Μίνος Βολανάκης, βαθύς γνώστης του θεάτρου, με ευρεία μόρφωση και προοδευτικές απόψεις

Έφυ­γε ξαφ­νι­κά, στις 14 Νοεμ­βρί­ου του 1999, ο Μίνος Βολα­νά­κης. Βαθύς γνώ­στης του θεά­τρου, με ευρεία μόρ­φω­ση και προ­ο­δευ­τι­κές από­ψεις. Ως σκη­νο­θέ­της είχε την ικα­νό­τη­τα να συλ­λαμ­βά­νει τις παρα­στά­σεις σφαι­ρι­κά και να επι­βά­λει τις από­ψεις του με πρό­σφο­ρο και ευφυή τρό­πο. Σπου­δαί­ος δάσκα­λος ηθο­ποιών, επί­μο­νος και τελειο­μα­νής, επε­ξερ­γα­ζό­ταν λεπτο­με­ρεια­κά το έργο και την παρά­στα­ση. Συνέ­βα­λε ιδιαί­τε­ρα για μια νέα ερμη­νευ­τι­κή «ανά­γνω­ση» του αρχαί­ου δρά­μα­τος. Οι μετα­φρά­σεις του έχουν προ­σω­πι­κή σφρα­γί­δα και ποι­η­τι­κή ευαι­σθη­σία. Στό­χος του στο ανέ­βα­σμα ενός έργου ήταν να βγει η αλή­θεια του έργου. «Τότε — συνή­θι­ζε να λέει ο Μ.Βολανάκης — βλέ­πεις μέσα του τη συνύ­παρ­ξη του τρα­γι­κού και του κωμι­κού. Ετσι όπως είναι η ζωή».

Γεν­νή­θη­κε στην Αθή­να το 1925. Σπού­δα­σε θέα­τρο με δάσκα­λο τον Κάρο­λο Κουν. Για το θία­σο του οποί­ου μετέ­φρα­σε πολ­λά αμε­ρι­κά­νι­κα έργα («Η ζωή με τον πατέ­ρα», η «Μικρή μας πόλη»). Γρή­γο­ρα στρά­φη­κε στη σκη­νο­θε­σία και ευδο­κί­μη­σε αρχι­κά σε πανε­πι­στη­μια­κά θέα­τρα της Αγγλί­ας και της Αμε­ρι­κής (ως το 1960), ανε­βά­ζο­ντας μετα­ξύ των άλλων κωμω­δί­ες του Αρι­στο­φά­νη και αρχαί­ες τρα­γω­δί­ες, πολ­λές από τις οποί­ες μετέ­φρα­σε στα αγγλι­κά ο ίδιος. Οι πρώ­τες σκη­νο­θε­σί­ες του στην Ελλά­δα έγι­ναν στο ΚΘΒΕ και είχαν μεγά­λη επι­τυ­χία. Παρά­στα­ση — σταθ­μός στην ιστο­ρία του ΚΘΒΕ θεω­ρεί­ται η πρώ­τη στην Ελλά­δα παρου­σί­α­ση του έργου «Περι­μέ­νο­ντας τον Γκο­ντό» του Μπέ­κετ. Στη δεκα­ε­τία του ’60 σκη­νο­θέ­τη­σε επί­σης για το ΚΘΒΕ «Το παι­χνί­δι της τρέ­λας και της φρο­νι­μά­δας» του Γ. Θεο­το­κά, τον «Καλό άνθρω­πο του Σετσουάν» του Μπρεχτ (σπου­δαία επί­σης παρά­στα­σή του), «Ενας εχθρός του λαού» του Ιψεν. Αργό­τε­ρα συνερ­γά­στη­κε με ιδιω­τι­κούς θιά­σους («Μπαλ­κό­νι» του Ζενέ από το θία­σο Βερ­γή, «Βυσ­σι­νό­κη­πος» του Τσέ­χοφ με τον θία­σο Λαμπέ­τη, «Πρό­σκλη­ση στον πύρ­γο» του Ανού­ιγ, με το θία­σο Κούρ­κου­λου, «Εκκλη­σιά­ζου­σες» του Αρι­στο­φά­νη, κ.ά.). Από το 1975 μέχρι το 1978, ως Γενι­κός Διευ­θυ­ντής του ΚΘΒΕ, οδή­γη­σε την κρα­τι­κή σκη­νή σε μια περί­ο­δο σημα­ντι­κής καλ­λι­τε­χνι­κής προ­σφο­ράς. Σκη­νο­θέ­τη­σε με μεγά­λη επι­τυ­χία το έργο του Μπρεχτ «Ο Πού­ντι­λα και ο δού­λος του Μάτ­τι» με τον Δημή­τρη Παπα­μι­χα­ήλ, τη «Συλ­λο­γή» του Πίντερ, την «Ηλέ­κτρα» του Σοφο­κλή με την Αννα Συνο­δι­νού και τη «Μήδεια» του Ευρι­πί­δη με τη Μελί­να Μερ­κού­ρη, όλα σε δικές του μετα­φρά­σεις. Σημα­ντι­κή ήταν επί­σης η σκη­νο­θε­σία του στους «Αριθ­μη­μέ­νους» του Κανέ­τι, πρώ­τη επί­σης γνω­ρι­μία του ελλη­νι­κού κοι­νού με τον μελ­λο­ντι­κό Νομπε­λί­στα. Η δεύ­τε­ρη θητεία του ως καλ­λι­τε­χνι­κός διευ­θυ­ντής του ΚΘΒΕ (’86-’89) δια­κρί­θη­κε από την επι­τυ­χη­μέ­νη επα­να­λει­τουρ­γία του ανα­και­νι­σμέ­νου κτι­ρί­ου του πρώ­ην «Βασι­λι­κού Θεά­τρου». Αυτό το διά­στη­μα ετοί­μα­ζε τη δια­νο­μή του έργου του Σαίξ­πηρ «Ιού­λιος Καί­σα­ρας», που θα παρου­σί­α­ζε σε αυτό το θέα­τρο το 2000.

Ο Μίνος Βολα­νά­κης συνέ­λα­βε στη δημιουρ­γία των θεά­τρων των βρά­χων στα ντα­μά­ρια της Αθή­νας και πρό­τει­νε τις «Γιορ­τές των Βρά­χων», τις οποί­ες υλο­ποί­η­σε το 1982. Τον ίδιο χρό­νο ανέ­βα­σε με το Εθνι­κό Θέα­τρο τον «Οιδί­πο­δα Τύραν­νο» του Σοφο­κλή. Στα χρό­νια της δικτα­το­ρί­ας ήταν στην Αγγλία, όπου σκη­νο­θέ­τη­σε αρκε­τές παρα­στά­σεις αγγλι­κών θιάσων.

Μετέ­φρα­σε περισ­σό­τε­ρα από 135 έργα του παγκό­σμιου ρεπερ­το­ρί­ου στα ελλη­νι­κά (Ιψεν, Στρίντ­μπεργκ, Πίντερ, Πιρα­ντέ­λο, Μπέ­κετ, Μπεν Τζόν­σον, κ.ά.), αλλά και πάρα πολ­λά ελλη­νι­κά έργα στα αγγλικά.