Από την περασμένη βδομάδα ο Βιλνέβ μας έφερε κοντά στο επικό του “Dune 2” _ 9 αστέρων με βάση το imdb, δημιουργώντας ουρές στα ταμεία και αδιαχώρητο στις αίθουσες της μεγάλης οθόνης: Περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, αμερικάνικης παραγωγής του 2024, σε σκηνοθεσία Ντενί Βιλνέβ, με τους Τιμοτέ Σαλαμέ, Ζεντάγια, Φλόρενς Πιου, Όστιν Μπάτλερ, Ρεμπέκα Φέργκιουσον, Ντέιβ Μπατίστα, Κρίστοφερ Γουόκεν, Λέα Σεϊντού κα. με χάρτινους υπερήρωες και κατάχρηση των ψηφιακών και τεχνολογικών ευκολιών. Ο Βιλνέβ, τήρησε την υπόσχεσή του, έπειτα από την εκτεταμένη εισαγωγή του πρώτου μέρους, παραδίδοντας μία συναρπαστική _για τους λάτρεις του είδους ταινία επιστημονικής φαντασίας, με υψηλού επιπέδου αφήγηση και αισθητική, μελετημένους χαρακτήρες και περισσότερη δράση, κάτι που έλειπε από το πρώτο φιλμ.
14-Δεκ-1984
Παύλος Ατρείδης & Co + πλανήτης Αρράκης
πρώτη εμφάνιση
Το Dune (Ντιουν) έκανε πρεμιέρα στους κινηματογράφους (αρχικά των ΗΠΑ και μετά στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο) βασισμένη στο best seller ομώνυμο μυθιστόρημα του Frank Herbert (σε πέντε συνέχειες0 _σσ. γεννήθηκε το 1920 –πέθανε το 1986. Έγραψε κι άλλα μυθιστορήματα, διηγήματα κλπ. ως δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίων, σύμβουλος οικολογίας, λέκτορας κλπ _ήταν και φωτογράφος. Το έπος Dune, διαδραματίζεται στο μακρινό μέλλον _ακαθόριστα σε ολόκληρες χιλιετίες, εξερευνώντας τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του ανθρώπου και την εξέλιξή του, την πλανητική επιστήμη _μέσα από πρίσμα \ μίξη θρησκείας, πολιτικής, οικονομίας οικολογίας σε ένα μέλλον όπου η ανθρωπότητα έχει από καιρό αναπτύξει διαστρικά ταξίδια και έχει εγκαταστήσει πολλές χιλιάδες κόσμους. Το βιβλίο _ως επιστημονικής φαντασίας, έχει τις περισσότερες πωλήσεις στις ΗΠΑ.
Με αυτά τα λίγα εισαγωγικά, δείτε και επίσημο site πάμε 40 χρόνια πίσω, όταν για πρώτη φορά _όχι ακριβώς, δείτε παρακάτω δυο πλούσιες οικογένειες πολεμούν μεταξύ τους για τα αγαθά (κυρίως τους δρόμους ενέργειας, όπως λέει το ΚΚΕ), ενός πλανήτη ονόματι Arrakis, επίσης Dune ενώ κεντρικός πρωταγωνιστής είναι ο Paul Atreides, απόγονος μιας πανίσχυρης φάρας. Μια ταινία, σε σκηνοθεσία David Lynch και σε σενάριο του ίδιου (βασισμένο στα βιβλία του Herbert που προαναφέραμε) να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος. Πρωταγωνιστές _μεταξύ άλλων μεγάλοι αστέρες του Χόλιγουντ της εποχής εκείνης (Κάιλ ΜακΛάχλαν _κινηματογραφικό ντεμπούτο ως Paul Atreides, Φρανσέσκα Αννίς, Λεονάρντο Τσιμίνο, Βιρτζίνια Μάντσεν, Λίντα Χαντ, Πάτρικ Στιούαρτ, Μαξ φον Σίντοφ Σον Γιάνγκ κά). Γυρίστηκε στα Churubusco Studios στην Πόλη του Μεξικού και το soundtrack περιλαμβάνει το ροκ συγκρότημα Toto.
Ο πλανήτης Arrakis είναι η μόνη πηγή του φαρμάκου (μπαχαρικό), mélange που επιτρέπει την πρόβλεψη \ πρόγνωση και προαγγελία εκ των προτέρων κάθε κινδύνου για τον κυρίαρχο και είναι ζωτικής σημασίας για τα διαστημικά ταξίδια _ καθιστώντας το, το πιο ουσιαστικό και πολύτιμο αγαθό στο σύμπαν. Ο Paul Atreides είναι γόνος και κληρονόμος μιας ισχυρής οικογένειας ευγενών, της οποίας η κληρονομιά του ελέγχου του Arrakis τους φέρνει σε σύγκρουση με τους πρώην άρχοντές της, τους House Harkonnen. Ο Πωλ είναι επίσης (πιθανώς) ο Kwisatz Haderach, μια μεσσιανική φιγούρα που αναμένεται από την αδελφότητα Bene Gesserit.
