Καθ’ οδόν με μια φωτογραφική μηχανή | Η ιστορία μιας KODAK

Αν είχε γλώσ­σα, θα ‘λεγε κι αυτή τη δική της ιστο­ρία. Πλού­σια κι ηρω­ι­κή ιστο­ρία. Μα, δεν έχει γλώσ­σα. Εχει, όμως, μάτι. Και τι μάτι! Τα ‘βλε­πε όλα και μάλι­στα από μακριά. Τα ‘δει­χνε, ή, καλύ­τε­ρα, τα κατάγ­γελ­νε. Μιλά­με για μια φωτο­γρα­φι­κή μηχα­νή KODAK, απ’ αυτές τις παλιές αντί­κες, τις τετρά­γω­νες. Κει­μή­λιο του αντι­φα­σι­στι­κού αγώ­να, που γλί­τω­σε από φωτιά και μπα­ρού­τι για να παρα­δο­θεί στο Αρχείο του Κόμ­μα­τός μας απ’ την «ιδιο­κτή­τρια», την καλή συμπο­λί­τισ­σα, την σ. Μαρι­γού­λα Μαστρο­λέ­ων - Ζέρ­βα, με σκο­πό να πλου­τί­σει τις προ­θή­κες του αυρια­νού Μου­σεί­ου Αγώ­να του ΚΚΕ.

Η KODAK ξεκί­νη­σε το πολυ­τά­ρα­χο ταξί­δι της απ’ το Χατζη­κυ­ριά­κειο του Πει­ραιά, το Μάρ­τη του 1948, όταν η …«ιδιο­κτή­τριά» της μετα­φέρ­θη­κε, μαζί με χιλιά­δες αγω­νί­στριες, στο στρα­τό­πε­δο γυναι­κών της Χίου, θύμα κι αυτή της αντι­κομ­μου­νι­στι­κής μανί­ας της κυβέρ­νη­σης του φιλε­λεύ­θε­ρου Θεμ. Σοφούλη!

Η Μαρι­γού­λα σκέ­φτη­κε τότε ότι η KODAK πρέ­πει να ‘ρθει γρή­γο­ρα στα χέρια της για ν’ …απα­θα­να­τί­σει τις απάν­θρω­πες συν­θή­κες κρά­τη­σης των γυναι­κών πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων στο στρα­τό­πε­δο της Χίου. Με συν­θη­μα­τι­κό τρό­πο, δίνει οδη­γί­ες στην αδελ­φή της για τον τρό­πο που θα «ταξι­δέ­ψει» η φωτο­γρα­φι­κή μηχα­νή απ’ τον Πει­ραιά στη Χίο, ενώ με τη συνερ­γα­σία της καθο­δή­γη­σης του στρα­το­πέ­δου κατα­στρώ­νε­ται το σχέ­διο, για να μην την ανα­κα­λύ­ψουν οι χωρο­φύ­λα­κες που ελέγ­χουν τα γράμ­μα­τα και τα δέμα­τα που έστελ­ναν οι συγ­γε­νείς των κρατουμένων.

Η KODAK τοπο­θε­τεί­ται σ’ ένα σακού­λι, που περιέ­χει πέντε οκά­δες ζάχα­ρη, για να φτιά­ξουν οι εξό­ρι­στες δήθεν μαρ­με­λά­δα που κάνει καλό στη δυσκοι­λιό­τη­τα! Εδώ, όμως, να δώσου­με το λόγο στην σ. Μαριγούλα:

«Είμα­στε μια παρέα από Πει­ραιώ­τισ­σες, η Πολυ­τί­μη Τιμο­γιαν­νά­κη, Ζωή Αθα­να­σιά­δου, Δέσποι­να Δελη­σάβ­βα και η Λεμο­νιά Γεωρ­γά». Τις φώνα­ξα και τους είπα το Μυστι­κό, «η μηχα­νή έρχε­ται και πρέ­πει να τη γλι­τώ­σου­με στον έλεγχο».

Το ψιλο­κου­βε­ντιά­σα­με και απο­φα­σί­στη­κε: «Θα πάμε όλες μαζί και την ώρα που θα ελέγ­χει ο χωρο­φύ­λα­κας το δέμα θα του πιά­νο­με την κου­βέ­ντα να του απο­σπά­με την προ­σο­χή και εσύ — λέω στη Ζωή — θα δεις πώς θα πάρεις το σακού­λι με τη ζάχα­ρη και θα εξαφανιστείς».

Έτσι κι έγι­νε. Η μηχα­νή πέρα­σε στο στρα­τό­πε­δο κι άρχι­σε το «έργο» της. Τα πράγ­μα­τα δυσκό­λε­ψαν, όταν οι κρα­τού­με­νες μετα­φέρ­θη­καν στο Μακρο­νή­σι. Η μηχα­νή ήταν ανά­γκη να μετα­φερ­θεί για ν’ απο­κα­λύ­ψει το όργιο που συντε­λέ­στη­κε στο «νέο Παρ­θε­νώ­να». Οι έλεγ­χοι, όμως, στις σκη­νές απ’ τους αλφα­μί­τες ήταν καθη­με­ρι­νοί και εξο­νυ­χι­στι­κοί. Ο κίν­δυ­νος ν’ ανα­κα­λυ­φθεί η μηχα­νή ήταν πολύ μεγά­λος. Η σ. Μαρι­γού­λα μας λέει: «Το σκέ­φτη­κα πολύ. Πήρα ένα σπά­γκο που είχα δέμα, μια μαξι­λα­ρο­θή­κη, βάζω μέσα τη Μηχα­νή και φεύ­γω. Πήγα και βρή­κα μια μεγά­λη γυναί­κα Μυτι­λη­νιά, Μάη­κο τη φωνά­ζα­με, που φορού­σε βρά­κες. Της είπα τι συμ­βαί­νει και αν θέλει να της κρε­μά­σω τη Μηχα­νή μέσα στη βρά­κα να μη μας την πάρουν: Η απά­ντη­σή της «και το ρωτάς μαρή; Τι νόμι­ζες; Πως η Μάη­κο θα σου έλε­γε όχι; Αμ καη­μέ­νη. Αϊντε σύρε να μου τη φορέσεις».

