­δα του Τάτλιν,  υπο­στή­ρι­ξε την  κατάρ­γη­ση της τέχνης του ξεπε­ρα­σμέ­νου αισθη­τι­σμού και ζητού­σε από τους καλ­λι­τέ­χνες που έκα­ναν κατα­σκευ­ές στο χώρο, να αφή­σουν αυτή την «ασχο­λία» και να αρχί­σουν να φτιά­χνουν πράγ­μα­τα χρή­σι­μα για τον άνθρω­πο, δηλα­δή καρέ­κλες και τρα­πέ­ζια, να κτί­ζουν φούρ­νους, σπί­τια κτλ .

Η τέχνη, σύμ­φω­να με τους κον­στρου­κτι­βι­στές, έπρε­πε να καλύ­πτει κοι­νω­νι­κές ανά­γκες, να είναι ωφε­λι­μι­στι­κή και λει­τουρ­γι­κή. Έπρε­πε να επι­διώ­κει με διά­φο­ρες δρά­σεις να κινη­το­ποι­ή­σει απο­τε­λε­σμα­τι­κά τον θεα­τή, είτε ως άτο­μο, είτε ως μέλος κοι­νω­νι­κών κατη­γο­ριών και αυτό, όχι μέσα από μια ειδι­κή μορ­φή καλ­λι­τε­χνι­κής έκφρα­σης, αλλά μέσα από τη σύν­θε­ση δια­φο­ρε­τι­κών καλ­λι­τε­χνι­κών μορ­φών, όπως η αφί­σα, η φωτο­γρα­φία, η ζωγρα­φι­κή, η κατα­σκευή, η τυπο­γρα­φία η γλυ­πτι­κή, η αρχι­τε­κτο­νι­κή, και άλλες μορ­φές μαζι­κής τέχνης.. Σκο­πός του καλ­λι­τέ­χνη ήταν να βελ­τιώ­σει την πνευ­μα­τι­κή κατά­στα­ση της κοι­νω­νί­ας μέσα στην οποία ζει.

Εστία του κον­στρου­κτι­βι­σμού ήταν τα ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ (Ανώ­τε­ρα Κρα­τι­κά Καλ­λι­τε­χνι­κά και Ελεύ­θε­ρα Ερ­γα­στή­ρια Πε­τρού­πο­λης –ΣΒΟ­ΜΑΣ, Ανώ­τε­ρα Τε­χνι­κά Καλ­λι­τε­χνι­κά Ερ­γα­στή­ρια Μό­σχας –ΙΝ­ΧΟΥΚ, ΟΥΝΟΒΙΤΣ ( Σχο­λή Επι­βε­βαί­ω­σης Νέας Τέ­χνης ) , .σχο­λές αρχι­τε­κτο­νι­κής και σχε­δί­ου που χρη­μα­το­δο­τού­νταν από την κυβέρνηση.

Δη­μιουρ­γού­νται επί­σης πρω­το­βου­λί­ες πο­λι­τι­στι­κών δι­κτύ­ων και λε­σχών,  που ορ­γα­νώ­νουν απαγ­γε­λί­ες ποι­η­μά­των και μα­θή­μα­τα, όπως το δί­κτυο της ΠΡΟΛΕΤΚΟΥΛΤ.

Την διεύ­θυν­ση και την δι­δα­σκα­λία ανα­λαμ­βά­νουν σπου­δαί­οι καλ­λι­τέ­χνες όπως ο Κα­ντί­σκυ,  Σα­γκάλ, Μά­λε­βιτς, Τά­τλιν, Ρο­ζά­νο­βα, Μέ­γιερ­χολντ κ.α.

Vladimir Tatlin, Μνημείο της 3ης Διεθνούς, 1919-1920.

Vladimir Tatlin, Μνη­μείο της 3ης Διε­θνούς, 1919–1920.

Σκο­πός των εργα­στη­ρί­ων ήταν να δημιουρ­γή­σουν καλ­λι­τέ­χνες εκπαι­δευ­μέ­νους στην βιο­μη­χα­νι­κή κατα­σκευή και την αρχι­τε­κτο­νι­κή και δασκά­λους που θα ανα­λάμ­βα­ναν τη νέα καλ­λι­τε­χνι­κή παιδεία.

