Το κεφά­λαιο βλέ­πει ένα νέο πεδίο κερ­δο­φο­ρί­ας και επέν­δυ­σης στά­σι­μων κεφα­λαί­ων στον βυθό των ωκε­α­νών. Εκεί δεν υπάρ­χουν ρινί­σμα­τα και σβώ­λοι χρυ­σού μέσα στην άμμο. Υπάρ­χουν όμως τερά­στια πεδία με πολυ­με­ταλ­λι­κά οζί­δια σε μέγε­θος (και σχή­μα) μεγά­λης πατά­τας, που βρί­σκο­νται πάνω στην άμμο και αρκεί να απλώ­σεις ένα μακρύ μηχα­νι­κό «χέρι» για να τα αρπά­ξεις. Αυτές οι πατα­τό­μορ­φες πέτρες περιέ­χουν χρή­σι­μα μέταλ­λα, αλλά και σπά­νιες γαί­ες, υλι­κά που η αξία τους έχει αυξη­θεί πολύ, επει­δή χρη­σι­μο­ποιού­νται στην άλλη επι­χεί­ρη­ση κερ­δο­φό­ρας επέν­δυ­σης στά­σι­μων κεφα­λαί­ων, την «πρά­σι­νη ανά­πτυ­ξη», την αντι­κα­τά­στα­ση του παγκό­σμιου στό­λου οχη­μά­των που φέρουν μηχα­νές εσω­τε­ρι­κής καύ­σης, με ηλε­κτρι­κά αυτο­κί­νη­τα, που απαι­τούν μπα­τα­ρί­ες με βάση το λίθιο και κάποια σπά­νια μέταλ­λα του Περιο­δι­κού Πίνα­κα των Στοι­χεί­ων, την κατα­σκευή ανε­μο­γεν­νη­τριών και φωτο­βολ­ταϊ­κών. Η δια­δι­κα­σία συλ­λο­γής αυτών των πολυ­με­ταλ­λι­κών οζι­δί­ων πιθα­νό­τα­τα θα είναι κατα­στρο­φι­κή για τα είδη που ζουν στον βυθό των ωκε­α­νών, με απροσ­διό­ρι­στες συνέ­πειες για τις ευρύ­τε­ρες επι­πτώ­σεις στο θαλάσ­σιο οικο­σύ­στη­μα και γενι­κό­τε­ρα στο περι­βάλ­λον, αλλά αυτό μικρή σημα­σία έχει όταν οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες βλέ­πουν τα πολύ­τι­μα οζί­δια να κρέ­μο­νται σαν φρού­τα από δέντρο. Και υπάρ­χουν τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια απ’ αυτά τα οζίδια…

Για το “πάπλωμα”

Σάρω­θρα βυθού σε μέγε­θος θερι­ζο­α­λω­νι­στι­κής μηχα­νής, που θα κυλούν πάνω σε ερπύ­στριες, περι­λαμ­βά­νει μια από τις βασι­κές τεχνι­κές συλ­λο­γής των πολυ­με­ταλ­λι­κών οζι­δί­ων από τον βυθό των ωκε­α­νών. Τα οζί­δια παρα­σύ­ρο­νται μαζί με νερό και ίζη­μα έως το πλοίο επι­φά­νειας, όπου καθα­ρί­ζο­νται. Τα σάρω­θρα κατα­στρέ­φουν τα βεν­θι­κά είδη, ενώ τα νέφη ιζή­μα­τος δυσκο­λεύ­ουν την ανα­πνοή των ψαριών σε περιο­χές της στή­λης ύδατος

Το γεγο­νός ότι συνε­χί­ζε­ται η δια­μά­χη για το ποιος θα βάλει χέρι από πλε­ο­νε­κτι­κό­τε­ρη θέση σε αυτόν τον πλού­το, είχε ως απο­τέ­λε­σμα η Διε­θνής Αρχή Θαλάσ­σιων Βυθών (ΔΑΘΒ), η 36μελής ρυθ­μι­στι­κή αρχή του ΟΗΕ, που έχει την ευθύ­νη των διε­θνών υδά­των σε παγκό­σμια κλί­μα­κα, να μην κατα­λή­ξει στην καλο­και­ρι­νή της σύνο­δο στη δια­δι­κα­σία που πρέ­πει να ακο­λου­θη­θεί. Είκο­σι μία κυβερ­νή­σεις στά­θη­καν αντί­θε­τες με τις φαστ-τρακ άδειες και ο αριθ­μός τους φαί­νε­ται να αυξά­νε­ται όσο περ­νά­ει ο και­ρός. Παρ’ όλ’ αυτά, μια νομι­κή πρό­βλε­ψη, ίσως επι­τρέ­ψει στις εται­ρεί­ες που πήραν ήδη 17 άδειες εξε­ρεύ­νη­σης στη ζώνη πολυ­με­ταλ­λι­κών οζι­δί­ων Κλά­ριον — Κλί­περ­τον, να αρχί­σουν από την επό­με­νη χρο­νιά την εκμε­τάλ­λευ­ση. Η ζώνη Κλά­ριον — Κλί­περ­τον είναι μια ωκε­ά­νια πεδιά­δα με το μέγε­θος της Ευρώ­πης, που βρί­σκε­ται μετα­ξύ Μεξι­κού και Χαβά­ης. Προς το παρόν η ΔΑΘΒ, στην οποία συμπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται η ΕΕ και άλλα 167 κρά­τη, έχει ήδη δώσει συνο­λι­κά 30 άδειες, όλες για εξε­ρεύ­νη­ση και όχι για εκμετάλλευση.