Μπαί­νο­με μέσα στη σκη­νή, δένω το σακού­λι με το σπά­γκο και της την κρε­μάω χαμη­λά που φού­σκω­νε η βρά­κα και της έδε­σα το σπά­γκο στη μέση. Οσο της έδε­να το σπά­γκο, μου έλε­γε: «σιγού­ρε­ψέ τον καλά μαρή». Όταν τελειώ­σα­με, άρχι­σε να περ­πα­τά­ει, λέγο­ντάς μου «τήρα καλά μη μας πάρουν χαμπά­ρι οι λεχρί­τες». Της λέω. «Και στο χορό να μπεις, δε θα φανεί». «Αϊντε σύρε και μη φοβά­σαι, ξέρει η Μάη­κο από τέτοια».

Πήγα στη σκη­νή μου, με περί­με­ναν οι άλλες και φύγα­με για το Α2, στο γρα­φείο του Βασι­λό­που­λου, ξέρα­με τι μας περι­μέ­νει. Και αφού πήγα­με και του είπα­με πως δεν έχο­με μηχα­νή, σηκώ­θη­κε, φώνα­ξε: «Και αυτές εγώ τις έβγα­λα;» και χτύ­πα­γε με τη βίτσα που συνή­θι­ζε να κρα­τά στο γρα­φείο, που ήταν η εφη­με­ρί­δα ανοι­χτή. Φωνά­ζει τους αλφα­μί­τες και τους έστει­λε να ψάξουν τις σκη­νές. Εμάς μας είπαν «δεν έχει από σήμε­ρα ούτε γράμ­μα­τα, ούτε δέματα».

Μια μέρα, δυο αλφα­μί­τες συνα­ντιού­νται με την Μάη­κο και τη ρωτάνε:

Καλέ θεια, μήπως είδες καμιά να βαστά­ει καμιά μηχα­νή να βγά­λει φωτο­γρα­φί­ες, να μας βγά­λει και μας να στεί­λου­με στη μανού­λα μας;». Τους απα­ντά η Μάη­κο «αχ εγώ είχα μια κατσί­κα στο χωριό και έκα­νε πέντε οκά­δες γάλα και πήγαν και μου την πήραν οι λεχρί­τες οι προ­δό­τες των Γερ­μα­νών». Όταν την άκου­σαν, την αγριο­κοί­τα­ξαν και έφυγαν.

Η Μάη­κο σε λίγο με φωνά­ζει και μου λέει:
Τώρα είναι επι­κίν­δυ­νο να μας την πάρουν τη μηχα­νή. Σύγκα­ψα η καψε­ρή και στον ύπνο μου τη σηκώνω…

Η KODAK συνέ­χι­σε τη δύσκο­λη απο­στο­λή της. Η Μάη­κο την παρά­δω­σε στην Μαρι­γού­λα κι αυτή στην υπεύ­θυ­νη, για να την προ­ω­θή­σει στους άντρες της χαρά­δρας που βασα­νί­ζο­νταν απ’ τους αναμορφωτές.

Κι ήρθε ο Σεπτέμ­βρης του 1948. Μετα­γω­γή πίσω πάλι στο Τρί­κε­ρι. Φορ­τώ­να­με τα πράγ­μα­τά μας στο αρμα­τα­γω­γό και ακούω και με φώνα­ζαν δύο συνε­ξό­ρι­στές μου, πήγα κοντά και μου λένε: «Πέρα­σε το αυτο­κί­νη­το που κάνει δια­νο­μή τις κου­ρα­μά­νες και μας πέτα­ξαν αυτές τις τρεις κου­ρα­μά­νες. Μας φώνα­ζαν δώστε και μία στη Μαρι­γού­λα τη Μαστρο­λέ­ων, και μας έκα­νε εντύ­πω­ση με τον τρό­πο που το φώναζαν».

Όταν τις άκου­σα, παρα­ξε­νεύ­τη­κα και εγώ και τους λέω «δεν έχω κανέ­να γνω­στό στη ΣΦΑ». Λέει η μία, «τις ανοί­γου­με μήπως έχουν κανέ­να σημεί­ω­μα;», τίπο­τα άλλο δεν πέρ­να­γε από το μυα­λό μας.

Αρχί­σα­με και τις κόβα­με στη μέση και στη δεύ­τε­ρη κου­ρα­μά­να, που ήταν και λίγο πιο φου­σκω­τή, βρή­κα­με μέσα τη φωτο­γρα­φι­κή μηχανή.

Η KODAK είχε ολο­κλη­ρώ­σει την ιστο­ρι­κή της δια­δρο­μή.

Έκα­νε το γύρο απ’ το Χατζη­κυ­ριά­κειο, στο στρα­τό­πε­δο της Χίου, στο Μακρο­νή­σι, στη «Χαρά­δρα» στη ΣΦΑ, στο Τρί­κε­ρι. Τερ­μά­τι­σε, στην τιμη­τι­κή θέση, εκεί που τις αξίζει.

Στο ιστο­ρι­κό Αρχείο του ΚΚΕ.

Πηγή