Το έργο-σύμ­βο­λο του κον­στρα­κτου­κτι­βι­στι­κού κινή­μα­τος είναι ο «Πύρ­γος» του Ταλ­τίν, ένα μνη­μείο της 3ης Διε­θνούς, που του ανα­τέ­θη­κε από το Λαϊ­κό Επι­τρο­πά­το Παι­δεί­ας το 1919 αλλά, δυστυ­χώς, έμει­νε στο στά­διο της μακέ­τας  ‚καθώς ήταν αδύ­να­τον να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί με τα τεχνι­κά μέσα της επο­χής . Το έργο αυτό ανα­πα­ρι­στά την σπει­ροει­δή εξέ­λι­ξη της ιστο­ρί­ας και ο Μαγια­κόφ­σκι το χαι­ρέ­τη­σε ως το πρώ­το Οκτω­βρια­νό αντικείμενο.

Τον χει­μώ­να του 1918–1919, επο­χή του Εμφύ­λιου και της μεγά­λης πεί­νας, ο Λένιν εμπνεύ­στη­κε και ανέ­θε­σε το Πρό­γραμ­μα της Μνη­μεια­κής Προ­πα­γάν­δας. Δεκά­δες αγάλ­μα­τα και μνη­μεία υψω­θή­καν στην Μόσχα, αφιε­ρω­μέ­να σε μορ­φές και ιδέ­ες της Επα­νά­στα­σης, ενώ εξω­τε­ρι­κοί τοί­χοι κτι­ρί­ων και τραμ, παρα­δο­θή­καν για εικο­νο­γρά­φη­ση στους Σουμπρεματιστές.

Αφίσα με το πρώτο τρένο «αγκίτ-προπ»  1918

Αφί­σα με το πρώ­το τρέ­νο «αγκίτ-προπ»  1918

Το Νοέμ­βριο του 1918 ο Λένιν έστει­λε το πρώ­το τρέ­νο «αγκίτ-προπ» (αγκι­τά­τσιας και προ­πα­γάν­δας) για να βοη­θή­σει στην ενο­ποί­η­ση της υπαί­θρου. Τα βαγό­νια του ήταν εξω­τε­ρι­κά εικο­νο­γρα­φη­μέ­να και φορ­τω­μέ­να με έντυ­πο υλι­κό, βι­βλία και μπρο­σού­ρες. Σε ένα από αυτά , γινό­ταν προ­βο­λές ται­νιών στα πλή­θη που συγκε­ντρώ­νο­νταν στις στά­σεις. Θα ακο­λου­θού­σαν δεκά­δες τέτοια τρέ­να, με τις λαμα­ρί­νες τους ζωγρα­φι­σμέ­νες από την πρω­το­πο­ρία και στο­λι­σμέ­να με στί­χους του Μαγια­κόβ­σκι, που διέ­τρε­χαν τα μέτω­πα του εμφύ­λιου και τις απε­λευ­θε­ρω­μέ­νες από τους Λευ­κούς  περιο­χές, οργα­νώ­νο­ντας συγκε­ντρώ­σεις και προ­βάλ­λο­ντας «επί­και­ρα» επο­χής. Το υλι­κό τρα­βού­σαν εκα­το­ντά­δες νεα­ροί κάμε­ρα­μεν που επέ­βαι­ναν σ’ αυτά και τελού­σαν υπό την καθο­δή­γη­ση κυρί­ως του νεα­ρού φου­του­ρι­στή ποι­η­τή Ντζί­γκα-Βερ­τόφ, και πρό­βαλ­λαν στις στά­σεις τους ται­νί­ες και «επί­και­ρα» επο­χής σε ανθρώ­πους που δεν είχαν δει κινη­μα­το­γρά­φο  Αυτοί οι πει­ρα­μα­τι­σμοί οδή­γη­σαν το 1923 στην εύρε­ση του ντοκιμαντέρ.

Liubov Popova The Earth in Turmoil’, 1923

Liubov Popova The Earth in Turmoil’, 1923

Ο «νε­ο­γέν­νη­τος» το­μέ­ας του κι­νη­μα­το­γρά­φου γρά­φει λαμπρές σε­λί­δες στην ιστο­ρία της «7ης Τέ­χνης». Μορ­φές όπως ο Κου­λέ­σοφ με το «πει­ρα­μα­τι­κό ερ­γα­στή­ρι», ο Τζί­γκα ‑Βέρ­τοφ με τον «κι­νη­μα­το­γρά­φο – μάτι», πρόδρμο