Ανά­με­σα στις χώρες που αντι­τί­θε­νται στην άμε­ση έναρ­ξη εκμε­τάλ­λευ­σης και ζητούν προ­σω­ρι­νό «πάγω­μα» της δια­δι­κα­σί­ας είναι η Βρα­ζι­λία, ο Κανα­δάς, η Κόστα Ρίκα, η Χιλή, η Φιν­λαν­δία, η Γερ­μα­νία, η Πορ­το­γα­λία, η Σου­η­δία, η Γαλ­λία και το Βανουά­του. Αντί­θε­τα, η Κίνα, η Νορ­βη­γία, το Ναού­ρου, το Μεξι­κό και το Ηνω­μέ­νο Βασί­λειο υπο­στη­ρί­ζουν την άμε­ση αδειο­δό­τη­ση εξό­ρυ­ξης από τους βυθούς των ωκε­α­νών. Το νησί Ναού­ρου της Μικρο­νη­σί­ας είναι μάλι­στα ο λαγός στην υπό­θε­ση αυτή, πιθα­νό­τα­τα «μπρο­στι­νός» κάποιου ομί­λου (πιθα­νώς μιας κανα­δι­κής εται­ρεί­ας), καθώς ήδη από τον Ιού­λη του 2021 δια­κή­ρυ­ξε την πρό­θε­σή του να αρχί­σει εξό­ρυ­ξη πολυ­με­ταλ­λι­κών οζι­δί­ων. Αυτή η δια­κή­ρυ­ξη ενερ­γο­ποί­η­σε μια νομι­κή πρό­βλε­ψη, που ονο­μά­ζε­ται «κανό­νας των δύο ετών», η οποία ανα­γκά­ζει τη ΔΑΘΒ να δώσει προ­σω­ρι­νή έγκρι­ση στις αιτή­σεις, άρα στην περί­πτω­ση της αίτη­σης του Ναού­ρου έως τον Ιού­λη του 2023. Από τη μεριά τους, κυβερ­νή­σεις κρα­τών της Αφρι­κής, δηλα­δή οι συλ­λο­γι­κοί καπι­τα­λι­στές των χωρών αυτών, ζητούν την απο­ζη­μί­ω­σή τους σε περί­πτω­ση έναρ­ξης εξο­ρύ­ξε­ων από τους ωκε­ά­νιους βυθούς, καθώς στα εδά­φη τους βρί­σκο­νται πολ­λά ορυ­χεία, που θα πλη­γούν αν υπάρ­ξει αυξη­μέ­νη προ­σφο­ρά μετάλ­λων στην αγορά.

Πρόσχημα το περιβάλλον

Οι όμι­λοι ενδια­φέ­ρο­νται κυρί­ως για το περιε­χό­με­νο των πολυ­με­ταλ­λι­κών οζι­δί­ων σε κοβάλ­τιο, νικέ­λιο, χαλ­κό και μαγ­γά­νιο. Αυτά τα μεταλ­λεύ­μα­τα στο πέρα­σμα εκα­τομ­μυ­ρί­ων ετών συσ­σω­ρεύ­τη­καν στους βυθούς των ωκε­α­νών, με προσ­ρό­φη­ση μεταλ­λι­κών χημι­κών ενώ­σε­ων γύρω από κάποιον πυρή­να, όπως ένα όστρα­κο ή ένα δόντι καρ­χα­ρία και σήμε­ρα απο­τε­λούν σημα­ντι­κό ενδιαί­τη­μα για τη θαλάσ­σια ζωή. Οι επι­στή­μο­νες έχουν επι­ση­μά­νει ότι η εξα­γω­γή των οζι­δί­ων θα προ­κα­λέ­σει μεγά­λη κατα­στρο­φή στον βυθό και τα είδη ζωής που κατοι­κούν εκεί, εξαι­τί­ας της σάρω­σής του με μεταλ­λι­κά σάρω­θρα, του θορύ­βου και της φωτο­ρύ­παν­σης του συνή­θους από­λυ­του σκο­τα­διού, που επι­κρα­τεί σε αυτά τα βάθη. Πάνω στα οζί­δια, που είναι τα μόνα συμπα­γή υλι­κά σε μια μεγά­λη περιο­χή, ανα­πτύσ­σο­νται διά­φο­ροι οργα­νι­σμοί. Ανά­με­σα σε αυτούς και οι σπόγ­γοι, μέσα στους οποί­ους τα χτα­πό­δια γεν­νούν τα αυγά τους. Ζημιά μπο­ρεί να προ­κλη­θεί και από τα νέφη λάσπης στο νερό πάνω από την περιο­χή εξό­ρυ­ξης, με επι­πτώ­σεις στους πλη­θυ­σμούς των ψαριών. Αυτό γίνε­ται αιτία αντί­θε­σης από τη μεριά του αλιευ­τι­κού κεφαλαίου.

