Με τον “Ριζο­σπά­στη του Σαβ­βα­το­κύ­ρια­κου”: Δια­κή­ρυ­ξη της ΚΕ του ΚΚΕ με αφορ­μή τα 100 χρό­νια από τον θάνα­το του Β. Ι. Λένιν

Στις 21 Γενά­ρη 1924, πριν 100 χρό­νια, στο Γκόρ­κι έξω από τη Μόσχα, άφη­νε την τελευ­ταία του πνοή ο μεγα­λύ­τε­ρος επα­να­στά­της που ανέ­δει­ξε το παγκό­σμιο κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα στον 20ό αιώ­να, ο Βλα­ντι­μίρ Ιλιτς Ουλιά­νοφ, όπως είναι το πραγ­μα­τι­κό όνο­μα του Λένιν.

Η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΚΚΕ τιμά τον Β. Ι. Λένιν, τον ακού­ρα­στο επα­να­στά­τη, που συγκα­τα­λέ­γε­ται μαζί με τους Μαρξ και Ενγκελς στους θεμε­λιω­τές της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας, τον καθο­δη­γη­τή της νικη­φό­ρας πορεί­ας των μπολ­σε­βί­κων προς το κοσμοϊ­στο­ρι­κό γεγο­νός της Μεγά­λης Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης, της καθο­ρι­στι­κής μάχης για την κατά­κτη­ση της επα­να­στα­τι­κής εργα­τι­κής εξου­σί­ας και της τιτά­νιας προ­σπά­θειας οικο­δό­μη­σης του σοσιαλισμού.

Ο Λένιν, ως καθο­δη­γη­τής, «έσπα­σε τον πάγο», άνοι­ξε τον δρό­μο στην πορεία που απο­τέ­λε­σε την έμπρα­κτη από­δει­ξη ότι η εργα­τι­κή τάξη και ο λαός έχουν τη δύνα­μη να σηκώ­σουν το ανά­στη­μά τους, να οργα­νώ­σουν την αντε­πί­θε­σή τους απέ­να­ντι στον πραγ­μα­τι­κό τους αντί­πα­λο, την αστι­κή τάξη, το κρά­τος και το πολι­τι­κό της σύστημα.

Ο Λένιν στο προ­ε­δρείο του πρώ­του Συνε­δρί­ου της Γ΄ Διεθνούς

Ήταν το ζωντα­νό παρά­δειγ­μα για τη σημα­σία του υπο­κει­με­νι­κού παρά­γο­ντα, για την ανά­γκη μαζι­κής δια­φω­τι­στι­κής, προ­πα­γαν­δι­στι­κής και οργα­νω­τι­κής δου­λειάς των επα­να­στα­τών, ακό­μα και σε συν­θή­κες ενός ιδιαί­τε­ρα αρνη­τι­κού συσχε­τι­σμού σε παγκό­σμιο επί­πε­δο όπως στις αρχές του 20ού αιώ­να. Η ανα­τρο­πή του καπι­τα­λι­σμού και η οικο­δό­μη­ση της σοσια­λι­στι­κής — κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας, που την εξου­σία έχει η εργα­τι­κή τάξη και για πρώ­τη φορά παύ­ει να υπάρ­χει εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, δεν είναι ουτο­πία επει­δή δεν εξα­σφα­λί­στη­κε η θωρά­κι­σή της από κάθε αντε­πα­να­στα­τι­κή δράση.

Στη διάρ­κεια των 70 χρό­νων της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης κατά τον 20ό αιώ­να, επι­βε­βαιώ­θη­κε περί­τρα­να η ανω­τε­ρό­τη­τα της εργα­τι­κής εξου­σί­ας και των σοσια­λι­στι­κών — κομ­μου­νι­στι­κών σχέ­σε­ων παρα­γω­γής με μεγά­λες κατα­κτή­σεις για την εργα­τι­κή τάξη και τον λαό, σε αντί­θε­ση με τον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο της εκμε­τάλ­λευ­σης, της σχε­τι­κής και από­λυ­της εξα­θλί­ω­σης, των κρί­σε­ων και της φρί­κης του ιμπε­ρια­λι­στι­κού πολέμου.

Το ΚΚΕ τιμά τα 100 χρό­νια από τον θάνα­το του Λένιν, φωτί­ζο­ντας τα επί­και­ρα συμπε­ρά­σμα­τα για την οργά­νω­ση της ταξι­κής πάλης και δίνο­ντας όλες του τις δυνά­μεις στον αγώ­να για να βγουν η εργα­τι­κή τάξη και τα άλλα λαϊ­κά στρώ­μα­τα πιο δυνα­μι­κά, πιο μαζι­κά στο προ­σκή­νιο, με μεγα­λύ­τε­ρη συνει­δη­το­ποί­η­ση της ριζι­κής αιτί­ας των μεγά­λων προ­βλη­μά­των τους και του πραγ­μα­τι­κού αντι­πά­λου που έχουν απέ­να­ντί τους, του σάπιου εκμε­ταλ­λευ­τι­κού καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος και της εξου­σί­ας του κεφαλαίου.

«…Δώστε μας μια οργάνωση επαναστατών 
και θα αναποδογυρίσουμε τη Ρωσία!»

Ο Λένιν ήταν ο ιδρυ­τής του επα­να­στα­τι­κού Κόμ­μα­τος της εργα­τι­κής τάξης, που σημα­το­δό­τη­σε την ανα­γκαιό­τη­τα και απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα της ιδε­ο­λο­γι­κής — πολι­τι­κής οργά­νω­σης των επα­να­στα­τών. Η συγκρό­τη­ση του Κόμ­μα­τος Νέου Τύπου, όπως ονο­μά­στη­κε σε διά­κρι­ση από τα εργα­τι­κά κόμ­μα­τα της προη­γού­με­νης περιό­δου του επα­να­στα­τι­κού εργα­τι­κού κινή­μα­τος, απο­τέ­λε­σε το μεγα­λύ­τε­ρο όπλο της εργα­τι­κής τάξης στον αγώ­να της για την απε­λευ­θέ­ρω­ση από τα δεσμά της καπι­τα­λι­στι­κής εκμετάλλευσης.

Απο­τέ­λε­σε το σημα­ντι­κό­τε­ρο βήμα για το επα­να­στα­τι­κό κίνη­μα μετά τη συγ­γρα­φή του Κομ­μου­νι­στι­κού Μανι­φέ­στου, από τους Μαρξ και Ενγκελς, το οποίο δια­κή­ρυσ­σε για πρώ­τη φορά αυτο­τε­λή στό­χο της εργα­τι­κής τάξης για την κατά­κτη­ση της εξουσίας.

Πλέ­ον η εργα­τι­κή τάξη απο­κτού­σε τη δική της πολι­τι­κή οργά­νω­ση, που είχε μια μεγά­λη δια­φο­ρά από τα μέχρι τότε εργα­τι­κά κόμ­μα­τα: Ένα κόμ­μα με σκο­πό να «καθο­δη­γεί τον αγώ­να της εργα­τι­κής τάξης όχι μόνο για να πετύ­χει πιο ευνοϊ­κούς όρους πώλη­σης της εργα­τι­κής δύνα­μης, αλλά και για την κατάρ­γη­ση του κοι­νω­νι­κού καθε­στώ­τος που ανα­γκά­ζει τους άπο­ρους να που­λιού­νται στους πλού­σιους»¹.

Δια­μορ­φώ­θη­κε δηλα­δή πλέ­ον μια επα­να­στα­τι­κή οργά­νω­ση, που όλες της οι λει­τουρ­γί­ες, ο τρό­πος συγκρό­τη­σης αλλά και ο προ­σα­να­το­λι­σμός της δρά­σης της καθο­ρί­ζο­νταν από τον βασι­κό πολι­τι­κό σκο­πό της εργα­τι­κής τάξης: Τον στό­χο για την ανα­τρο­πή του καπι­τα­λι­σμού και την οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού — κομ­μου­νι­σμού, της κοι­νω­νί­ας της εργα­τι­κής εξου­σί­ας, της δικτα­το­ρί­ας του προλεταριάτου.

Ο Λένιν στο βήμα του 3ου Συνε­δρί­ου της Γ΄ Διεθνούς

Η νίκη της Σοσια­λι­στι­κής Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης στη Ρωσία έδω­σε μεγά­λη ώθη­ση στη συγκρό­τη­ση Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των ως συνέ­νω­ση του εργα­τι­κού κινή­μα­τος με την επα­να­στα­τι­κή θεω­ρία, τον επι­στη­μο­νι­κό κομ­μου­νι­σμό. Ωστό­σο, σε εθνι­κό και διε­θνές επί­πε­δο, αυτή η πορεία απο­δεί­χθη­κε δύσκο­λη και απαιτητική.

Η λενινιστική πείρα σε διαρκή διαπάλη 
με την τάση υποχώρησης και συμβιβασμού, 
με τον οπορτουνισμό

Το 1895 ο Λένιν πρω­το­στα­τεί στη συνέ­νω­ση των περί­που 20 σοσια­λι­στι­κών ομί­λων της Πετρού­πο­λης σε μία ενιαία οργά­νω­ση, συγκρο­τώ­ντας την «Ενω­ση Αγώ­να για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση της Εργα­τι­κής Τάξης», που έδω­σε το έναυ­σμα για τη συγκρό­τη­ση παρό­μοιων ενώ­σε­ων και στην υπό­λοι­πη Ρωσία τα επό­με­να χρόνια.

Ο επό­με­νος σταθ­μός ήταν το Ιδρυ­τι­κό Συνέ­δριο του ΣΔΕΚΡ (Σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό Εργα­τι­κό Κόμ­μα Ρωσί­ας) το 1898, από το οποίο έλει­πε ο Λένιν για­τί ήταν εξό­ρι­στος. Ηδη όμως τότε φάνη­καν οι πρώ­τες δυσκο­λί­ες, καθώς οι διά­φο­ρες σοσια­λι­στι­κές οργα­νώ­σεις και ομά­δες που είχαν συνε­νω­θεί δεν λει­τουρ­γού­σαν στη βάση ιδε­ο­λο­γι­κής και πολι­τι­κής ενό­τη­τας. «Προ­τού ενω­θού­με και για να ενω­θού­με», έλε­γε ο Λένιν, «πρέ­πει πρώ­τα να χωρί­σου­με απο­φα­σι­στι­κά και ξεκά­θα­ρα»².

Η δια­πά­λη συνε­χί­στη­κε και στην προ­ε­τοι­μα­σία για το 2ο Συνέ­δριο, με την καθο­ρι­στι­κή όμως πλέ­ον συμ­βο­λή και συμ­με­το­χή του Λένιν.

Στο επί­κε­ντρο της αντι­πα­ρά­θε­σης βρέ­θη­κε ο ίδιος ο χαρα­κτή­ρας του Κόμ­μα­τος ως συνέ­νω­σης της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας με την επα­να­στα­τι­κή δράση.

Ο Λένιν χρειά­στη­κε να συγκρου­στεί με από­ψεις που θεω­ρού­σαν ότι η δρά­ση του επα­να­στα­τι­κού κόμ­μα­τος περιο­ρί­ζε­ται μόνο στην ανά­δει­ξη των συνε­πειών της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης και στη ζύμω­ση αντί­στοι­χων διεκ­δι­κή­σε­ων. Αντι­λή­ψεις που απο­θέ­ω­ναν το αυθόρ­μη­το στοι­χείο στο εργα­τι­κό κίνη­μα και υπο­βάθ­μι­ζαν τη σημα­σία που έχει η προ­σπά­θεια του επα­να­στα­τι­κού κόμ­μα­τος να μετα­σχη­μα­τί­σει την αυθόρ­μη­τη αντί­δρα­ση και συνεί­δη­ση του κινή­μα­τος σε ολο­έ­να και πιο συνει­δη­τή στό­χευ­ση της πραγ­μα­τι­κής αιτί­ας, δηλα­δή της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης, σε πιο συνει­δη­τή δρά­ση με βάση τους νόμους της ταξι­κής πάλης και σε πιο συνει­δη­τή γνώ­ση του τελι­κού στό­χου του αγώ­να του προ­λε­τα­ριά­του για την κατά­κτη­ση της εξουσίας.

Στο έργο του «Τι να κάνου­με;» ανα­δει­κνύ­ει την ανά­γκη συν­δυα­σμέ­νης αξιο­ποί­η­σης όλων των μορ­φών της ταξι­κής πάλης (οικο­νο­μι­κή, πολι­τι­κή και ιδε­ο­λο­γι­κή) στο εργα­τι­κό κίνη­μα, ως όρο για την πολι­τι­κή και ιδε­ο­λο­γι­κή ωρί­μαν­σή του. Δεί­χνει την καθο­ρι­στι­κή σημα­σία της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση και αντι­πα­ρα­τί­θε­ται με αντι­λή­ψεις που υπο­στη­ρί­ζουν ότι η επα­να­στα­τι­κή θεω­ρία δεν αφο­ρά το εργα­τι­κό κίνη­μα. Οπως χαρα­κτη­ρι­στι­κά έγρα­φε: «Το ζήτη­μα μπαί­νει μόνο έτσι, είτε αστι­κή είτε σοσια­λι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία. Μέσος όρος δεν υπάρ­χει (για­τί η ανθρω­πό­τη­τα δεν έχει επε­ξερ­γα­στεί καμιά “τρί­τη” ιδε­ο­λο­γία· και γενι­κά, σε μια κοι­νω­νία που σπα­ρά­ζε­ται από ταξι­κές αντι­θέ­σεις, δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει ποτέ εξω­τα­ξι­κή ή υπερ­τα­ξι­κή ιδε­ο­λο­γία). Για τον λόγο αυτό κάθε μεί­ω­ση του ρόλου της σοσια­λι­στι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας, κάθε απο­μά­κρυν­ση απ’ αυτήν σημαί­νει ταυ­τό­χρο­να και δυνά­μω­μα της αστι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας».³

Ο Λένιν ήδη από εκεί­να τα χρό­νια ανα­δει­κνύ­ει ότι η υπο­τί­μη­ση της θεω­ρη­τι­κής, ιδε­ο­λο­γι­κής δου­λειάς και παρέμ­βα­σης, η υπο­βάθ­μι­ση ουσια­στι­κά του επα­να­στα­τι­κού κόμ­μα­τος στο επί­πε­δο ενός συν­δι­κά­του έχει επί­πτω­ση στην ίδια τη συγκρό­τη­σή του, στη λει­τουρ­γία του και στην κομ­μα­τι­κή οικοδόμηση.

Η δια­πά­λη αυτή κατά τη διάρ­κεια πραγ­μα­το­ποί­η­σης του 2ου Συνε­δρί­ου του ΣΔΕΚΡ το 1903 συνε­χί­στη­κε και για τις αρχές λειτουργίας.

Το Συνέ­δριο υιο­θέ­τη­σε το Πρό­γραμ­μα που πρό­τει­νε η ομά­δα του Λένιν, όμως στη συζή­τη­ση για τις οργα­νω­τι­κές αρχές του Κόμ­μα­τος υπήρ­ξε σοβα­ρή δια­φω­νία, αντι­πα­ρά­θε­ση σε σχέ­ση με εκεί­νες που πρό­τει­νε ο Λένιν ως ανα­γκαί­ες για να συγκρο­τη­θεί το μαχη­τι­κό κόμ­μα της επα­να­στα­τι­κής πρωτοπορίας.

Η αντι­πα­ρά­θε­ση αυτή εκδη­λώ­θη­κε στη συζή­τη­ση σχε­τι­κά με το ποιος μπο­ρού­σε να είναι μέλος του ΣΔΕΚΡ. Ο Λένιν θεω­ρού­σε το Κόμ­μα ως ένα οργα­νω­μέ­νο σύνο­λο, που το μέλος του έπρε­πε να απο­δέ­χε­ται το Πρό­γραμ­μά του, να το υπο­στη­ρί­ζει με υλι­κά μέσα και να συμ­με­τέ­χει προ­σω­πι­κά σε μια από τις Κομ­μα­τι­κές Οργα­νώ­σεις του.

Στην ουσία, αυτή η δια­πά­λη αφο­ρού­σε όχι στε­νά τους όρους συγκρό­τη­σης και λει­τουρ­γί­ας του κόμ­μα­τος, αλλά τον ίδιο του τον σκο­πό. Η υιο­θέ­τη­ση επα­να­στα­τι­κών αρχών λει­τουρ­γί­ας αφο­ρού­σε στην ικα­νό­τη­τα δρά­σης ως επα­να­στα­τι­κής πρωτοπορίας.

Ο δημο­κρα­τι­κός συγκε­ντρω­τι­σμός δεν απο­τε­λού­σε και δεν απο­τε­λεί απλά έναν τρό­πο λήψης απο­φά­σε­ων, αλλά είναι αρχή λει­τουρ­γί­ας που βασί­ζε­ται στην ιδε­ο­λο­γι­κή — πολι­τι­κή ενό­τη­τα εθε­λο­ντών ομοϊ­δε­α­τών επα­να­στα­τών και είναι το στοι­χείο εκεί­νο που δίνει τη δυνα­τό­τη­τα απο­τε­λε­σμα­τι­κού και ενιαί­ου σχε­δια­σμού δρά­σης και παρέμ­βα­σης, από το σύνο­λο των μελών του Κόμ­μα­τος, στη βάση κατά­κτη­σης και αφο­μοί­ω­σης βασι­κών ζητη­μά­των της επα­να­στα­τι­κής κοσμο­θε­ω­ρί­ας, στη συλ­λο­γι­κή εκτί­μη­ση και αξιο­ποί­η­ση της πεί­ρας από τη συμ­με­το­χή στην ταξι­κή πάλη. Είναι αυτό το στοι­χείο που δίνει όχι μόνο τη δυνα­τό­τη­τα αλλά και την ικα­νό­τη­τα σε κάθε μέλος να συμ­βάλ­λει με γνώ­μη, κρι­τι­κή και αυτο­κρι­τι­κή στην επε­ξερ­γα­σία και λήψη απο­φά­σε­ων, στον έλεγ­χο και στην εκτί­μη­ση της συλ­λο­γι­κής πεί­ρας. Γεγο­νός που δεν μπο­ρεί να γίνει χωρίς τη συγκρό­τη­ση των επα­να­στα­τών σε οργα­νώ­σεις σε κάθε χώρο δου­λειάς και περιο­χή, που να απο­τε­λούν το Κόμ­μα στον χώρο ευθύ­νης τους. Αλλά κυρί­ως χωρίς τη συγκρό­τη­ση ενιαί­ου καθο­δη­γη­τι­κού κέντρου, που να εξα­σφα­λί­ζει την ενιαία δρά­ση στο έδα­φος της συλ­λο­γι­κής θέλη­σης. Σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση ο Λένιν ανα­δεί­κνυε τη σημα­σία της εφη­με­ρί­δας του επα­να­στα­τι­κού κόμ­μα­τος ως «συλ­λο­γι­κού προ­πα­γαν­δι­στή, συλ­λο­γι­κού δια­φω­τι­στή, μα και συλ­λο­γι­κού οργα­νω­τή» της ταξι­κής πάλης.

Αυτές οι αρχές λει­τουρ­γί­ας ται­ριά­ζουν σ’ ένα εργα­τι­κό επα­να­στα­τι­κό κόμ­μα που θεμε­λιώ­νε­ται και καθο­δη­γεί­ται από την επα­να­στα­τι­κή θεωρία.

Στο 2^ο Συνέ­δριο ο Λένιν κι εκεί­νοι που συμ­φω­νού­σαν με αυτόν πήραν την πλειο­ψη­φία στις εκλο­γές για την Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του Κόμ­μα­τος και άρχι­σαν να ονο­μά­ζο­νται μπολ­σε­βί­κοι, ενώ οι αντί­πα­λοί τους, που βρέ­θη­καν στη μειο­ψη­φία, ονο­μά­στη­καν μεν­σε­βί­κοι. Γεν­νή­θη­κε έτσι η επα­να­στα­τι­κή πτέ­ρυ­γα της ρωσι­κής σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, που αργό­τε­ρα συγκρο­τή­θη­κε σε αυτο­τε­λές κόμ­μα, στο Κόμ­μα των Μπολσεβίκων.

Η πάλη όμως ενά­ντια στην τάση υπο­χώ­ρη­σης από τον επα­να­στα­τι­κό χαρα­κτή­ρα του Κόμ­μα­τος συνε­χί­στη­κε και τα επό­με­να χρό­νια, ιδιαί­τε­ρα μετά την ήττα της επα­νά­στα­σης του 1905.

Η ιδε­ο­λο­γι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση οξύν­θη­κε ανά­με­σα στους μπολ­σε­βί­κους και στους μεν­σε­βί­κους, όσο και μέσα στους κόλ­πους των δύο.

Οι μεν­σε­βί­κοι θεω­ρού­σαν αδύ­να­τη οποια­δή­πο­τε επα­να­στα­τι­κή ανά­τα­ση στο μέλ­λον, αρνού­νταν το επα­να­στα­τι­κό Πρό­γραμ­μα και καλού­σαν την εργα­τι­κή τάξη να συμ­βι­βα­στεί με την αστι­κή. Αλλά και στις γραμ­μές των μπολ­σε­βί­κων εμφα­νί­στη­καν δια­πά­λη και ομα­δο­ποι­ή­σεις. Εκεί­νοι που ζητού­σαν τη διά­λυ­ση των παρά­νο­μων Οργα­νώ­σε­ων, την απο­δο­χή των στε­νών πλαι­σί­ων της νομι­μό­τη­τας (λικ­βι­ντα­ρι­στές) και απο­θέ­ω­σης των όποιων δυνα­το­τή­των κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δου­λειάς κι από την άλλη εκεί­νοι που ανα­γνώ­ρι­ζαν μόνο το παρά­νο­μο Κόμ­μα και αρνού­νταν κάθε αξιο­ποί­η­ση δου­λειάς στη Δού­μα (μορ­φή βου­λής επί Τσάρου).

Ο Λένιν ανέ­πτυ­ξε παρα­πέ­ρα τη θεω­ρία για το Κόμ­μα και πρό­βα­λε τον χαρα­κτή­ρα του ως καθο­δη­γη­τή των μαζών. Επε­ξερ­γά­στη­κε μια ευλύ­γι­στη τακτι­κή για τη συνέ­νω­ση νόμι­μης και παρά­νο­μης δου­λειάς κάτω από την καθο­δή­γη­ση του παρά­νο­μου Κόμ­μα­τος. Υπε­ρα­σπί­στη­κε την ηρω­ι­κή προ­σπά­θεια της παρά­νο­μης δρά­σης, αλλά άνοι­ξε μέτω­πο στην επα­να­στα­τι­κή λογο­κο­πία και ανέ­δει­ξε την ανά­γκη για τον πραγ­μα­τι­κό επα­να­στά­τη να εκτε­λεί το καθή­κον του και στην πιο δύσκο­λη, άση­μη, μονό­το­νη, καθη­με­ρι­νή δουλειά.

Τόσο τα πρώ­τα βήμα­τα συγκρό­τη­σης της επα­να­στα­τι­κής πρω­το­πο­ρί­ας της εργα­τι­κής τάξης, των Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των, όσο και η μετέ­πει­τα πορεία του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος επι­βε­βαί­ω­σαν με τη θετι­κή και αρνη­τι­κή πεί­ρα την ανά­γκη του διαρ­κούς ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κού μετώ­που στον οπορ­του­νι­σμό, ως απα­ραί­τη­του όρου για τη δια­σφά­λι­ση των επα­να­στα­τι­κών χαρα­κτη­ρι­στι­κών του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμματος.

Ο Λένιν είχε σημειώ­σει ότι υπάρ­χουν βασι­κοί αντι­κει­με­νι­κοί παρά­γο­ντες που αφο­ρούν τόσο στην οικο­νο­μι­κή βάση του καπι­τα­λι­σμού όσο και σε θεω­ρη­τι­κές αδυ­να­μί­ες της πρω­το­πο­ρί­ας που «γεν­νούν συνε­χώς αυτές τις απο­κλί­σεις»⁴.

Η ιστο­ρι­κή πεί­ρα του 20ού αιώ­να, με κορυ­φαία αρνη­τι­κά παρα­δείγ­μα­τα την οπορ­του­νι­στι­κή στρο­φή στο 20ό Συνέ­δριο του ΚΚΣΕ και τη μετέ­πει­τα υιο­θέ­τη­ση της λαθε­μέ­νης αντί­λη­ψης περί «παλ­λαϊ­κού κρά­τους» στο 22ο Συνέ­δριο καθώς και την πορεία των ευρω­κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των αλλά και της πορεί­ας του ΚΚ Κίνας, έδει­ξε ότι η κυριαρ­χία του οπορ­του­νι­σμού στο επα­να­στα­τι­κό κόμ­μα μπο­ρεί να εξε­λι­χθεί είτε σε αντε­πα­να­στα­τι­κή δύνα­μη ανα­τρο­πής του σοσια­λι­σμού είτε σε δύνα­μη μετάλ­λα­ξης και διά­λυ­σης των Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των. Οπως σημειώ­νε­ται και στο 21ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ: «Το βασι­κό είναι να μην υπο­τι­μά­ται ο ρόλος του οπορ­του­νι­σμού τόσο σε συν­θή­κες του καπι­τα­λι­σμού όσο και του σοσια­λι­σμού, αφού η πηγή του αντι­κει­με­νι­κά είναι ανε­ξά­ντλη­τη και ο αντε­πα­να­στα­τι­κός του ρόλος οδη­γεί σε υπό­σκα­ψη και συκο­φά­ντη­ση του κινήματος».

«Χωρίς επαναστατική θεωρία 
δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα…»

Ο Λένιν έκα­νε μια ακού­ρα­στη επα­να­στα­τι­κή θεω­ρη­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία και αντί­στοι­χη προ­σπά­θεια δια­μόρ­φω­σης επα­να­στα­τι­κής στρατηγικής.

Απέ­δει­ξε στην πρά­ξη ότι δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει πραγ­μα­τι­κή επα­να­στα­τι­κή πρά­ξη χωρίς τη γνώ­ση των νομο­τε­λειών της διε­ξα­γω­γής της ταξι­κής πάλης και των αντι­κει­με­νι­κών νόμων εξέ­λι­ξης της κοινωνίας.

Αυτό ήταν που έδω­σε τη δυνα­τό­τη­τα στους μπολ­σε­βί­κους να αντε­πε­ξέλ­θουν στις γρή­γο­ρες εξε­λί­ξεις, να αντι­με­τω­πί­σουν απο­τε­λε­σμα­τι­κά ελιγ­μούς του αντι­πά­λου και να εκπλη­ρώ­σουν πραγ­μα­τι­κά τον ρόλο τους ως καθο­δη­γη­τές του αγώ­να του προ­λε­τα­ριά­του στην τσα­ρι­κή αυτοκρατορία.

Ο Λένιν με αυτόν τον τρό­πο έκα­νε πρά­ξη την προ­τρο­πή των Μαρξ και Ενγκελς ότι «η διδα­σκα­λία μας δεν είναι δόγ­μα, μα καθο­δή­γη­ση για δρά­ση», απο­δει­κνύ­ο­ντας ότι η ανά­πτυ­ξη της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας είναι απο­φα­σι­στι­κός παρά­γο­ντας για να δοθεί απά­ντη­ση στα σύγ­χρο­να για την κάθε επο­χή ζητή­μα­τα που φέρ­νουν στο προ­σκή­νιο η ανά­πτυ­ξη του καπι­τα­λι­σμού και η πορεία της ταξι­κής πάλης.

Όχι τυχαία συγκα­τα­λέ­γε­ται, μαζί με τους Μαρξ και Ενγκελς, στους θεμε­λιω­τές της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας της εργα­τι­κής τάξης, του μαρ­ξι­σμού — λενινισμού.

Το γεγο­νός αυτό φωτί­ζει την ανά­γκη της αντί­στοι­χης ιδε­ο­λο­γι­κής, πολι­τι­κής προ­ε­τοι­μα­σί­ας και δου­λειάς στις σημε­ρι­νές σύν­θε­τες συν­θή­κες της ταξι­κής πάλης για την απο­τε­λε­σμα­τι­κή δρά­ση και παρέμ­βα­ση ενός Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος και για τη νικη­φό­ρα πορεία του εργα­τι­κού κινή­μα­τος. Αυτό το συμπέ­ρα­σμα επι­βε­βαιώ­νε­ται και μέσα απ’ την αρνη­τι­κή πεί­ρα, τις αιτί­ες που οδή­γη­σαν στην ανα­τρο­πή της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης κατά τον 20ό αιώνα.

Οπως ανα­φέ­ρε­ται στο 21ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ: «Απο­φα­σι­στι­κός παρά­γο­ντας για την προ­ώ­θη­ση της στρα­τη­γι­κής μας μέσα από την καθη­με­ρι­νή δρά­ση είναι να ενι­σχυ­θεί το ιδε­ο­λο­γι­κό στοι­χείο στην εσω­κομ­μα­τι­κή και ΚΝί­τι­κη λει­τουρ­γία, στη λει­τουρ­γία των καθο­δη­γη­τι­κών οργά­νων, έτσι ώστε να ανα­πτύσ­σε­ται σωστά η ιδε­ο­λο­γι­κή δια­πά­λη στο μαζι­κό κίνη­μα και βεβαί­ως στην αυτο­τε­λή δρά­ση του Κόμ­μα­τος».

Ο Λένιν αφιέ­ρω­σε μεγά­λα δια­στή­μα­τα στη μελέ­τη και ανά­πτυ­ξη της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας των Μαρξ και Ενγκελς, ακό­μη και στις πιο δύσκο­λες για το εργα­τι­κό κίνη­μα συν­θή­κες, όπως ήταν από τον Φλε­βά­ρη έως τον Οκτώ­βρη 1917 στη Ρωσία ή και οι συν­θή­κες παρανομίας.

Σήμε­ρα επι­χει­ρεί­ται από θεω­ρη­τι­κούς τόσο της αστι­κής τάξης όσο και του οπορ­του­νι­σμού μια στο­χευ­μέ­νη καμπά­νια παρου­σί­α­σης του Λένιν αντι­πα­ρα­θε­τι­κά με το έργο των Μαρξ και Ενγκελς. Πρό­κει­ται για μια προ­σπά­θεια που στο­χεύ­ει στην ανα­θε­ώ­ρη­ση του μαρ­ξι­σμού — λενι­νι­σμού, προ­βο­λής του έργου του Λένιν ως μιας ιδιο­μορ­φί­ας της Ρωσί­ας, που δήθεν παρέ­κλι­νε από τη «μαρ­ξι­στι­κή παρά­δο­ση». Είναι θεω­ρί­ες που επι­χει­ρούν με πολ­λα­πλούς τρό­πους την απο­νεύ­ρω­ση της επα­να­στα­τι­κής κοσμο­θε­ω­ρί­ας του μαρ­ξι­σμού — λενι­νι­σμού, γνω­ρί­ζο­ντας το πόσο επι­κίν­δυ­νο όπλο μπο­ρεί να απο­τε­λέ­σει στα χέρια της εργα­τι­κής τάξης ενά­ντια στην αστι­κή εξουσία.

Ο Λένιν βρέ­θη­κε σε όλη τη διάρ­κεια της ζωής του στην προ­με­τω­πί­δα της μάχης ενά­ντια στη δια­στρέ­βλω­ση του μαρ­ξι­σμού, τόσο από τους ιδε­ο­λό­γους της αστι­κής τάξης όσο και από τους διά­φο­ρους εκφρα­στές του οπορ­του­νι­σμού. Χρειά­στη­κε πολ­λές φορές να αντι­πα­ρα­τε­θεί ακό­μα και με συντρό­φους του μπολ­σε­βί­κους, στην προ­σπά­θεια υπε­ρά­σπι­σης του μαρ­ξι­σμού και δια­μόρ­φω­σης επα­να­στα­τι­κής στρα­τη­γι­κής, που να απα­ντά στις δοσμέ­νες συν­θή­κες της ταξι­κής πάλης.

Οπως χαρα­κτη­ρι­στι­κά έλε­γε ο Στά­λιν, ο Λένιν πολ­λές φορές έπρε­πε να στα­θεί «μόνος ενα­ντί­ον όλων» για να υπε­ρα­σπι­στεί τις επα­να­στα­τι­κές αρχές. Απο­τε­λεί παρά­δειγ­μα ακού­ρα­στου επα­να­στά­τη, που και στις πιο δύσκο­λες συν­θή­κες και συγκυ­ρί­ες επέ­μει­νε με επα­να­στα­τι­κή αισιο­δο­ξία και αστα­μά­τη­τη θεω­ρη­τι­κή και πρα­κτι­κή δου­λειά να παλεύ­ει για την προ­ώ­θη­ση της επανάστασης.

Ο Λένιν ήδη από τη δεκα­ε­τία του 1890 με το έργο του «Ποιοι είναι οι φίλοι του λαού και πώς κατα­πο­λε­μούν τους σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες» αντι­πα­ρα­τί­θε­ται με τις από­ψεις των ναρό­ντ­νι­κων, που υπο­στή­ρι­ζαν ότι η Ρωσία θα φτά­σει στον σοσια­λι­σμό μέσα από την αγρο­τι­κή κοι­νό­τη­τα και ότι ο καπι­τα­λι­σμός στη Ρωσία μπο­ρεί να παρα­καμ­φθεί. Μαζί με το έργο «Η ανά­πτυ­ξη του καπι­τα­λι­σμού στη Ρωσία» θεμε­λιώ­νει τον ρόλο και τις σχέ­σεις των τάξε­ων στη Ρωσία, ανα­δει­κνύ­ο­ντας τη δυνα­τό­τη­τα της μικρής, αλλά συγκε­ντρω­μέ­νης εργα­τι­κής τάξης να ηγη­θεί της επανάστασης.

Αυτή η μελέ­τη για την κατά­στα­ση της Ρωσί­ας έδω­σε το απα­ραί­τη­το υπό­βα­θρο για τη δια­μόρ­φω­ση της στρα­τη­γι­κής των μπολ­σε­βί­κων στην επα­νά­στα­ση του 1905, στην οποία έπαιρ­ναν μέρος και αστι­κές δυνά­μεις. Σε αυτές τις συν­θή­κες οι μπολ­σε­βί­κοι στόχευαν:

• α) Στην πολι­τι­κή αυτο­τέ­λεια της εργα­τι­κής τάξης στην επι­κεί­με­νη αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση, ώστε να μη μετα­τρα­πεί το προ­λε­τα­ριά­το σε ουρά της αστι­κής τάξης.
• β) Στην καθο­δή­γη­ση ολό­κλη­ρου του λαϊ­κού κινή­μα­τος από την εργα­τι­κή τάξη (η κοι­νω­νι­κή, δηλα­δή, συμ­μα­χία του προ­λε­τα­ριά­του με την πολυ­πλη­θέ­στε­ρη, πλειο­ψη­φού­σα ως κοι­νω­νι­κή δύνα­μη τότε, μικρο­με­σαία αγρο­τιά), ώστε να διευ­κο­λυν­θεί το πέρα­σμα στη σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση. Ετσι, στην πάλη για το γρή­γο­ρο πέρα­σμα της αγρο­τιάς με την εργα­τι­κή τάξη, η στρα­τη­γι­κή των μπολ­σε­βί­κων στη­ρί­χτη­κε στη γραμ­μή: Μαζί με όλη την αγρο­τιά ενά­ντια στον μεσαί­ω­να. Υστε­ρα, μαζί με τη φτω­χή αγρο­τιά, μαζί με τους μισο­προ­λε­τά­ριους ενά­ντια στον καπι­τα­λι­σμό, μαζί κι ενά­ντια στους πλού­σιους του χωριού.

Η «δημο­κρα­τι­κή δικτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του και της αγρο­τιάς», όπως έλε­γε ο Λένιν, μπο­ρού­σε να έχει ενιαία θέλη­ση όσον αφο­ρού­σε το τσά­κι­σμα της απο­λυ­ταρ­χί­ας, αλλά όχι όσον αφο­ρού­σε τον σοσια­λι­σμό. Οσο θα εξε­λισ­σό­ταν η επα­νά­στα­ση, ο Λένιν προ­έ­βλε­πε ότι θα οξυ­νό­ταν η δια­πά­λη στους κόλ­πους της ίδιας της συμ­μα­χί­ας εργα­τών — αγρο­τών και της εξου­σί­ας τους και θα οδη­γού­σε τελι­κά στον πλή­ρη δια­χω­ρι­σμό της εργα­τι­κής τάξης από τους μεσαί­ους και πλού­σιους αγρό­τες, με σκο­πό την επι­κρά­τη­ση του προ­λε­τα­ρια­κού στοι­χεί­ου πάνω στο μικρο­α­στι­κό και βεβαί­ως και το πέρα­σμα στη «δικτα­το­ρία του προλεταριάτου».

Ο Β.Ι. Λένιν στην Κόκ­κι­νη Πλα­τεία επι­θε­ω­ρεί μονά­δες του Κόκ­κι­νου Στρατού

Η γραμ­μή αυτή των μπολ­σε­βί­κων δια­μορ­φώ­θη­κε σε αντι­πα­ρά­θε­ση με τους δεξιούς οπορ­του­νι­στές της επο­χής, τους μεν­σε­βί­κους, αλλά και με τον Τρό­τσκι που υπο­τι­μού­σε τον ρόλο και τη σημα­σία της αγρο­τιάς. Ο Λένιν εκτι­μού­σε ότι η θέση του Τρό­τσκι οδη­γού­σε στην «άρνη­ση του ρόλου της αγρο­τιάς» και στο χαντά­κω­μα της επανάστασης.

Στα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν την ήττα της αστι­κής επα­νά­στα­σης του 1905, ο Λένιν έδω­σε μάχη ενά­ντια στην αντι­δρα­στι­κή επί­θε­ση που είχε πλή­ξει και το ιδε­ο­λο­γι­κό και γνω­σιο­λο­γι­κό πεδίο. Με το έργο του «Υλι­σμός και Εμπει­ριο­κρι­τι­κι­σμός» αντι­πα­ρα­τί­θε­ται σε αντι­δρα­στι­κές θεω­ρί­ες υπο­κει­με­νι­κού ιδε­α­λι­σμού, που είχαν ενστερ­νι­στεί ακό­μα και μπολ­σε­βί­κοι. Όπως έγρα­φε ο Λένιν στον Γκόρ­κι, που είχε επη­ρε­α­στεί από τις συγκε­κρι­μέ­νες θεω­ρί­ες, δεν ήταν μια μάχη με «θεω­ρη­τι­κές λεξού­λες», αλλά μια μάχη για να μην «μολυν­θεί» το «μυα­λό» του Κόμ­μα­τος. Παράλ­λη­λα, δεν έπρε­πε να δοθεί η ευκαι­ρία στον Πλε­χά­νοφ να εμφα­νί­ζε­ται ως ο υπε­ρα­σπι­στής και συνε­χι­στής του έργου των Μαρξ και Ενγκελς, αλλά αυτόν τον ρόλο να τον ανα­λάμ­βα­νε ο μπολσεβικισμός.

Η σημα­σία που έδω­σε ο Λένιν στην επε­ξερ­γα­σία της επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας υπο­γραμ­μί­ζει σήμε­ρα την ανά­γκη όξυν­σης της ιδε­ο­λο­γι­κής, φιλο­σο­φι­κής και πολι­τι­κής δια­πά­λης με τις σύγ­χρο­νες εκφρά­σεις του υπο­κει­με­νι­κού ιδε­α­λι­σμού, όπως ο «ατο­μι­κός αυτο­προσ­διο­ρι­σμός», ο «μετα­μο­ντερ­νι­σμός» και ορι­σμέ­νες θεω­ρί­ες «ρευ­στό­τη­τας του βιο­λο­γι­κού φύλου» ή γενι­κό­τε­ρα του «κοι­νω­νι­κού φύλου».

Τα χρό­νια που ακο­λου­θούν στις συν­θή­κες προ­ε­τοι­μα­σί­ας και εκδή­λω­σης του Α’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου ο Λένιν, εκτός από εκα­το­ντά­δες άρθρα και επι­στο­λές που δημο­σί­ευ­σε στον παρά­νο­μο επα­να­στα­τι­κό Τύπο, προ­χώ­ρη­σε σε σημα­ντι­κές επε­ξερ­γα­σί­ες, όπως τα έργα του «Ιμπε­ρια­λι­σμός — Ανώ­τα­το στά­διο του καπι­τα­λι­σμού», «Κάτω από ξένη σημαία» και «Για το σύν­θη­μα των Ενω­μέ­νων Πολι­τειών της Ευρώ­πης», που αφο­ρούν τον χαρα­κτή­ρα του πολέ­μου, την επο­χή του ιμπε­ρια­λι­σμού και τον αντι­δρα­στι­κό χαρα­κτή­ρα των ιμπε­ρια­λι­στι­κών ενώ­σε­ων, την ανά­γκη μετα­τρο­πής του ιμπε­ρια­λι­στι­κού πολέ­μου σε σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση και τη δυνα­τό­τη­τα νίκης του σοσια­λι­σμού σε μια χώρα ή ομά­δα χωρών λόγω της επί­δρα­σης του νόμου της ανι­σό­με­τρης ανά­πτυ­ξης του καπιταλισμού.

Στη βάση αυτών των επε­ξερ­γα­σιών δόθη­κε η δυνα­τό­τη­τα δια­μόρ­φω­σης νικη­φό­ρας επα­να­στα­τι­κής στρα­τη­γι­κής μετά την εκδή­λω­ση της επα­νά­στα­σης τον Φλε­βά­ρη του 1917.

Όλη η εξου­σία στα Σοβιέτ!

Στις περί­φη­μες «Θέσεις του Απρί­λη» και στα άλλα γρα­πτά του εκεί­νης της περιό­δου, ο Λένιν έκα­νε μια πολύ σαφή εκτί­μη­ση του χαρα­κτή­ρα της επα­νά­στα­σης του Φλε­βά­ρη. Εκτι­μού­σε ότι η εξου­σία άλλα­ξε χέρια, πέρα­σε στα χέρια της αστι­κής τάξης. Υπεν­θύ­μι­ζε ότι το βασι­κό ζήτη­μα στη μέχρι τότε στρα­τη­γι­κή των μπολ­σε­βί­κων, το ζήτη­μα της κοι­νω­νι­κής συμ­μα­χί­ας των εργα­τών και αγρο­τών, είχε ήδη σε έναν βαθ­μό πραγ­μα­το­ποι­η­θεί με τη μορ­φή των Σοβιέτ, ανε­ξάρ­τη­τα από το γεγο­νός ότι σε αυτά η πλειο­ψη­φία του προ­λε­τα­ριά­του παρα­συ­ρό­ταν κι εμπι­στευό­ταν τους εκπρο­σώ­πους των μικρο­α­στι­κών στρω­μά­των, οι οποί­οι δρού­σαν σαν ουρά της αστι­κής τάξης.

Απέ­να­ντι στη θέση των «παλιών μπολ­σε­βί­κων» (Κάμε­νεφ, Ζινό­βιεφ κ.ά.) ότι η αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση δεν είχε ολο­κλη­ρω­θεί και ότι δεν είχαν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί μια σει­ρά στό­χοι της (π.χ. Συντα­κτι­κή Συνέ­λευ­ση, αγρο­τι­κή μεταρ­ρύθ­μι­ση), ο Λένιν απά­ντη­σε ότι το κύριο ζήτη­μα σε κάθε επα­νά­στα­ση ήταν το ζήτη­μα της εξου­σί­ας. Με αυτήν την έννοια, η αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση είχε τελειώσει.

Απαι­τού­νταν, λοι­πόν, αλλα­γή της στρα­τη­γι­κής των μπολ­σε­βί­κων. Από τον Φλε­βά­ρη και μετά, το πρώ­το και το βασι­κό ζήτη­μα που έπρε­πε να λυθεί ήταν το ανέ­βα­σμα της συνεί­δη­σης του προ­λε­τα­ριά­του, η κατά­κτη­ση της πρω­το­πο­ρί­ας του για να ηγη­θεί στο πλαί­σιο της κοι­νω­νι­κής συμ­μα­χί­ας. Κάτι τέτοιο απαι­τού­σε πάλη μέσα στα ίδια τα επα­να­στα­τι­κά όργα­να (τα Σοβιέτ), τη συσπεί­ρω­ση με τους μισο­προ­λε­τά­ριους και τη φτω­χή αγρο­τιά, προ­κει­μέ­νου να προ­ε­τοι­μα­στεί το έδα­φος για τη σοσια­λι­στι­κή επανάσταση.

Α. Μοράβοφ,«Η ομι­λία του Β. Ι. Λένιν από το μπαλ­κό­νι του αρχο­ντι­κού της Κσε­σίν­σκα­για τον Ιού­λη του 1917». Ελαιο­γρα­φία, δεκα­ε­τία του ’30.

Σημα­ντι­κή θέση εκεί­νους τους μήνες έχει το έργο του Λένιν «Κρά­τος και Επα­νά­στα­ση», που γρά­φτη­κε λίγους μήνες πριν τον Νοέμ­βρη του 1917, όμως εκδό­θη­κε μετά την Επα­νά­στα­ση. Ο Λένιν φωτί­ζει τον ταξι­κό χαρα­κτή­ρα του αστι­κού κρά­τους και της αστι­κής δημο­κρα­τί­ας σημειώ­νο­ντας χαρα­κτη­ρι­στι­κά: «Δημο­κρα­τία για μια ασή­μα­ντη μειο­ψη­φία, δημο­κρα­τία για πλού­σιους, αυτός είναι ο δημο­κρα­τι­σμός της καπι­τα­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας»⁵. Φωτί­ζει την ανά­γκη τσα­κί­σμα­τος του κρά­τους του κεφα­λαί­ου και την αντι­κα­τά­στα­σή του από το κρά­τος της εργα­τι­κής τάξης, που δεν έχει ρόλο μόνο κατα­στο­λής κάθε δύνα­μης επα­να­φο­ράς της εκμε­τάλ­λευ­σης αλλά και δημιουρ­γι­κό ρόλο στην οικο­δό­μη­ση των νέων σχέ­σε­ων παρα­γω­γής και των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων που πρέ­πει να δια­μορ­φω­θούν μετα­ξύ αυτών και της κομ­μου­νι­στι­κής συνεί­δη­σης, ώστε, περ­νώ­ντας στην ανα­πτυγ­μέ­νη κομ­μου­νι­στι­κή κοι­νω­νία, να απο­νε­κρω­θεί το κράτος.

Η νικη­φό­ρα κατά­λη­ξη της Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης επι­βε­βαί­ω­σε τη στρα­τη­γι­κή της σοσια­λι­στι­κής επα­νά­στα­σης, καθώς και μια σει­ρά αρχές και νομο­τέ­λειες που συν­δέ­ο­νται με την επα­να­στα­τι­κή ανα­τρο­πή του καπιταλισμού.

Η μελέ­τη της στρα­τη­γι­κής των μπολ­σε­βί­κων στην Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση καθώς και της εξέ­λι­ξης για τη δια­μόρ­φω­σή της (από το 1905 έως το 1917) οδη­γεί σε ουσιώ­δη συμπε­ρά­σμα­τα. Δίνει πολύ­τι­μη πεί­ρα για την προ­σέγ­γι­ση των κομ­μου­νι­στών με εργά­τες και λαϊ­κά στρώ­μα­τα, που επη­ρε­ά­ζο­νται σε μεγά­λο βαθ­μό από την αστι­κή ιδε­ο­λο­γία και πολι­τι­κή. Οι μπολ­σε­βί­κοι κατά­φε­ραν να συν­δυά­σουν πετυ­χη­μέ­να τη μελέ­τη των εξε­λί­ξε­ων, εσω­τε­ρι­κών και διε­θνών, τη θεω­ρη­τι­κή δου­λειά, καθώς και τη μελέ­τη της πεί­ρας από τη σκλη­ρή ταξι­κή πάλη στη Ρωσία, στην οποία πρω­το­στα­τού­σαν σε όλες τις συνθήκες.

Σταθερά και αταλάντευτα
στον δρόμο της σύγκρουσης για τη νίκη
της εργατικής τάξης

Ένα μεγά­λο συμπέ­ρα­σμα της ηρω­ι­κής πάλης των μπολ­σε­βί­κων στην πορεία προς τη νικη­φό­ρα Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, αλλά και μετά απ’ αυτή, στις συν­θή­κες οικο­δό­μη­σης του σοσια­λι­σμού, είναι ότι όσο κι αν μοιά­ζει παντο­δύ­να­μη η αντι­δρα­στι­κή εξου­σία του κεφα­λαί­ου, δοκι­μά­ζε­ται από τις εσω­τε­ρι­κές της αντι­θέ­σεις, που αυξά­νουν τη δυνα­τό­τη­τα στην εργα­τι­κή τάξη και στις λαϊ­κές δυνά­μεις να συγκρου­στούν και να ανα­τρέ­ψουν την εξου­σία του κεφαλαίου.

Το συμπέ­ρα­σμα δηλα­δή ότι παρά τον σημε­ρι­νό αρνη­τι­κό συσχε­τι­σμό δυνά­με­ων υπάρ­χει διέ­ξο­δος, που βρί­σκε­ται στην οργά­νω­ση του αγώ­να της εργα­τι­κής τάξης, στην οργά­νω­ση της αντε­πί­θε­σης του λαού ενά­ντια στον πραγ­μα­τι­κό του αντίπαλο.

Η πορεία των μπολ­σε­βί­κων προς τη νίκη ήταν ένα δύσβα­το πολ­λές φορές μονο­πά­τι, όμως — με την καθο­ρι­στι­κή συμ­βο­λή του Λένιν — δεν υπο­κλί­θη­καν ποτέ στις δυσκο­λί­ες, και αυτό ήταν γεγο­νός απο­φα­σι­στι­κής σημα­σί­ας για την τελι­κή νίκη.

«Βαδί­ζου­με σαν συμπα­γής ομά­δα από έναν από­κρη­μνο και δύσκο­λο δρό­μο, πια­σμέ­νοι γερά χέρι με χέρι. Είμα­στε απ’ όλες τις μεριές κυκλω­μέ­νοι από εχθρούς και είμα­στε σχε­δόν πάντα ανα­γκα­σμέ­νοι να βαδί­σου­με κάτω από τα πυρά τους».

Αυτό το από­σπα­σμα από το μνη­μειώ­δες έργο του Λένιν «Τι να κάνου­με» απο­τυ­πώ­νει με γλα­φυ­ρό τρό­πο τόσο τις δυσκο­λί­ες της ταξι­κής πάλης που είχαν να αντι­με­τω­πί­σουν οι μπολ­σε­βί­κοι, όσο και την ατα­λά­ντευ­τη επα­να­στα­τι­κή τους δράση.

Η ίδια η εξέ­λι­ξη και κατά­στα­ση της κοι­νω­νί­ας της τσα­ρι­κής Ρωσί­ας δια­μόρ­φω­νε ένα σύν­θε­το έδα­φος πάνω στο οποίο ανα­πτυσ­σό­ταν τότε η επα­να­στα­τι­κή πάλη.

Τα χρό­νια πριν τον Α’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, στη Ρωσία, αν και ανα­πτυσ­σό­ταν γρή­γο­ρα ο καπι­τα­λι­σμός, επι­βί­ω­ναν ισχυ­ρά στοι­χεία του παλιού απο­λυ­ταρ­χι­κού κρά­τους, με επι­κε­φα­λής τον τσάρο.

Η δημιουρ­γία τερά­στιων εργο­στα­σί­ων στα νευ­ραλ­γι­κά κέντρα των μεγά­λων ρωσι­κών πόλε­ων, όπως η Μόσχα και η Πετρού­πο­λη (μετέ­πει­τα Λένιν­γκραντ), οδή­γη­σε σε σημα­ντι­κή ανά­πτυ­ξη της μισθω­τής εργα­σί­ας, καθι­στώ­ντας την εργα­τι­κή τάξη τη βασι­κή κοι­νω­νι­κή δύνα­μη της χώρας, παρά το γεγο­νός ότι δεν πλειο­ψη­φού­σε στο σύνο­λο του πλη­θυ­σμού και της έκτα­σης της τσα­ρι­κής αυτο­κρα­το­ρί­ας. Παράλ­λη­λα, μεγά­λα τμή­μα­τα αγρο­τών στην ύπαι­θρο υπέ­φε­ραν από την κατα­πί­ε­ση μεγά­λων γαιοκτημόνων.

Τα χρό­νια εκεί­να ήταν γεμά­τα με πολ­λές μεγά­λες και μαχη­τι­κές απερ­γί­ες της εργα­τι­κής τάξης, αγρο­τι­κές εξε­γέρ­σεις και χιλιά­δες περι­στα­τι­κά λαϊ­κής αντί­δρα­σης ενά­ντια στην απο­λυ­ταρ­χι­κή εξου­σία του τσά­ρου, και κάτω από το βάρος της κατα­πί­ε­σης εθνών και εθνο­τή­των στην τσα­ρι­κή αυτο­κρα­το­ρία, τη «φυλα­κή των λαών».

Σε συν­θή­κες γενι­κευ­μέ­νης αγα­νά­κτη­σης του λαού, αντι­θέ­σε­ων του τσα­ρι­κού καθε­στώς με την αστι­κή τάξη και ενδο­α­στι­κών αντι­θέ­σε­ων, που εντεί­νο­νταν από το ξέσπα­σμα και την εξέ­λι­ξη του ρωσοϊ­α­πω­νι­κού πολέ­μου (Φλε­βά­ρης 1904 — Σεπτέμ­βρης 1905), ξέσπα­σε η επα­νά­στα­ση του Γενά­ρη 1905. Στο κύμα εξε­γέρ­σε­ων και ταξι­κών συγκρού­σε­ων που ακο­λού­θη­σε και αγκά­λια­σε όλη τη Ρωσία τα επό­με­να δύο χρό­νια, οι μπολ­σε­βί­κοι, που από την αρχή υπο­στή­ρι­ζαν ότι τα αιτή­μα­τα της εργα­τι­κής τάξης θα ικα­νο­ποιού­νταν μονά­χα επα­να­στα­τι­κά και χωρίς ικε­σί­ες, δια­δρα­μά­τι­σαν πρω­το­πό­ρο ρόλο.

Την περί­ο­δο της Επα­νά­στα­σης του 1905 γεν­νή­θη­καν τα Σοβιέτ, ως πυρή­νες οργά­νω­σης της επα­να­στα­τι­κής δρά­σης της εργα­τι­κής τάξης και των εξε­γερ­μέ­νων στρα­τευ­μά­των, μέσα στις συν­θή­κες του οξυ­μέ­νου αγώ­να της απερ­για­κής πάλης και των ταξι­κών συγκρού­σε­ων. Απο­τέ­λε­σαν νέα, ανώ­τε­ρη μορ­φή οργά­νω­σης της εργα­τι­κής τάξης, με εκλεγ­μέ­νους αντι­προ­σώ­πους, και λει­τούρ­γη­σαν ως φύτρα και μορ­φές της μελ­λο­ντι­κής εργα­τι­κής εξουσίας.

Η Επα­νά­στα­ση των 1905 — 1907, παρό­τι έλη­ξε με τον συμ­βι­βα­σμό της αστι­κής τάξης με τον τσά­ρο και τη βίαιη κατα­στο­λή του εργα­τι­κού κινή­μα­τος και του λαού, ήταν μεγά­λης σημα­σί­ας για την πορεία της ταξι­κής πάλης στη Ρωσία. Ηταν η επα­νά­στα­ση στην οποία τόσο το κόμ­μα των μπολ­σε­βί­κων όσο και η ίδια η εργα­τι­κή τάξη κέρ­δι­σαν πολύ­τι­μη πεί­ρα για την ανα­μέ­τρη­ση του 1917. Οπως έγρα­φε χαρα­κτη­ρι­στι­κά ο Λένιν μετά το 1905, «δεν ήταν πια ίδιος ο λαός. Ανα­γεν­νή­θη­κε. Πήρε το μαχη­τι­κό βάπτι­σμα του πυρός. Ατσα­λώ­θη­κε στην εξέ­γερ­ση. Προ­ε­τοί­μα­σε τις γραμ­μές των μαχη­τών που νίκη­σαν το 1917».

Μετά την ήττα της Επα­νά­στα­σης του 1905, το μπολ­σε­βί­κι­κο κόμ­μα δοκι­μά­στη­κε σε νέες συν­θή­κες παρα­νο­μί­ας και διώ­ξε­ων. Παρά τις τερά­στιες δυσκο­λί­ες, όμως, κατόρ­θω­σε να δια­τη­ρή­σει την υπό­στα­σή του και να κρα­τή­σει άσβε­στη την επα­να­στα­τι­κή φλό­γα, ανα­με­τρώ­με­νο με τις προ­κλή­σεις που έθε­ταν οι νέες συνθήκες.

Το ξέσπα­σμα του Α’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου έθε­σε νέα καθή­κο­ντα στην ταξι­κή πάλη. Το κόμ­μα των μπολ­σε­βί­κων, με καθο­δη­γη­τή τον Λένιν, απο­τέ­λε­σε τον φάρο των επα­να­στα­τι­κών δυνά­με­ων στη φωτιά του Α’ Παγκό­σμιου, τόσο με την πολι­τι­κή του γραμ­μή για τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό χαρα­κτή­ρα του πολέ­μου όσο και με την επα­να­στα­τι­κή του δρά­ση. Αντί­θε­τα, η ευρω­παϊ­κή σοσιαλ­δη­μο­κρα­τία είχε ταχθεί με το μέρος της αστι­κής τάξης κάθε χώρας και δια­δρα­μά­τι­ζε ηγε­τι­κό ρόλο στο να συρ­θούν οι λαοί στη σφα­γή του πολέμου.

Οι μπολ­σε­βί­κοι κατα­ψή­φι­σαν τις πολε­μι­κές πιστώ­σεις στη Δού­μα και οργά­νω­σαν τη δια­φώ­τι­ση του λαού και της εργα­τι­κής τάξης, τόσο στο μέτω­πο όσο και στα μετό­πι­σθεν. Την ίδια στιγ­μή, προ­ση­λω­μέ­νοι στην αρχή του προ­λε­τα­ρια­κού διε­θνι­σμού, πρω­το­στά­τη­σαν στον συντο­νι­σμό της δρά­σης των επα­να­στα­τών σε όλη την Ευρώ­πη, που στά­θη­καν ενά­ντια στις αστι­κές τους τάξεις και στις αστι­κές κυβερ­νή­σεις κάθε χώρας. Η μαχη­τι­κή τους δρά­ση απο­τέ­λε­σε καθο­ρι­στι­κό παρά­γο­ντα στις εξε­λί­ξεις που ακολούθησαν.

Η επα­να­στα­τι­κή κατά­στα­ση γεν­νή­θη­κε στο έδα­φος μιας σύν­θε­της δια­δι­κα­σί­ας, που περι­λάμ­βα­νε μια σει­ρά σημα­ντι­κούς παρά­γο­ντες: Την όξυν­ση των ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών αντα­γω­νι­σμών. Τα δει­νά που ο ιμπε­ρια­λι­στι­κός πόλε­μος είχε συσ­σω­ρεύ­σει στις πλά­τες των λαϊ­κών στρω­μά­των. Τον κλο­νι­σμό της συμ­μα­χί­ας του τσα­ρι­σμού με την αστι­κή τάξη, που δεν επέ­τρε­πε πια στους «πάνω» να κυβερ­νούν όπως πριν. Την πολι­τι­κή και οργα­νω­τι­κή δου­λειά των μπολ­σε­βί­κων, πριν και κατά τη διάρ­κεια του πολέ­μου, στις γραμ­μές της εργα­τι­κής τάξης και των στρατιωτών.

Η αστι­κή τάξη πήρε το πάνω χέρι στην Επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη, με τη συγκρό­τη­ση Προ­σω­ρι­νής Δημο­κρα­τι­κής Κυβέρ­νη­σης, αλλά δεν έβγα­λε τη Ρωσία από τον πόλε­μο. Ταυ­τό­χρο­να, όμως, η μαζι­κή πολι­τι­κή πάλη των εργα­τών και των αγρο­τών έφε­ρε στην επι­φά­νεια την οργά­νω­ση των ένο­πλων μαζών που συμ­με­τεί­χαν στην ανα­τρο­πή του τσά­ρου μέσω των Σοβιέτ (συμ­βού­λια αντιπροσώπων).

Μετά και την εκδή­λω­ση του στρα­τιω­τι­κού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος του στρα­τη­γού Κορ­νί­λοφ ενά­ντια στην Προ­σω­ρι­νή Δημο­κρα­τι­κή Κυβέρ­νη­ση τον Αύγου­στο, ο Λένιν προ­έ­βλε­ψε ότι η αντι­κει­με­νι­κή κατά­στα­ση θα οδη­γού­σε είτε σε ολο­κλη­ρω­τι­κή νίκη της ένο­πλης στρα­τιω­τι­κής αστι­κής δικτα­το­ρί­ας είτε σε νίκη της ένο­πλης εξέ­γερ­σης των εργα­τών. Ξεκα­θά­ρι­σε ότι η σύγκρου­ση ανά­με­σα στις δυνά­μεις της Προ­σω­ρι­νής Κυβέρ­νη­σης και σ’ αυτές του Κορ­νί­λοφ αφο­ρού­σε δύο δια­φο­ρε­τι­κές όψεις του πραγ­μα­τι­κού αντι­πά­λου της εργα­τι­κής τάξης. Οξυ­νε τη δια­πά­λη απέ­να­ντι στις αυτα­πά­τες για «ειρη­νι­κό — κοι­νο­βου­λευ­τι­κό πέρα­σμα» στον σοσια­λι­σμό και δια­κή­ρυ­ξε ότι ο σκο­πός της ένο­πλης εξέ­γερ­σης των εργα­τών μπο­ρού­σε να είναι μόνο το πέρα­σμα της εξου­σί­ας στα χέρια του προ­λε­τα­ριά­του, με την υπο­στή­ρι­ξη της φτω­χής αγρο­τιάς, για την πραγ­μα­το­ποί­η­ση των προ­γραμ­μα­τι­κών στό­χων του Κόμματος.

Τον Σεπτέμ­βρη του 1917 και αφού οι μπολ­σε­βί­κοι πλειο­ψη­φού­σαν πλέ­ον στα Σοβιέτ Πετρού­πο­λης και Μόσχας, επα­νέ­φε­ραν στο προ­σκή­νιο το παλιό σύν­θη­μα «Ολη η εξου­σία στα Σοβιέτ», ως σύν­θη­μα ανα­τρο­πής της Προ­σω­ρι­νής Δημο­κρα­τι­κής Κυβέρ­νη­σης, ως σύν­θη­μα επα­να­στα­τι­κής εξέ­γερ­σης. Οι μπολ­σε­βί­κοι δρού­σαν σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση χωρίς να περι­μέ­νουν ούτε τις εκλο­γές για τη Συντα­κτι­κή Συνέ­λευ­ση, ούτε το Συνέ­δριο των Σοβιέτ.

Η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα του Λένιν και όσων από την καθο­δή­γη­ση των μπολ­σε­βί­κων υπο­στή­ρι­ξαν τις θέσεις του οδή­γη­σε τελι­κά στη νικη­φό­ρα σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση στις 25 Οκτώ­βρη (7 Νοέμ­βρη με βάση το νέο ημε­ρο­λό­γιο) του 1917.

Η μάχη για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού!

Μετά τη νίκη της Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης, ο Λένιν και οι μπολ­σε­βί­κοι χρειά­στη­κε να παλέ­ψουν σκλη­ρά για τη στα­θε­ρο­ποί­η­ση, την εδραί­ω­ση και την ανά­πτυ­ξη της νέας, επα­να­στα­τι­κής εργα­τι­κής εξουσίας.

Η νικη­φό­ρα κατά­λη­ξη της Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης οδή­γη­σε στην άνο­δο των επα­να­στα­τι­κών δια­θέ­σε­ων σε όλο τον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο, στη συγκρό­τη­ση Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των. Τέκνο της Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης και της ακού­ρα­στης δρά­σης του Λένιν πάνω στις αρχές του προ­λε­τα­ρια­κού διε­θνι­σμού ήταν η ίδρυ­ση της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς, που ήρθε να αντα­πο­κρι­θεί στην ανά­γκη συντο­νι­σμού και ενό­τη­τας του διε­θνούς επα­να­στα­τι­κού εργα­τι­κού κινή­μα­τος. Ο Λένιν πάντα έβλε­πε το κίνη­μα στη Ρωσία ως μέρος, ως τμή­μα του αγώ­να του παγκό­σμιου προ­λε­τα­ριά­του, ακό­μα και την οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού τη συνέ­δεε και την εξαρ­τού­σε από την εξέ­λι­ξη της ταξι­κής πάλης διε­θνώς, την έβλε­πε ως ένα διε­θνι­στι­κό έργο της εργα­τι­κής τάξης. Οχι τυχαία, η ΕΣΣΔ ήταν το πρώ­το κρά­τος που στη σημαία του έγρα­ψε το σύν­θη­μα της παγκό­σμιας εργα­τι­κής τάξης: «Προ­λε­τά­ριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!».

Το διε­θνές περι­βάλ­λον όμως παρέ­με­νε αρνη­τι­κό, για­τί παρά τη δια­μόρ­φω­ση επα­να­στα­τι­κής κατά­στα­σης και επα­να­στα­τι­κών εξε­γέρ­σε­ων σε μια σει­ρά χώρες της Ευρώ­πης, με πιο χαρα­κτη­ρι­στι­κή τη Γερ­μα­νία, λόγω αδυ­να­μί­ας του υπο­κει­με­νι­κού παρά­γο­ντα, του ίδιου του εργα­τι­κού κινή­μα­τος και πρώ­τα απ’ όλα της πρω­το­πο­ρί­ας του (του Κόμ­μα­τος) δεν υπήρ­ξε νικη­φό­ρα επα­νά­στα­ση. Ετσι, η νεα­ρή σοβιε­τι­κή Ρωσία βρέ­θη­κε αντι­μέ­τω­πη με την ιμπε­ρια­λι­στι­κή επέμ­βα­ση 14 καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών — ανά­με­σα σε αυτά και της Ελλά­δας — που τρο­φο­δό­τη­σε και την εσω­τε­ρι­κή αντε­πα­νά­στα­ση και τον αιμα­τη­ρό εμφύ­λιο, σε μια χώρα που είχε ήδη κατα­στρα­φεί από τον πόλεμο.

Ο Λένιν, με όλη του τη δρά­ση, την επε­ξερ­γα­σία θεω­ρη­τι­κών και πολι­τι­κών κατευ­θύν­σε­ων, την πολι­τι­κή καθο­δή­γη­ση των κομ­μα­τι­κών και σοβιε­τι­κών οργά­νων, τη δια­μόρ­φω­ση κρα­τι­κής πολι­τι­κής, πρω­το­στά­τη­σε από το 1917 μέχρι τον θάνα­τό του το 1924 στην επε­ξερ­γα­σία των νέων θεω­ρη­τι­κών και πολι­τι­κών ζητη­μά­των που έβα­ζαν μπρο­στά η νικη­φό­ρα επα­νά­στα­ση και το ξεκί­νη­μα της οικο­δό­μη­σης του σοσιαλισμού.

Το μπολ­σε­βί­κι­κο κόμ­μα, οπλι­σμέ­νο με απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα, ασυμ­βί­βα­στο μαχη­τι­κό πνεύ­μα και τη σπά­νια θεω­ρη­τι­κή και πολι­τι­κή διο­ρα­τι­κό­τη­τα που διέ­κρι­νε τον Λένιν, κατά­φε­ρε, μέσα σε εξαι­ρε­τι­κά αντί­ξο­ες συν­θή­κες και με τον υπό­λοι­πο καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο να παλεύ­ει ποι­κι­λό­μορ­φα για την ανα­τρο­πή της νεα­ρής σοβιε­τι­κής εξου­σί­ας, να δια­μορ­φώ­σει τους όρους εδραί­ω­σης της νίκης της επα­νά­στα­σης και να ανοί­ξει τον δρό­μο για τη νέα οργά­νω­ση της κοινωνίας.

Ήδη από τον Νοέμ­βρη του 1917 η σοβιε­τι­κή κυβέρ­νη­ση ψήφι­σε την «Από­φα­ση για τον εργα­τι­κό έλεγ­χο», ενώ δια­μόρ­φω­σε τις κατευ­θύν­σεις για τη συγκρό­τη­ση του Ανώ­τα­του Συμ­βου­λί­ου της Λαϊ­κής Οικο­νο­μί­ας (ΑΣΛΟ), που συγκρο­τή­θη­κε στις 2 Δεκέμβρη.

Ο Λένιν έδω­σε ξεχω­ρι­στό βάρος στο ξεδί­πλω­μα της πρω­το­βου­λί­ας των εργα­ζό­με­νων μαζών, όπως χαρα­κτη­ρι­στι­κά εκδη­λώ­θη­κε με τα Κομ­μου­νι­στι­κά Σάβ­βα­τα, με τον ίδιο μάλι­στα παρα­δειγ­μα­τι­κά να συμ­με­τέ­χει στην εθε­λο­ντι­κή εργασία.

Ο Βλα­δί­μη­ρος Ιλιτς Λένιν, μεταμ­φιε­σμέ­νος, απο­φα­σί­ζει να περά­σει στη Φιν­λαν­δία, περί­που δύο μήνες πριν το ξέσπα­σμα της Επα­νά­στα­σης: ξυρι­σμέ­νος, με περού­κα, τρα­γιά­σκα και πλα­στή ταυ­τό­τη­τα, η οποία γρά­φει το επώ­νυ­μο Ιβα­νόφ (Αρχείο «Ριζο­σπά­στη»)

Με απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα έθε­σε τον στό­χο του εξη­λε­κτρι­σμού της Ρωσί­ας, που σε εκεί­νη την επο­χή αντι­στοι­χού­σε στην εισα­γω­γή της πιο προηγ­μέ­νης τεχνο­λο­γί­ας για την ανά­πτυ­ξη της βιο­μη­χα­νί­ας και της σοσια­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας, και απο­τε­λού­σε ένα εξαι­ρε­τι­κά φιλό­δο­ξο οικο­νο­μι­κό, πολι­τι­κό αλλά και τεχνι­κό — επι­στη­μο­νι­κό σχέ­διο, που δεν είχε πραγ­μα­το­ποι­η­θεί ακό­μα ούτε στα περισ­σό­τε­ρα καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη. Η συγκρό­τη­ση της ΓΚΟΕΛΡΟ (Κρα­τι­κή Επι­τρο­πή Εξη­λε­κτρι­σμού) το 1920 απο­τέ­λε­σε το πρώ­το ενιαίο, πανε­θνι­κό μακρο­πρό­θε­σμο σχέ­διο ανά­πτυ­ξης της λαϊ­κής οικο­νο­μί­ας και η πορεία του εξη­λε­κτρι­σμού απο­τέ­λε­σε έμπρα­κτη από­δει­ξη για την ώθη­ση που μπο­ρούν να δώσουν στην ανά­πτυ­ξη των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων οι νέες, σοσια­λι­στι­κές — κομ­μου­νι­στι­κές σχέ­σεις παραγωγής.

Η πολι­τι­κή που χάρα­ξε το κόμ­μα των μπολ­σε­βί­κων στο εθνι­κό ζήτη­μα, με την τερά­στια συμ­βο­λή του Λένιν, επέ­τρε­ψε πάνω στα απο­κα­ΐ­δια των εδα­φών της τσα­ρι­κής αυτο­κρα­το­ρί­ας να συγκρο­τη­θεί η ΕΣΣΔ ως ισό­τι­μη Ενω­ση Σοβιε­τι­κών Σοσια­λι­στι­κών Δημο­κρα­τιών, δίνο­ντας στα δεκά­δες έθνη και εθνό­τη­τες που ζού­σαν σε αυτά τα εδά­φη τη δυνα­τό­τη­τα να ενω­θούν χωρίς εθνι­κή κατα­πί­ε­ση, χωρίς φυλε­τι­κές δια­κρί­σεις, οικο­δο­μώ­ντας μια νέα κοι­νω­νία, χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρωπο.

Από τις πρώ­τες δεκα­ε­τί­ες της ΕΣΣΔ απο­δεί­χθη­κε ότι η πορεία της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης ασφα­λώς δεν ήταν ανέ­φε­λη, ούτε προ­χώ­ρη­σε ευθύ­γραμ­μα, ανο­δι­κά και ομα­λά. Η ιστο­ρι­κή έρευ­να δεν έχει εξα­ντλη­θεί για την πορεία της σοσια­λι­στι­κής σοβιε­τι­κής οικο­δό­μη­σης σε κρί­σι­μα ζητή­μα­τα, όπως το πέρα­σμα από τον «πολε­μι­κό κομ­μου­νι­σμό» στη «Νέα Οικο­νο­μι­κή Πολι­τι­κή». Ακο­λού­θη­σε στα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του 1920 η πολι­τι­κή της «επί­θε­σης του σοσια­λι­σμού ενά­ντια στον καπι­τα­λι­σμό», με στό­χο την πλή­ρη κατάρ­γη­ση των καπι­τα­λι­στι­κών σχέ­σε­ων και την κατάρ­τι­ση του πρώ­του πεντά­χρο­νου πλά­νου, που ξεκί­νη­σε το 1928.

Β·λ‑α·δ‑ι-μ-η‑ρ _Ι-λ-ι-τ‑ς

Σε γενι­κές γραμ­μές αυτή η πάλη δόθη­κε με επι­τυ­χία εκεί­νη την περί­ο­δο, λαμ­βά­νο­ντας υπό­ψη το γεγο­νός ότι οι συν­θή­κες της ιμπε­ρια­λι­στι­κής περι­κύ­κλω­σης και της απει­λής πολέ­μου από τη δεκα­ε­τία του 1930 — σε συν­δυα­σμό με την κλη­ρο­νο­μιά της μεγά­λης καθυ­στέ­ρη­σης — επέ­βαλ­λαν την επι­τά­χυν­ση της δια­δι­κα­σί­ας οικο­δό­μη­σης των νέων σχέσεων.

Ήταν μια πάλη για την ανά­πτυ­ξη των κομ­μου­νι­στι­κών σχέ­σε­ων παρα­γω­γής, την κατάρ­γη­ση της μισθω­τής εργα­σί­ας και την κυριαρ­χία του κοι­νω­νι­κο­ποι­η­μέ­νου τομέα της παρα­γω­γής με βάση τον κεντρι­κό σχεδιασμό.

Ο Β’ Παγκό­σμιος ιμπε­ρια­λι­στι­κός Πόλε­μος ήταν μια νέα δοκι­μα­σία για τη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση και για το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα. Εκεί­νη την περί­ο­δο δεν αξιο­ποι­ή­θη­κε στο ΔΚΚ η θεω­ρη­τι­κή και πολι­τι­κή πεί­ρα των μπολ­σε­βί­κων στον Α’ Παγκό­σμιο Πόλεμο.

Στη δεκα­ε­τία του 1950 απο­δεί­χθη­κε ότι στο ΚΚΣΕ δεν υπήρ­χε συλ­λο­γι­κά κατα­κτη­μέ­νη θεω­ρη­τι­κή δυνα­μι­κή που θα μπο­ρού­σε να προ­σαρ­μό­σει την κομ­μου­νι­στι­κή στρα­τη­γι­κή στις προ­κλή­σεις που έθε­τε το νέο επί­πε­δο ανά­πτυ­ξης της κοι­νω­νι­κής παρα­γω­γής. Τα προ­βλή­μα­τα που παρου­σιά­στη­καν δεν ερμη­νεύ­τη­καν σωστά και δεν αντι­με­τω­πί­στη­καν με άξο­να την ενί­σχυ­ση και επέ­κτα­ση των κομ­μου­νι­στι­κών σχέσεων.

Έτσι, αντί η λύση να ανα­ζη­τη­θεί προς τα εμπρός, προς την επέ­κτα­ση και ισχυ­ρο­ποί­η­ση των κομ­μου­νι­στι­κών σχέ­σε­ων παρα­γω­γής και κατα­νο­μής, ανα­ζη­τή­θη­κε προς τα πίσω, στην αξιο­ποί­η­ση εργα­λεί­ων και σχέ­σε­ων παρα­γω­γής του καπι­τα­λι­σμού. Η λύση ανα­ζη­τή­θη­κε στη διεύ­ρυν­ση της αγο­ράς, στον «σοσια­λι­σμό με αγο­ρά». Ως σημείο αυτής της στρο­φής ξεχω­ρί­ζει το 20ό Συνέ­δριο του ΚΚΣΕ (1956), όπου υιο­θε­τή­θη­καν μια σει­ρά οπορ­του­νι­στι­κές θέσεις για τα ζητή­μα­τα της στρα­τη­γι­κής του Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, των διε­θνών σχέ­σε­ων, εν μέρει και της οικονομίας.

Συνο­λι­κά, η πορεία οικο­δό­μη­σης της νέας κοι­νω­νί­ας στη Σοβιε­τι­κή Eνω­ση καθο­ρί­στη­κε από την ικα­νό­τη­τα του μπολ­σε­βί­κι­κου KK να εκπλη­ρώ­νει τον επα­να­στα­τι­κό καθο­δη­γη­τι­κό του ρόλο. Πρώ­τα και κύρια, να επε­ξερ­γά­ζε­ται και να δια­μορ­φώ­νει την ανα­γκαία κάθε φορά επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή, να αντι­με­τω­πί­ζει τον οπορ­του­νι­σμό και να δίνει απο­τε­λε­σμα­τι­κή απά­ντη­ση στις εκά­στο­τε νέες απαι­τή­σεις και προ­κλή­σεις της ανά­πτυ­ξης του σοσια­λι­σμού — κομμουνισμού.

«Ο πάγος έσπασε, ο δρόμος χαράχτηκε…»

Το έργο και η επα­να­στα­τι­κή δρά­ση του Λένιν και των μπολ­σε­βί­κων συνε­χί­ζουν να φωτί­ζουν τον δρό­μο της πάλης των κομ­μου­νι­στών, τον δρό­μο της διε­ξό­δου για το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα στις σημε­ρι­νές συνθήκες.

Μπρο­στά στην όξυν­ση των ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών αντα­γω­νι­σμών, στη διε­ξα­γω­γή του ιμπε­ρια­λι­στι­κού πολέ­μου στην Ουκρα­νία ανά­με­σα στο ευρω­ΝΑ­ΤΟι­κό μπλοκ και τη Ρωσία, που έχει τη στή­ρι­ξη του υπό δια­μόρ­φω­ση ευρα­σια­τι­κού άξο­να, καθώς και στον κίν­δυ­νο κλι­μά­κω­σης και γενί­κευ­σης του πολέ­μου, στην εκδή­λω­ση της νέας διε­θνούς καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μι­κής κρί­σης, στην έντα­ση του αντι­λαϊ­κού έργου κυβερ­νή­σε­ων και ΕΕ, γίνε­ται πιο επι­τα­κτι­κό το καθή­κον της συγκέ­ντρω­σης και ωρί­μαν­σης δυνά­με­ων για την ανα­τρο­πή του σάπιου συστή­μα­τος της καπι­τα­λι­στι­κής εκμετάλλευσης.

Η πραγ­μα­τι­κή απά­ντη­ση στον 21ο αιώ­να για τους εργα­ζό­με­νους και τον λαό απέ­να­ντι στη βαρ­βα­ρό­τη­τα της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης, με την οποία έρχο­νται καθη­με­ρι­νά αντι­μέ­τω­ποι, μπο­ρεί να δοθεί μόνο με την πάλη για τη σοσια­λι­στι­κή — κομ­μου­νι­στι­κή κοινωνία.

Ο σοσια­λι­σμός είναι η μόνη απά­ντη­ση στον 21ο αιώ­να, για­τί μπο­ρεί να ξεκλει­δώ­σει, να απε­λευ­θε­ρώ­σει τις δημιουρ­γι­κές ικα­νό­τη­τες των εργα­ζο­μέ­νων, να απε­λευ­θε­ρώ­σει την ανά­πτυ­ξη των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων, που σήμε­ρα βρί­σκο­νται δέσμιες στα χέρια του κεφαλαίου.

Η ανω­τε­ρό­τη­τα του σοσια­λι­σμού, της κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σης των μέσων παρα­γω­γής, του κεντρι­κού σχε­δια­σμού και της εργα­τι­κής εξου­σί­ας, επι­βε­βαιώ­θη­κε από τις μεγά­λες κατα­κτή­σεις των εργα­ζο­μέ­νων στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες που οικο­δο­μού­σαν τον σοσια­λι­σμό. Καταρ­γή­θη­καν η ανερ­γία και η ενερ­γεια­κή φτώ­χεια. Ο λαός απέ­κτη­σε δωρε­άν πρό­σβα­ση σε υψη­λού επι­πέ­δου υπη­ρε­σί­ες Υγεί­ας και Παι­δεί­ας. Εγι­ναν εντυ­πω­σια­κά βήμα­τα στην τεχνο­λο­γι­κή πρό­ο­δο, όπως η κατά­κτη­ση του Διαστήματος.

Ακό­μα και η αρνη­τι­κή πεί­ρα, με τη στα­δια­κή εγκα­τά­λει­ψη και υπο­νό­μευ­ση των αρχών της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης και την επι­κρά­τη­ση της πολι­τι­κής του «σοσια­λι­σμού με αγο­ρά», που άνοι­ξε τον δρό­μο στις ανα­τρο­πές, φωτί­ζει με τον τρό­πο της την υπε­ρο­χή του σοσιαλισμού.

Υπε­ρο­χή που αυξά­νε­ται στον 21ο αιώ­να. Για­τί τώρα μπο­ρού­με να αξιο­ποι­ή­σου­με τις νέες δυνα­τό­τη­τες που γεν­νά η αλμα­τώ­δης επι­στη­μο­νι­κή και τεχνο­λο­γι­κή ανά­πτυ­ξη, όπως η πλη­ρο­φο­ρι­κή, η ψηφια­κή τεχνο­λο­γία, η ρομπο­τι­κή και η τεχνη­τή νοη­μο­σύ­νη, καθώς και η ανά­πτυ­ξη των ικα­νο­τή­των του ίδιου του εργα­ζό­με­νου ανθρώ­που, που απο­τε­λούν σήμε­ρα «τα χελι­δό­νια του σοσιαλισμού».

Ανα­δει­κνύ­ε­ται με κάθε τρό­πο ότι το πραγ­μα­τι­κά νέο είναι ο επι­στη­μο­νι­κός κεντρι­κός σχε­δια­σμός στο έδα­φος της εργα­τι­κής εξου­σί­ας και της κοι­νω­νι­κής ιδιο­κτη­σί­ας, το πραγ­μα­τι­κά προ­ο­δευ­τι­κό είναι η κοι­νω­νι­κή σχέ­ση που επι­τρέ­πει την αξιο­ποί­η­ση του συνό­λου των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων: Της κύριας παρα­γω­γι­κής δύνα­μης, δηλα­δή του εργα­ζό­με­νου ανθρώ­που, και των μέσων παρα­γω­γής. Αυτή εκφρά­ζε­ται με επι­στη­μο­νι­κά καθο­ρι­σμέ­νους στό­χους για τη λαϊ­κή ευημερία.

Η ιστο­ρι­κή πεί­ρα έδει­ξε ότι ο αντί­πα­λος των εργα­ζο­μέ­νων και του λαού, που λέγε­ται καπι­τα­λι­σμός — δικτα­το­ρία του κεφα­λαί­ου, δεν είναι τόσο στέ­ρε­ος όσο φαί­νε­ται. Οι ίδιες του οι εσω­τε­ρι­κές αντι­θέ­σεις και η όξυν­σή τους τον οδη­γούν σε συν­θή­κες που μπαί­νει άμε­σα στην ημε­ρή­σια διά­τα­ξη το καθή­κον της ανα­τρο­πής του.

Όπως φάνη­κε στην πάρο­δο του 20ού αιώ­να, αυτές οι συν­θή­κες αδυ­να­μί­ας της αστι­κής εξου­σί­ας να ελέγ­χει μαζι­κά τις δυνά­μεις που εκμε­ταλ­λεύ­ε­ται και κατα­πιέ­ζει, συν­θή­κες άρνη­σης του λαού να συνε­χί­ζει με σκυμ­μέ­νο το κεφά­λι, αυτές οι συν­θή­κες πρω­το­φα­νούς δρα­στη­ριό­τη­τας και αυτε­νέρ­γειας των εργα­τι­κών — λαϊ­κών μαζών, εμφα­νί­στη­καν πολ­λές φορές, ανοί­γο­ντας το παρά­θυ­ρο της Ιστο­ρί­ας για την ανα­τρο­πή του καπι­τα­λι­σμού. Το κρί­σι­μο ζήτη­μα ήταν πάντα η προ­ε­τοι­μα­σία της εργα­τι­κής τάξης, του λαού, πρώ­τα απ’ όλα της ίδιας της πρω­το­πο­ρί­ας, του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, όπως έδει­ξε η θετι­κή και αρνη­τι­κή πεί­ρα της Ιστο­ρί­ας του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος στον 20ό αιώ­να. Το ΚΚΕ μελε­τά αυτήν την πεί­ρα, αντλεί συμπε­ρά­σμα­τα και προ­σπα­θεί, επι­διώ­κει να συντο­νί­ζει τη δρά­ση του και με άλλα ΚΚ για την επα­να­στα­τι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινήματος.

Σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση το ΚΚΕ βρί­σκε­ται στην πρώ­τη γραμ­μή αυτού του αγώ­να, έχο­ντας δια­μορ­φώ­σει σύγ­χρο­νη επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή και κάνο­ντας διαρ­κή προ­σπά­θεια να διευ­ρύ­νει τους αγω­νι­στι­κούς δεσμούς του με την εργα­τι­κή τάξη, τα λαϊ­κά τμή­μα­τα των μεσαί­ων στρω­μά­των της πόλης και των αγρο­τών, τη νεο­λαία τους.

Βρί­σκε­ται στην πρώ­τη γραμ­μή των αγώ­νων της εργα­τι­κής τάξης και των λαϊ­κών δυνά­με­ων, παλεύ­ο­ντας για την ανα­σύ­ντα­ξη του εργα­τι­κού κινή­μα­τος και την προ­ώ­θη­ση της Κοι­νω­νι­κής Συμ­μα­χί­ας, της κοι­νής πάλης όλων όσοι έχουν αντι­κει­με­νι­κό συμ­φέ­ρον από την πάλη ενά­ντια στους καπι­τα­λι­στές, στα μονο­πώ­λια, στο κρά­τος και τις συμ­μα­χί­ες τους.

Επι­διώ­κει να μελε­τά καθη­με­ρι­νά τα νέα φαι­νό­με­να που φέρ­νει στο προ­σκή­νιο η ταξι­κή πάλη, η κίνη­ση της καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας και των διε­θνών αντα­γω­νι­σμών ανά­με­σα στα καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη, με στό­χο να ανα­νε­ώ­νει και να ενι­σχύ­ει την ικα­νό­τη­τά του στην οργά­νω­ση της ταξι­κής πάλης.

Μόνο στην πάλη της εργα­τι­κής τάξης και των λαών βρί­σκε­ται η ελπί­δα της ανα­τρο­πής, απέ­να­ντι σε έναν κόσμο που γίνε­ται όλο και πιο βάρ­βα­ρος και άδικος.

Η έμπρα­κτη από­δο­ση τιμής στον μεγά­λο κομ­μου­νι­στή επα­να­στά­τη Β. Ι. Λένιν, στην Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση και στους σκο­πούς της είναι η πάλη στις σημε­ρι­νές συν­θή­κες για την ανα­τρο­πή και ορι­στι­κή κατάρ­γη­ση της ταξι­κής — εκμε­ταλ­λευ­τι­κής κοινωνίας!

Παρα­πο­μπές:

1. Β. Ι. Λένιν: «Τι να κάνου­με;», Απα­ντα τ. 6, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», σελ. 57
2. Απα­ντα τ. 4, σελ. 362–363, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Εποχή»
3. Β. Ι. Λένιν: «Τι να κάνου­με;», Απα­ντα τ. 6, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», σελ. 39–40
4. Απα­ντα τ. 20, σελ. 65–72, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Εποχή»
5. Β. Ι. Λένιν, «Κρά­τος και Επα­νά­στα­ση», εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», σελ. 105