«Ράδιο ρήτορας» του Κλούτσις, 1924

«Ράδιο ρήτο­ρας» του Κλού­τσις, 1924

των ντο­κυ­μα­ντέρ, την πρω­τό­τυ­πη τε­χνι­κή μο­ντάζ – σοκ («Απερ­γία» το 1924, «Το θω­ρη­κτό Πο­τέμ­κιν» Αϊζεν­στάιν το 1925,  «Οκτώ­βρης» το 1927 κ.α) Καλ­λι­τέ­χνες όπως ο Λισί­τσκι o Κλού­τσις o Ρόν­τσεν­κο,  υπη­ρε­τή­σαν την Επα­νά­στα­ση με αφί­σες και αλλά μέσα προ­βο­λής μηνυ­μά­των (ήχος- εικό­να- κίνη­ση). Ο Ρον­τσέν­κο, ο Λισί­τσκι με αφί­σες και τρισ­διά­στα­τα έργα, η Πόπο­βα με πρω­το­πο­ρια­κές τεχνι­κές στη σκη­νο­γρα­φία, οι Ιόγκαν­σον, Στε­πά­νο­βα, τα σκη­νο­θε­τι­κά εγχει­ρή­μα­τα των Εβρέι­νοφ και Μέγιερ­χολντ, οι Βερ­τόφ, Ντοβ­ζέν­κο, Που­ντόβ­κιν, Αϊζεν­στάιν είναι μερι­κά μόνο ονό­μα­τα και παρα­δείγ­μα­τα της Πρω­το­πο­ρί­ας και των επι­τευγ­μά­των της.

Αξί­ζει να σημειω­θεί η συμ­βο­λή της στη σύγ­χρο­νη αρχι­τε­κτο­νι­κή με τις σχο­λές των σχε­δια­στών να πρω­το­πο­ρούν παγκοσμίως.

Ο Κλούτσις μπροστά σε σχέδιο κατασκευής του για εκθεσιακό σταντ, 1924

Ο Κλού­τσις μπρο­στά σε σχέ­διο κατα­σκευ­ής του για εκθε­σια­κό σταντ, 1924

Και όπως υπο­στη­ρί­ζει ο Ράσκιν,» Τα μεγά­λα αρχι­τε­κτο­νι­κά έργα έχουν βαθειά επί­δρα­ση στην κοι­νω­νία στην οποία γεννούνται»

Εξί­σου και στο θέα­τρο πραγ­μα­το­ποιού­νται πει­ρα­μα­τι­σμοί στους οποί­ους ,  το κοι­νό συμ­με­τέ­χει ενερ­γά .Όλα αυτά έδι­ναν την ευκαι­ρία στους καλ­λι­τέ­χνες να περά­σουν το μήνυ­μα της δημιουρ­γί­ας του νέου κόσμου προς τους εργά­τες και αγρό­τες ‚να απο­κτή­σουν ένα σημείο επα­φής μαζί τους .-Το 1919 ο Λου­να­ρά­σκι ανα­κοί­νω­σε «δεν υπάρ­χει αμφι­βο­λία ότι η Τέχνη της παρα­γω­γής βρί­σκε­ται εγγύ­τε­ρα στην ανθρώ­πι­νη ζωή από την καθα­ρή τέχνη».

Όλες αυτές οι δρά­σεις είχαν ως στό­χο τη δημιουρ­γία νέων συμ­βό­λων της μετ’ επα­να­στα­τι­κής  επο­χής , απα­ραι­τή­των για την ιδε­ο­λο­γι­κή καθο­δή­γη­ση του προ­λε­τα­ριά­του και των αγρο­τών,  που ήταν σε μεγά­λο βαθ­μό αναλφάβητοι.

Η σφρα­γί­δα της ρώσι­κης πρω­το­πο­ρί­ας ουσια­στι­κά συνέ­βα­λε και επη­ρέ­α­σε όλο το καλ­λι­τε­χνι­κό παγκό­σμιο στε­ρέ­ω­μα στον 20ο αιώ­να και μπό­λια­σε τους δημιουρ­γούς με το “σαρά­κι” για μια τέχνη που δε θα απευ­θύ­νε­ται σε μια ελίτ, αλλά απευ­θύ­νε­ται στο λαό, για­τί διη­γεί­ται και απο­τυ­πώ­νει τη δική του ιστο­ρία για απε­λευ­θέ­ρω­ση. Στα πλαί­σια της μεγά­λης κλη­ρο­νο­μί­ας  της Οκτω­βρια­νής επα­νά­στα­σης, οφεί­λου­με να ανα­δεί­ξου­με, να μελε­τή­σου­με και να διδα­χτού­με από τον πλού­το που άφη­σε ως πολύ­τι­μη παρα­κα­τα­θή­κη σε όλα τα επί­πε­δα της κοι­νω­νι­κής ζωής.