Πολυ­με­ταλ­λι­κό οζί­διο από τον βυθό ωκε­α­νού, πλού­σιο σε μέταλ­λα, όπως το κοβάλ­τιο και το νικέλιο

Το παι­χνί­δι της υπο­τι­θέ­με­νης υπε­ρά­σπι­σης του περι­βάλ­λο­ντος παί­ζε­ται βεβαί­ως και από τις δύο μεριές. Οι εται­ρεί­ες που επι­ζη­τούν το ελεύ­θε­ρο εκμε­τάλ­λευ­σης των πολυ­με­ταλ­λι­κών οζι­δί­ων υπο­στη­ρί­ζουν ότι το περι­βαλ­λο­ντι­κό κόστος των μετάλ­λων που μπο­ρούν να εξα­χθούν απ’ αυτά, θα είναι πολύ μικρό­τε­ρο απ’ ό,τι αν εξά­γο­νταν μετά από εξό­ρυ­ξη σε ορυ­χεία στη στε­ριά. Βεβαί­ως, εκεί­νο που κινεί το κεφά­λαιο δεν είναι το περι­βαλ­λο­ντι­κό κόστος, αλλά το μικρό­τε­ρο οικο­νο­μι­κό κόστος που θα δώσει μεγα­λύ­τε­ρο ποσο­στό κέρ­δους, καθώς τα μέταλ­λα θα που­λη­θούν με τιμή κοντι­νή σε αυτή με την οποία πωλού­νται εκεί­να που εξο­ρύσ­σο­νται με συμ­βα­τι­κό τρό­πο. Οικο­λό­γοι, αλλά και εται­ρεί­ες που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στον τομέα της ανα­κύ­κλω­σης υπο­στη­ρί­ζουν, από τη μεριά τους, ότι αντί να εξα­χθούν τα πολυ­με­ταλ­λι­κά οζί­δια από τους βυθούς πρέ­πει η ανα­κύ­κλω­ση να ενι­σχυ­θεί με κεφά­λαια (κρα­τι­κά, δηλα­δή από τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα), ώστε να αυξη­θεί το ποσο­στό των ανα­κυ­κλω­νό­με­νων υλι­κών, που είναι απα­ραί­τη­τα για την κατα­σκευή των επα­να­φορ­τι­ζό­με­νων μπα­τα­ριών των ηλε­κτρι­κών αυτοκινήτων.

Τα πολυ­με­ταλ­λι­κά οζί­δια περιέ­χουν πλειά­δα σπά­νιων και πολύ­τι­μων μετάλ­λων, αλλά σε μικρή συγκέ­ντρω­ση (ανοι­χτό γαλά­ζιο). Μεγα­λύ­τε­ρη παρου­σία στα οζί­δια έχουν 10 χημι­κά στοι­χεία, εμπο­ρι­κού ενδια­φέ­ρο­ντος (σκού­ρο γαλά­ζιο). Πολ­λά απ’ αυτά έχουν χαρα­κτη­ρι­στεί στις ΗΠΑ κρί­σι­μα για την οικο­νο­μία και σε χαμη­λή επάρκεια

Η ΔΑΘΒ ανα­κοί­νω­σε ότι η Γενι­κή της Συνέ­λευ­ση θα συγκλη­θεί ξανά τον Ιού­λη του 2024 και δεν προ­βλέ­πε­ται η χορή­γη­ση αδειών εξό­ρυ­ξης πριν ορι­στι­κο­ποι­η­θούν οι κανο­νι­σμοί το 2025. Τα διε­θνή ύδα­τα και ο βυθός τους, που δια­χει­ρί­ζε­ται η ΔΑΘΒ, υπο­τί­θε­ται ότι ανή­κουν σε ολό­κλη­ρη την ανθρω­πό­τη­τα. Στον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο του σήμε­ρα, όμως, είτε άμε­σα είτε λίγο αργό­τε­ρα, θα γίνουν βορά των μονο­πω­λί­ων, όπως και κάθε άλλος φυσι­κός πόρος. Οι λαοί δεν θα έχουν κανέ­να κέρ­δος από την καπι­τα­λι­στι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση των βυθών, αλλά θα υπο­στούν τυχόν βλά­βες που θα προ­κλη­θούν στο περι­βάλ­λον και ενδε­χό­με­νες ανα­τι­μή­σεις στα θαλασσινά.