(παρένθεση)
Μετά την αρχική επιτυχία του μυθιστορήματος, οι προσπάθειες προσαρμογής του Dune ως ταινία ξεκίνησαν το 1971. Ακολούθησε μια μακρά διαδικασία εξέλιξης κατά τη διάρκεια της 10ετίας του 1970, κατά την οποία οι Arthur P. Jacobs, Alejandro Jodorowsky και Ridley Scott προσπάθησαν ανεπιτυχώς να το μεταφέρουν στην οθόνη. Το 1981, ο παραγωγός Dino De Laurentiis προσέλαβε τον Lynch ως σκηνοθέτη, με αποτέλεσμα τουλάχιστον τέσσερις εκδόσεις παγκοσμίως, με τον Lynch να αρνηθεί σε μεγάλο βαθμό την τελική version (αφαιρέθηκε το όνομά του ή άλλαξε με ψευδώνυμα για ορισμένες εκδόσεις). Παιχνίδια της βιομηχανίας του θεάματος, ειδικά όταν πρόκειται για πολύ χρήμα. Σ΄ ότι αφορά τις κριτικές η γνώμη ποικίλλει μεταξύ των θαυμαστών του μυθιστορήματος και θαυμαστών των ταινιών του Λιντς.
Δείτε περισσότερα + ένα ανέκδοτο βίντεο εδώ
Υπόθεση
Στο μακρινό μέλλον, το γνωστό σύμπαν κυβερνάται από τον αυτοκράτορα Padishah Shaddam IV. Η πιο πολύτιμη ουσία στην αυτοκρατορία είναι η μελανζέ μπαχαρικών, η οποία _εκτός όσων ήδη αναφέραμε παρατείνει τη ζωή και διευρύνει τη συνείδηση. Το μπαχαρικό επιτρέπει επίσης στην Αστρική Συντεχνία να “βγαίνει” απ το χώρο, επιτρέποντας ασφαλές, στιγμιαίο διαστρικό ταξίδι. Η συντεχνία (Spacing Guild) απαιτεί από τον Shaddam να διευκρινίσει μια συνωμοσία που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο για πάντα την παραγωγή των μπαχαρικών. Ο Shaddam αποκαλύπτει ότι έχει μεταφέρει την εξουσία και τον έλεγχο του πλανήτη Arrakis, της μοναδικής πηγής του μπαχαρικού, στον οίκο των Ατρειδών (House Atreides). Ωστόσο, μόλις φτάνουν, θα τους επιτεθούν οι αρχαίοι εχθροί τους, οι Harkonnens, μαζί με τα στρατεύματα Sardaukar του ίδιου του Shaddam.
Η λαίδη Τζέσικα, παλλακίδα του Δούκα Λέτο Ατρείδη, είναι συνεργάτης του Bene Gesserit, μιας άλλης αδελφότητας με προηγμένες σωματικές και πνευματικές ικανότητες. Ως μέρος ενός μακροχρόνιου προγράμματος αναπαραγωγής για την παραγωγή του Kwisatz Haderach, ενός διανοητικού «υπερόντος» που θα χρησιμοποιούσαν οι Bene Gesserit προς όφελός τους, η Jessica διατάχθηκε να γεννήσει μια κόρη, αλλά δεν “έτυχε” (δεν υπάκουσε _μας λέει η ταινία) και γέννησε γιο, τον Paul Atreides. Ο Παύλος δοκιμάζεται από την αιδεσιμότατη Μητέρα Μοχιάμ για να αξιολογήσει τον έλεγχο της παρόρμησής του και, προς έκπληξή της, όλα καλά.
Οι Ατρείδες εγκαταλείπουν τον κόσμο της πατρίδας τους Caladan για το Arrakis, έναν άγονο πλανήτη με ερήμους που κατοικείται από γιγάντιους αμμοσκώληκες. Οι γηγενείς Αρρακιώτες, οι Φρέμεν, προφητεύουν ότι ένας μεσσίας θα τους οδηγήσει στην ελευθερία και τον παράδεισο. Ο Ντάνκαν Αϊντάχο, ένας από τους πιστούς του Λέτο, λέει πως υποψιάζεται ότι ο Arrakis έχει πλήθος Φρέμεν που θα μπορούσαν να αποδειχθούν ισχυροί σύμμαχοι. Πριν μπορέσει ο Λέτο να συμμαχήσει με τους Φρέμεν, οι Χάρκονεν εξαπολύουν την επίθεσή τους. Ο προσωπικός γιατρός του Λέτο, ο οποίος είναι επίσης κρυφά διπλός πράκτορας του Χάρκονεν, ο Δρ Wellington Yueh, απενεργοποιεί τις ασπίδες, αφήνοντας τους Ατρείδες ανυπεράσπιστους. Ο Λέτο αιχμαλωτίζεται και σχεδόν όλος ο Οίκος των Ατρειδών αφανίζεται από τους Harkonnen. Ο βαρόνος του διατάζει τον Mentat Piter De Vries να σκοτώσει τον Yueh με μια δηλητηριασμένη λεπίδα, ενώ ο Λέτο πεθαίνει σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να δολοφονήσει τον Βαρόνο χρησιμοποιώντας ένα δόντι με δηλητηριώδες αέριο που εμφύτευσε ο Yueh με αντάλλαγμα να χαρίσει τη ζωή της Jessica και του Paul, σκοτώνοντας αντ’ αυτού τον Piter.
Ο Paul και η Jessica επιβιώνουν από την επίθεση και δραπετεύουν στη βαθιά έρημο, όπου τους δίνεται το καταφύγιο από μια ομάδα Fremen, με τον Paul να παίρνει το όνομα Muad’Dib των Fremen και να εμφανίζεται ως ο μεσσίας τον οποίο οι Fremen περίμεναν. Τους διδάσκει να χρησιμοποιούν Weirding Modules — ηχητικά όπλα που αναπτύχθηκαν από τον οίκο Atreides — και στοχεύουν στην εξόρυξη μπαχαρικών. Τα επόμενα δύο χρόνια, η παραγωγή μπαχαρικών σχεδόν σταματά λόγω των επιδρομών του Paul, ενώ το Spacing Guild ενημερώνει τον Αυτοκράτορα για την επιδείνωση της κατάστασης στο Arrakis.
Ο Paul ερωτεύεται τη νεαρή “αμαζόνα” Φρέμεν Χάνι, ενώ η Τζέσικα γίνεται η Σεβασμιώτατη Μητέρα των Φρέμεν πίνοντας το Νερό της Ζωής, ένα θανατηφόρο δηλητήριο, το οποίο καθιστά ακίνδυνο χρησιμοποιώντας τις ικανότητές της Μπένε Γκέσεριτ. Ως επακόλουθο αυτής της τελετουργίας, το αγέννητο παιδί της Τζέσικα, η Άλια, αναδύεται αργότερα από τη μήτρα με τις πλήρεις δυνάμεις μιας ενήλικης αιδεσιμότατης μητέρας Bene Gesserit. Σε ένα προφητικό όνειρο, ο Παύλος μαθαίνει για τη συνωμοσία του Αυτοκράτορα και της Συντεχνίας να τον σκοτώσουν. Όταν τα όνειρα του σταματούν ξαφνικά, πίνει το Νερό της Ζωής και κάνει ένα βαθύ ψυχεδελικό ταξίδι στην έρημο. Αποκτά ισχυρές ψυχικές δυνάμεις και την ικανότητα να ελέγχει τους αμμοσκώληκες, συνειδητοποιώντας ότι είναι η πηγή του μπαχαρικού.
Ο Αυτοκράτορας συγκεντρώνει έναν τεράστιο στόλο εισβολής πάνω από το Arrakis για να εξαφανίσει τους Fremen και να ανακτήσει τον έλεγχο του πλανήτη και καλεί τον Βαρόνο να του εξηγήσει γιατί σταμάτησε η εξόρυξη μπαχαρικών. Ο Παύλος εξαπολύει μια τελική επίθεση εναντίον Harkonnens και Sardaukar του Αυτοκράτορα στην πρωτεύουσα του Arrakeen,. Καβαλώντας πάνω σε αμμοσκώληκες και κραδαίνοντας ηχητικά όπλα, οι πολεμιστές του νικούν εύκολα τις λεγεώνες του αυτοκράτορα. Ο Άλια δολοφονεί τον Βαρόνο ενώ ο Παύλος αντιμετωπίζει τον Αυτοκράτορα και πολεμά τον ανιψιό του Βαρώνου Φέιντ-Ράουθα σε μια μονομαχία μέχρι θανάτου. Αφού σκότωσε τον Φέιντ, ο επιδεικνύει τις νέες δυνάμεις του και εκπληρώνει την προφητεία των Φρέμεν προκαλώντας βροχή στον Αρρακίς.
Μετά την αρχική επιτυχία του βιβλίου, οι παραγωγοί άρχισαν να προσπαθούν να το προσαρμόσουν. Στα μέσα του 1971, ο παραγωγός ταινιών Άρθουρ Π. Τζέικομπς επέλεξε τα δικαιώματα της ταινίας για το μυθιστόρημα του Φρανκ Χέρμπερτ του 1965 Dune, κατόπιν συμφωνίας για την παραγωγή μιας ταινίας μέσα σε εννέα χρόνια, αλλά πέθανε στα μέσα του 1973, ενώ τα σχέδια για την ταινία ήταν ακόμη σε εξέλιξη (συμπεριλαμβανομένου του Ντέιβιντ Λιν).
Τα δικαιώματα ταινιών επανήλθαν το 1974, όταν η επιλογή αποκτήθηκε από μια γαλλική κοινοπραξία με επικεφαλής τον Jean-Paul Gibon, με τον Alejandro Jodorowsky να είναι σκηνοθέτης. Ο Jodorowsky προσέγγισε τους συντελεστές, συμπεριλαμβανομένων των Pink Floyd και Magma για τη μουσική, τον Dan O’Bannon για τα οπτικά εφέ και τους καλλιτέχνες H. R. Giger, Jean Giraud και Chris Foss για σκηνικά και χαρακτήρες. Το πιθανό καστ περιλάμβανε: Salvador Dalí ως αυτοκράτορα, Orson Welles ως Baron Harkonnen, Mick Jagger ως Feyd-Rautha, Udo Kier ως Piter De Vries, David Carradine ως Leto Atreides, τον γιό του Jodorowsky Brontis ως Paul Atreides και την Gloria Swanson. Το έργο τελικά ακυρώθηκε για διάφορους λόγους, κυρίως επειδή η χρηματοδότηση “εξαφανίστηκε” όταν το έργο εξελίχθηκε σε ένα έπος 10–14 ωρών.
Παρόλο που το κινηματογραφικό τους έργο δεν έφτασε ποτέ στην παραγωγή, η δουλειά που έβαλαν ο Jodorowsky και η ομάδα του στο Dune επηρέασε σημαντικά τις επόμενες ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Συγκεκριμένα, το Alien (Άλιεν, ο επιβάτης του διαστήματος 1979), σε σενάριο O’Bannon, μοιράστηκε σε μεγάλο βαθμό την ίδια δημιουργική ομάδα για το οπτικό σχέδιο που είχε συγκεντρωθεί για την ταινία του Jodorowsky _επίσης το ντοκιμαντέρ, Jodorowsky’s Dune (2013)
Η πρώτη προσπάθεια
του Ντε Λαουρέντις
Στα τέλη του 1976, ο Ιταλός παραγωγός Dino De Laurentiis αγόρασε τα δικαιώματα για το Dune από την κοινοπραξία του Gibon και ανέθεσε στον Herbert να γράψει ένα νέο σενάριο το 1978. Το σενάριο που παρουσίασε ο Χέρμπερτ ήταν 175 σελίδες, που ισοδυναμεί με σχεδόν τρεις ώρες οθόνης. Στη συνέχεια, ο De Laurentiis προσέλαβε τον Ridley Scott το 1979, με τον Rudy Wurlitzer να γράφει το σενάριο και ο H. R. Giger παρέμεινε από την παραγωγή Jodorowsky. Ο Σκοτ σκόπευε να χωρίσει το βιβλίο σε δύο ταινίες. Εργάστηκε σε τρία προσχέδια του σεναρίου, χρησιμοποιώντας τη Μάχη του Αλγερίου (La battaglia di Algeri _1966, εξαιρετική ταινία του Gillo Pontecorvo1966) ως σημείο αναφοράς, πριν προχωρήσει στη σκηνοθεσία μιας άλλης ταινίας επιστημονικής φαντασίας, το Blade Runner (1982). Υπενθύμισε ότι η διαδικασία προπαραγωγής ήταν αργή και η ολοκλήρωση του έργου θα ήταν ακόμη πιο χρονοβόρα.
Σενάριο _σκηνοθεσία Λιντς
Το 1981, τα 9ετή δικαιώματα ταινιών επρόκειτο να λήξουν. Ο De Laurentiis επαναδιαπραγματεύτηκε τα δικαιώματα από τον συγγραφέα, προσθέτοντας σε αυτά τα δικαιώματα για τις συνέχειες του Dune, γραπτές και άγραφες. Στη συνέχεια έδειξε το βιβλίο στον Sid Sheinberg, πρόεδρο της MCA, μητρικής εταιρείας των Universal City Studios, η οποία ενέκρινε το βιβλίο. Αφού είδε το The Elephant Man (1980), η παραγωγός Raffaella De Laurentiis αποφάσισε ότι ο David Lynch έπρεπε να σκηνοθετήσει την ταινία. Εκείνη την εποχή, ο Lynch έλαβε πολλές άλλες σκηνοθετικές προσφορές, συμπεριλαμβανομένου του Return of the Jedi _επιστροφή των Τζεντάι. Ο Ντε Λαουρέντις επικοινώνησε με τον Λιντς, ο οποίος είπε ότι δεν είχε ακούσει για το βιβλίο. Αφού το διάβασε και το «λάτρεψε», συναντήθηκε με τον Ντε Λαουρέντις και συμφώνησε να σκηνοθετήσει την ταινία. Δούλεψε το σενάριο για έξι μήνες με τον Eric Bergren και τον Christopher De Vore και η ομάδα έδωσε δύο προσχέδια του σεναρίου και χωρίστηκε σε δημιουργικές διαφορές. Στη συνέχεια, ο Lynch δούλεψε σε άλλα πέντε προσχέδια. (είχε γράψει το σενάριο του Dune σε δύο ταινίες, αλλά τελικά συμπυκνώθηκε σε μία)
Η Βιρτζίνια Μάντσεν είπε το 2016 ότι είχε υπογράψει για τρεις ταινίες, καθώς οι παραγωγοί «νόμιζαν ότι επρόκειτο να κάνουν Star Wars για μεγάλους».
30-Μαρτ-1983, με το έκτο προσχέδιο του σεναρίου 135 σελίδων, ο Ντουν άρχισε τελικά τα γυρίσματα, επιλέγοντας κυρίως τα Churubusco Studios: είπε ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στην ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία για να αποκτήσουν μεγαλύτερη αξία για τον προϋπολογισμό παραγωγής τους και ότι κανένα στούντιο στην Ευρώπη δεν είχε τις επεκτατικές δυνατότητες που χρειάζονταν για την παραγωγή. Με προϋπολογισμό άνω των 40–42 εκατομ$, το Dune χρειάστηκε 80 σετ χτισμένα σε 16 ηχητικές σκηνές και είχε συνολικό κάστ 1.700 ατόμων, με πάνω από 20.000 σε αναμονή. Πολλά από τα εξωτερικά πλάνα γυρίστηκαν στο Samalayuca Dune Fields της πόλης Juárez (Chihuahua) για τουλάχιστον έξι μήνες μέχρι Σεπ-1983, με διάφορα προβλήματα παραγωγής, black out ηλεκτρικών ή επικοινωνιακών γραμμών λόγω της υποδομής της χώρας, προβλήματα υγείας με το καστ και τα συνεργείο κά.
Αρχικά η διάρκεια θα ήταν πάνω από τέσσερις ώρες, αλλά η προβλεπόμενη από τον Lynch (όπως αντικατοπτρίζεται στο έβδομο και τελευταίο προσχέδιο του σεναρίου) ήταν μόνο τρεις, Η Universal και οι χρηματοδότες της ταινίας ζήτησαν περαιτέρω περικοπή _να μην υπερβαίνεται το δίωρο, έτσι ο Dino De Laurentiis, η κόρη του Raffaella σε συνεργασία με τον Lynch αφαίρεσαν πολλές σκηνές, γύρισαν νέες που απλοποίησαν ή συμπύκνωσαν στοιχεία πλοκής και πρόσθεσαν αφηγήσεις φωνής, καθώς και μια νέα εισαγωγή από τη Virginia Madsen.
Εκδόσεις
Μια τηλεοπτική εκδοχή προβλήθηκε το 1988 σε δύο μέρη, συνολικής διάρκειας 186 λεπτών, αντικαθιστώντας τον εναρκτήριο μονόλογο του Μάντσεν με μια πολύ μεγαλύτερη περιγραφή του σκηνικού που χρησιμοποιούσε στιγμιότυπα concept art. Ο Lynch απέρριψε αυτήν την έκδοση και το όνομά του αφαιρέθηκε από τους τίτλους και εμφανίστηκε το ψευδώνυμο Alan Smithee. Οι εκτεταμένες και τηλεοπτικές εκδόσεις πιστώνουν επιπλέον τον συγγραφέα Lynch ως Judas Booth.
Παρόλο που η Universal έχει προσεγγίσει τον Lynch για μια πιθανή νέα σκηνοθεσία, ο Lynch έχει απορρίψει κάθε προσφορά και προτιμά να μην συζητά τον Dune σε συνεντεύξεις. Το 2022, ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας για το remaster της ταινίας του Inland Empire (2006), παραδέχτηκε στον έκπληκτο δημσιογράφο πως τον ενδιέφερε η ιδέα. Ακυρωμένες συνέχειες
Όταν ξεκίνησε η παραγωγή, αναμενόταν η ταινία να λανσάρει ένα franchise Dune, και είχαν γίνει σχέδια για να γυρίσουν δύο σίκουελ το ένα μετά το άλλο. Πολλές οι ελπίδες μετά την ολοκλήρωση της παραγωγής εν αναμονή μελλοντικής χρήσης, ο MacLachlan είχε υπογράψει για μια συμφωνία δύο ταινιών και ο Lynch είχε αρχίσει να γράφει ένα σενάριο για τη δεύτερη ταινία. Μόλις το Dune κυκλοφόρησε και απέτυχε στο box office, τα σχέδια συνέχειας ακυρώθηκαν.
Τον Ιούλιο του 2023, ο συγγραφέας Max Evry, κάνοντας έρευνα για το βιβλίο του, A Masterpiece in Disarray: David Lynch’s Dune, σχετικά με την επιρροή της πρώτης ταινίας, ανακάλυψε το ημιολοκληρωμένο σχέδιο επεξεργασίας του Lynch για τη δεύτερη ταινία στα Αρχεία Frank Herbert στο California State University. Ο Lynch κλήθηκε να σχολιάσει το 2024 και απάντησε μέσω εκπροσώπου ότι θυμόταν πως είχε αρχίσει να δουλεύει σε ένα σενάριο, αλλά όπως και η πρώτη ταινία, δεν ήθελε να σχολιάσει περαιτέρω. Βασισμένος εν μέρει στο Dune Messiah, ο Evry περιέγραψε τον δοκιμαστικό τίτλο Dune II ότι είχε ξεπεράσει την αφηγηματική προσέγγιση του μυθιστορήματος στην προσαρμογή του σεναρίου.
Release_Marketing
Όπως ήδη αναφέρθηκε το Dune έκανε πρεμιέρα στην Ουάσιγκτον, DC, στις 3‑Δεκ-1984, στο Kennedy Center και κυκλοφόρησε παγκοσμίως στις 14. Η δημοσιότητα πριν από την κυκλοφορία ήταν εκτεταμένη, επειδή βασίστηκε σε ένα μυθιστόρημα μπεστ σέλερ και επειδή είχε σκηνοθετηθεί από τον Lynch, ο οποίος είχε επιτυχία με το Eraserhead και το The Elephant Man. Αρκετά περιοδικά ακολούθησαν την παραγωγή και δημοσίευσαν άρθρα που επαίνεσαν την ταινία πριν από την κυκλοφορία της, όλα μέρος της διαφήμισης και του Marketing του Dune, το οποίο περιλάμβανε επίσης ένα ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση και αντικείμενα σε καταστήματα παιχνιδιών.
Box office
Η ταινία άνοιξε στις 14-Δεκ- 1984, σε 915 κινηματογραφικές αίθουσες, και είσπραξε πάνω από 6.000.000$ το πρώτο Σαββατοκύριακο της, κατατάσσοντας τη δεύτερη θέση στο εγχώριο box office πίσω από το Beverly Hills Cop. Μέχρι το τέλος της κυκλοφορίας του, το Dune είχε εισπράξει $30.925.690 ($87.000.000 του 2022). Με εκτιμώμενο προϋπολογισμό παραγωγής 40–42 εκατομμυρίων, η ταινία πάτωσε, αλλά αργότερα είχε μεγαλύτερη επιτυχία, και ονομάστηκε “Πύλη του Ουρανού της επιστημονικής φαντασίας”.
Κριτικές
Το Dune έλαβε ως επί το πλείστον αρνητικές κριτικές κατά την κυκλοφορία. Ο Ρότζερ Έμπερτ έδωσε ένα αστέρι στα τέσσερα και έγραψε: “Αυτή η ταινία είναι ένα πραγματικό χάος, μια ακατανόητη, άσχημη, αδόμητη, άσκοπη εκδρομή στα πιο σκοτεινά βασίλεια ενός από τα πιο συγκεχυμένα σενάρια όλων των εποχών. Η πλοκή της ταινίας θα είναι αναμφίβολα σημαίνει περισσότερα για τους ανθρώπους που έχουν διαβάσει τον Χέρμπερτ παρά για εκείνους που περπατούν εν ψυχρώ” και αργότερα την ονόμασε “η χειρότερη ταινία της χρονιάς”. Στο At the Movies with Gene Siskel & Ebert, ο Siskel ξεκίνησε την κριτική του λέγοντας “είναι τελείως άσχημο, περιέχει τουλάχιστον μια ντουζίνα φρικιαστικές σκηνές, μερικά από τα ειδικά εφέ της είναι φτηνά — εκπληκτικά φθηνά —και η ιστορία της είναι απίστευτα μπερδεμένη. Σε περίπτωση που δεν έχω ξεκαθαρίσει, μισούσα να παρακολουθώ αυτήν την ταινία”.
Η Janet Maslin των New York Times έδωσε στον Dune μια αρνητική κριτική (ένα στα πέντε αστέρια). Είπε, “Αρκετοί από τους χαρακτήρες στο Dune χρειάζονται μέντιουμ, γεγονός που τους βάζει στη μοναδική θέση να μπορούν να καταλάβουν τι συμβαίνει στην ταινία” και εξήγησε ότι η πλοκή ήταν “επικίνδυνα υπερφορτωμένη, όπως σχεδόν όλα τα άλλα σχετικά με αυτήν”.
Το Variety έδωσε μια λιγότερο αρνητική κριτική, δηλώνοντας “Το Dune είναι ένα τεράστιο, κούφιο, ευφάνταστο και ψυχρό έπος επιστημονικής φαντασίας. Οπτικά μοναδική, η ταινία του David Lynch έχει το ενδιαφέρον λόγω των άφθονων επιφανειακών σημείων, αλλά _από μόνη της, δεν δημιουργεί το είδος του φανατισμού που έκανε το μυθιστόρημα του Φρανκ Χέρμπερτ του 1965 ένα από τα αγαπημένα όλων των εποχών στο είδος του”. Επίσης, σχολίασαν πώς “η προσαρμογή του Lynch καλύπτει ολόκληρο το χρονικό του μυθιστορήματος, απλώς το στήσιμο των διαφόρων κόσμων, χαρακτήρων, ίντριγκων κλπ. δεν χρειάζεται περισσότερο από μισή ώρα προβολής στην οθόνη”. Πραγματικά απόλαυσαν το καστ και είπαν: “Η Francesca Annis και ο Jürgen Prochnow αποτελούν ένα εξαιρετικά ελκυστικό βασιλικό ζευγάρι, η Siân Phillips έχει μερικές μαγευτικές στιγμές ως ισχυρή μάγισσα, ο Brad Dourif είναι ουσιαστικά χαζός και το καλύτερο από όλα είναι ο Kenneth McMillan, του οποίου το πρόσωπο είναι καλυμμένο με γκροτέσκες αναπτύξεις και που επιπλέει σαν το Blue Meanie ζωντανεύει”
Ο Richard Corliss του Time έδωσε στο Dune μια αρνητική κριτική, δηλώνοντας: “Οι περισσότερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας προσφέρουν απόδραση, διακοπές από την εργασία, αλλά το Dune είναι τόσο δύσκολο όσο μια τελική εξέταση. μεγαλώνει εντυπωσιακά τους ρόλους· τα χαρακτηριστικά του, απαλά και χαλασμένα στην αρχή, αποκτούν μια αντρική αίγλη μόλις αναλάβει την αποστολή του. […] Οι ηθοποιοί φαίνονται υπνωτισμένοι από το ξόρκι που έχει πλέξει γύρω τους ο Lynch — ειδικά η λαμπερή Francesca Annis, ως μητέρα του Παύλου, που ψιθυρίζει με τον επείγοντα χαρακτήρα της ερωτικής αποκάλυψης. Σε εκείνες τις στιγμές που η Annis εμφανίζεται στην οθόνη, τα Dune βρίσκει το συναισθηματικό κέντρο που διέφυγε στην παρέλαση του ροκοκό ντεκόρ και των αυστηρών ειδικών εφέ_ Να τι μπορούν να επιτύχουν οι ταινίες όταν έχουν καρδιά, αλλά και μυαλό”.
Ο μελετητής κινηματογράφου Ρόμπιν Γουντ χαρακτήρισε το Dune “την πιο άσεμνα ομοφοβική ταινία που έχω δει ποτέ” —αναφερόμενος σε μια σκηνή στην οποία ο βαρόνος Χάρκονεν επιτίθεται σεξουαλικά και σκοτώνει έναν νεαρό αιμορραγώντας τον μέχρι θανάτου— κατηγορώντας το ότι “κατάφερε να συνδεθεί με την ομοφυλοφιλία σε μια σκηνή σωματική χυδαία, με ηθική εξαθλίωση, βία … άρρωστηα”.[36] Ο Ντένις Άλτμαν ότι η ταινία έδειχνε πώς “οι αναφορές για το AIDS άρχισαν να διεισδύουν στη λαϊκή κουλτούρα” τη δεκαετία του 1980, ρωτώντας: “Ήταν απλώς ατύχημα που στην ταινία Dune ο ομοφυλόφιλος κακός είχε πυώδη έλκη στο πρόσωπό του;”
Ο κριτικός και συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Χάρλαν Έλισον σχολίασε θετικά την ταινία. Στο βιβλίο της κριτικής ταινιών του 1989, Harlan Ellison’s Watching, λέει ότι επειδή οι κριτικοί αρνήθηκαν να προβληθούν την τελευταία στιγμή μετά από αρκετές επαναπρογραμματίσεις, έκανε την κινηματογραφική κοινότητα να αισθάνεται νευρική και αρνητική απέναντι στο Dune πριν από την κυκλοφορία του. Ο Έλισον είπε αργότερα, “Ήταν ένα βιβλίο που δεν έπρεπε να γυριστεί. Ήταν ένα σενάριο που δεν θα μπορούσε να γραφτεί. Ήταν μια σκηνοθετική δουλειά που ήταν πέρα από κανέναν… και όμως η ταινία έγινε.” Ο Ντάνιελ Σνάιντερ επαίνεσε επίσης στοιχεία της ταινίας σε ένα άρθρο του 2014 που χαρακτήρισε την ταινία “μια βαθιά ελαττωματική δουλειά που απέτυχε ως εμπορική επιχείρηση, αλλά κατάφερε να συλλάβει και να αποστάξει βασικά μέρη μιας επιστήμης τα πιο πυκνά έργα της μυθοπλασίας” Ο Snyder δήλωσε ότι το “σουρεαλιστικό στυλ” του Lynch δημιούργησε “έναν κόσμο που ένιωθε εντελώς ξένος [γεμάτος] παράξενες σεκάνς ονείρων, γεμάτος εικόνες αγέννητων εμβρύων και αστραφτερές ενέργειες και ανησυχητικό τοπίο όπως η βιομηχανική κόλαση του κόσμου του Harkonnen , [κάνοντας] την ταινία στην πραγματικότητα πιο κοντά στον Kubrick (2001: A Space Odyssey) από τον [George] Lucas. Επιδιώκει να βάλει τον θεατή κάπου άγνωστο, ενώ υπαινίσσεται μια μεγαλύτερη, κρυφή ιστορία”.
Και 10άδες ακόμη απόψεις, ένθεν και ένθεν…
Colin Greenland (για το περιοδικό Imagine), ο ιστορικός επιστημονικής φαντασίας John Clute κλπ, ενώ λίγες πιο ευνοϊκές κριτικές επαίνεσαν τη νουάρ-μπαρόκ προσέγγιση του Λιντς στην ταινία. Άλλοι το συγκρίνουν με άλλες ταινίες του Lynch που είναι εξίσου απρόσιτες, όπως το Eraserhead, και υποστηρίζουν ότι για να το παρακολουθήσει, ο θεατής πρέπει πρώτα να έχει επίγνωση του σύμπαντος του Dune.
Στο συγκεντρωτικό κριτικών Rotten Tomatoes, το Dune έχει βαθμολογία έγκρισης 36% με βάση 117 κριτικές, με μέση βαθμολογία 5,6/10. Η κριτική συναίνεση του ιστότοπου λέει: “Αυτή η περικομμένη προσαρμογή του αριστουργήματος επιστημονικής φαντασίας του Frank Herbert είναι πολύ στεγνή για να λειτουργήσει ως μεγάλη ψυχαγωγία, αλλά η όρεξη του David Lynch για το σουρεαλιστικό του δίνει λίγο άρωμα.”
Ως αποτέλεσμα της κακής εμπορικής και κριτικής υποδοχής του, όλα τα αρχικά σχέδια για τα sequels του Dune ακυρώθηκαν. Ο David Lynch φέρεται να δούλευε στο σενάριο για το Dune Messiah και να προσλήφθηκε για να σκηνοθετήσει και τις δύο προτεινόμενες δεύτερες και τρίτες ταινίες Dune.
Ο Alejandro Jodorowsky, ο οποίος είχε απογοητευτεί νωρίτερα από την κατάρρευση της δικής του προσπάθειας να κινηματογραφήσει το Dune, αργότερα είπε ότι απογοητεύτηκε και ζήλεψε όταν έμαθε ότι ο Lynch έκανε το Dune, καθώς πίστευε πως ο Lynch ήταν ο μόνος σκηνοθέτης που μπορούσε να αποδώσει δικαιοσύνη στο μυθιστόρημα. Στην αρχή, ο Jodorowsky αρνήθηκε να δει την ταινία του Lynch, αλλά καθώς η ταινία εξελίσσονταν, ο Jodorowsky λέει ότι έγινε πολύ χαρούμενος, βλέποντας ότι ήταν μια “αποτυχία”, αλλά ότι αυτό ήταν σίγουρα το λάθος των παραγωγών και όχι του Lynch.
Διακρίσεις: Το Ντουν προτάθηκε για το Όσκαρ Καλύτερου Ήχου (Μπιλ Βάρνεϊ, Στιβ Μάσλοου, Κέβιν Ο’Κόνελ και Νέλσον Στολ), ενώ κέρδισε το 1984 Stinkers Bad Movie Awards για τη χειρότερη ταινία.
Παιχνίδια: Μια σειρά από φιγούρες δράσης Dune από την εταιρεία παιχνιδιών LJN κυκλοφόρησε σε χαμηλές πωλήσεις το 1984. Με στυλ μετά την ταινία του Lynch, η συλλογή περιλαμβάνει φιγούρες των Paul Atreides, Baron Harkonnen, Feyd-Rautha, Glossu Rabban, Stilgar και ενός πολεμιστή Sardaukar, καθώς και Poseable sandworm, πολλά οχήματα, όπλα και ένα σετ τροχών στερεοσκοπίου View-Master. Οι φιγούρες του Gurney και της Lady Jessica που είχαν προεπισκόπηση στον κατάλογο του LJN δεν δημιουργήθηκαν ποτέ. Το 2006, η SOTA Toys παρήγαγε μια φιγούρα δράσης Baron Harkonnen για τη σειρά τους “Now Playing Presents”. Τον Οκτώβριο του 2019, η Funko ξεκίνησε μια σειρά POP “Dune Classic”! φιγούρες βινυλίου… Paul με ακίνητη φόρμα Feyd με μπλε ολόσωμη κλπ.
Αρκετά παιχνίδια Dune έχουν μετά την ταινία του Lynch. Η Parker Brothers κυκλοφόρησε το ομώνυμο επιτραπέζιο παιχνίδι το 1984, και ένα συλλεκτικό με κάρτες το 1997 που ακολουθήθηκε από το παιχνίδι ρόλων Dune: Chronicles of the Imperium το 2000. Το πρώτο βιντεοπαιχνίδι Dune με άδεια χρήσης βγήκε το 1992 από την Cryo Interactive/Virgin Interactive, ενώ ο διάδοχός του, το Dune II (1992) της Westwood Studios, πιστώνεται γενικά για τη διάδοση και τον καθορισμό του προτύπου και για το είδος στρατηγικής σε πραγματικό χρόνο των παιχνιδιών PC. Αυτό το παιχνίδι ακολούθησε το Dune 2000 (1998), ένα remake του Dune II από την Intelligent Games/Westwood Studios/Virgin Interactive και σ συνέχειά του είναι το τρισδιάστατο βιντεοπαιχνίδι Emperor: Battle for Dune (2001) από την Intelligent Games/Westwood Studios/Electronic Arts.
Η Marvel Comics δημοσίευσε μια προσαρμογή της ταινίας που γράφτηκε από τον Ralph Macchio και εικονογραφήθηκε από τον Bill Sienkiewicz