Οι ζωγρά­φοι, οι ποι­η­τές, οι μου­σι­κοί, οι καλ­λι­τέ­χνες, οι δια­νο­ού­με­νοι, ο καθέ­νας και η καθε­μιά με το δικό τους τρό­πο, με τα έργα τους κατέ­γρα­ψαν και εξέ­φρα­σαν εκεί­νη την απί­στευ­τη περί­ο­δο, τη γεμά­τη ελπί­δες, ήττες, ερμη­νεί­ες της έννοιας δημο­κρα­τία, εξου­σία, ανα­τρο­πή, συλ­λο­γι­κό­τη­τα και επανάσταση.

Η Ρώσι­κη Επα­νά­στα­ση άλλα­ξε την πορεία της ανθρω­πό­τη­τας κι εξα­κο­λου­θεί σαν όρα­μα να εμπνέ­ει τόσο τους εργα­ζό­με­νους όσο και τους καλ­λι­τέ­χνες σε παγκό­σμια κλί­μα­κα. Τα όρια ανά­με­σα στις τέχνες είχαν σπά­σει με την συναρ­πα­στι­κή έκρη­ξη των τεχνών και την απε­λευ­θέ­ρω­ση της φαντα­σί­ας και της δημιουρ­γι­κό­τη­τας των καλ­λι­τε­χνών της Ρωσι­κής Πρω­το­πο­ρί­ας που έφε­ρε στο προ­σκή­νιο η Ρώσι­κη Επα­νά­στα­ση. . Ελευ­θέ­ρω­σαν τη σκέ­ψη, μια ελευ­θε­ρία με ανοι­χτά όρια που φτά­νει μέχρι σήμε­ρα να εμπνέ­ει από τις γρα­φι­κές τέχνες και την αρχι­τε­κτο­νι­κή, μέχρι τη φιλο­σο­φι­κή ανάλυση .

Aleksandr Rodchenko 1924

Aleksandr Rodchenko 1924

Η τέχνη και οι καλ­λι­τέ­χνες της επο­χής 1917–1924  προ­σέ­φε­ραν  πνευ­μα­τι­κά ‚προ­βλη­μά­τι­σαν καλ­λι­τε­χνι­κά ,  και τελι­κά  επη­ρέ­α­σαν  θετι­κά ολό­κλη­ρη την κοι­νω­νία   και έδω­σαν στον λαό της επο­χής , πνευ­μα­τι­κή τρο­φή και κοι­νω­νι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση, δημιουρ­γή­θη­κε έτσι   ένας  γενι­κό­τε­ρος  προ­βλη­μα­τι­σμός που άνοι­ξε νέους δρό­μους , δίδα­ξε νέα ήθη και νέες μεθό­δους και γεν­νή­θη­κε , μια νέα κουλ­τού­ρα στην μετά  επα­να­στα­τι­κή Ε.Σ.Σ.Δ , που επη­ρέ­α­σε τελι­κά όλο τον τότε πολι­τι­σμέ­νο κόσμο.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΗΤΑΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ,  ΗΤΑΝ  ΗΓΕΤΙΚΗ ΚΑΙ  ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ,  για  αυτό  δικαί­ως έχει χαρα­κτη­ρι­στεί  αυτή η επο­χή , ως  η επο­χή ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΣ …

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

BEARDSLAY MONROE (Ιστο­ρία των Αισθη­τι­κών Θεω­ρεί­ων) Εκδό­σεις Νεφέλη.

Βαλα­βά­νη Νάντια (Ρωσι­κός μοντερ­νι­σμός και Καλ­λι­τε­χνι­κή Πρωτοπορία). 

ΜΗΛΙΑΡΟΝΙΚΟΛΑΚΗ, KOYΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΙΣΗ 2011-Τευ­χος 6. (Ρώσι­κη πρω­το­πο­ρία. Μια κρι­τι­κή επισκόπηση)

ΙΔΕΟΓΡΑΦΗΜΜΑΤΑ by Dhmellhn (Η Ρώσι­κη Πρωτοπορία)

ΧΡ. ΝΑΝΟY : «ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ: AΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΥΤΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΡΑΚΗΣ :Εφη­με­ρί­δα  Πριν <Οκτώ­βρης 1917 και επα­νά­στα­ση στις τέχνες>.

ΓΙΩΤΑ ΧΡΗΣΤΟΥ, «Aleksandr M. Rodchenko Ένας από τους επι­φα­νέ­στε­ρους εκπρο­σώ­πους της Ρωσι­κής Πρωτοπορίας »

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΠΟΥΝΑΣ : «Τέχνη και επα­νά­στα­ση – η ρώσι­κη εμπει­ρία του 1917»

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο