Νίκος Ζαχαριάδης, γέννημα της ταξικής πάλης & του ΚΚΕ

Ο Ριζο­σπά­στης του Σ\Κ μαζί με το βαρυ­σή­μα­ντο ΚΑΛΕΣΜΑ της ΚΕ για τις εκλο­γές του Οκτώ­βρη, είχε και ένα ένθε­το βιβλίο, που δεν θα το βρεί­τε στο δια­δί­κτυο … η συνέ­χεια επί της οθόνης!!

Και μην ξεχά­σε­τε, όσες_οι έχε­τε smart_phone (δηλ όλες-όλοι) scan !! σε 6 μονα­δι­κά ντοκουμέντα

Διδάγ­μα­τα και συμπε­ρά­σμα­τα από την πορεία του κομ­μου­νι­στή ηγέτη
_               ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ
Ριζο­σπά­στης _Ένθετο \ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
_               ΑΘΗΝΑ 2023

50 χρό­νια από το θάνα­το του ΝΙΚΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ: Ατα­λά­ντευ­τος και πρω­το­πό­ρος στον αγώ­να της εργα­τι­κής τάξης για την κοι­νω­νι­κή της απελευθέρωση

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

• • • Σύντο­μο βιο­γρα­φι­κό του Νίκου Ζαχα­ριά­δη σελ 10
    • Εκδή­λω­ση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νίκο Ζαχα­ριά­δη σελ 47
    • Η Από­φα­ση της Πανελ­λα­δι­κής Συν­διά­σκε­ψης του ΚΚΕ
      για την απο­κα­τά­στα­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη σελ 67
    • Παράρ­τη­μα …..           σελ 75

Σύντομο βιογραφικό του Νίκου Ζαχαριάδη

Στη ζωή, στη σκέ­ψη και τη δρά­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη αντα­να­κλώ­νται τα μεγά­λα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα της επο­χής του, αλλά και η πορεία του ΚΚΕ και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος στη διάρ­κεια του 20ού αι­ώνα, με τις κατα­κτή­σεις και τα πισω­γυ­ρί­σμα­τά του, με τις μεγα­λειώ­δεις νίκες, τις αντι­φά­σεις και τις αδυ­να­μί­ες του.

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης γεν­νήθηκε στις 27 Απρί­λη του 1903 στην Αδρια­νού­πο­λη. Η δου­λειά του πατέ­ρα του, ως υπαλ­λή­λου του γαλ­λι­κού μονοπωλί­ου καπνού «Ρεζί», υπο­χρέωσε την οικο­γέ­νειά του σε πολ­λές μετεγκαταστάσεις
Στα εφη­βι­κά του χρο­νιά γνώ­ρισε τις συνέ­πειες των Βαλκα­νικών Πολέ­μων και του Α Πα­γκοσμίου ιμπε­ρια­λι­στι­κού Πολέμου.
Όπως πολ­λοί νέοι της επο­χής του, επη­ρε­ά­στη­κε από το «πο­λεμικό σφα­γείο» του Α’ Παγκο­σμίου Πολέ­μου, αλλά και από το ελπι­δο­φό­ρο μήνυ­μα της Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης. Αυτή τον βρή­κε εργά­τη στο λιμά­νι της Κωνστα­ντινούπολης, όπου εντάχτη­κε στην αναρ­χο­συν­δι­κα­λι­στι­κή οργά­νω­ση «Πανερ­γα­τι­κή» και ανα­δεί­χτη­κε γραμ­μα­τέ­ας του κομμ­μου­νι­στι­κού πυρή­να που δρού­σε στο εσω­τε­ρι­κό της 1922 — 1924

Το 1922 γνώ­ρι­σε από κο­ντά τη νεα­ρή σοσιαλιστι­κή εξου­σία εργα­ζό­με­νος ως ναυ­τερ­γά­της στη Μαύ­ρη Θάλασ­σα. Έγι­νε μέλος της Ομο­σπον­δί­ας Κομμου­νιστικών Νεο­λαιών και το 1923, έπει­τα από πρό­τα­ση των σοβιε­τι­κών συνδικά­των, φοί­τη­σε στην ΚΟΥΤΒ, το Κομ­μου­νι­στι­κό Πανεπι­στήμιο των Εργα­ζο­μέ­νων της Ανα­το­λής. Γι’ αυτό στη συνέ­χεια ένα από τα επα­ναστατικά ψευ­δώ­νυ­μα που θα χρη­σι­μο­ποιού­σε ήταν το «Κούτ­βης».

«Τον Ιανουά­ριο του 1924 ως ένας από τους φοι­τη­τές του Κομ­μου­νι­στι­κού Πανε­πιστημίου των Εργαζόμε­νων της Ανα­το­λής στεκό­μουν στην τιμη­τι­κή φρου­ρά στο φέρε­τρο του απο­θα- νόντα Λένιν στο Σπί­τι των Ενώ­σε­ων και συμ­με­τεί­χα στην κηδεία του. Τότε στα 20 μου χρό­νια ορκί­στη­κα στον εαυ­τό μου να ακολου­θώ, όσο μου το επι­τρέ­πουν οι δυνά­μεις μου, τον δρό­μο του Λένιν».

Νίκος Ζαχαριάδης: Αλύγιστος επαναστάτης, γέννημα — θρέμμα του ΚΚΕ

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης ήρθε στην Ελλά­δα το 1924, όταν οι εργα­τι­κές — λα­ϊκές μάζες αντι­με­τώ­πι­ζαν τις συνέ­πειες της Μικρα­σια­τι­κής Καταστρο­φής. Έδω­σε μάχες για την κατο­χύ­ρω­ση των επα­να­στα­τι­κών χαρακτηρι­στικών του Κόμ­μα­τος που είχε μόλις εντα­χθεί στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή, σύμ­φω­να με τις απο­φά­σεις του 3ου Έκτα­κτου Συνε­δρί­ου του. Τόνι­ζε σε άρθρο στον «Ριζο­σπά­στη» που υπέ­γρα­ψε ως Κόλιας Κούτβης:

«Οι σύντρο­φοι αυτοί, συγκα­λυμ­μέ­να εί­τε καθα­ρά, ζητούν ούτε λίγο ούτε πο­λύ ανα­θε­ώ­ρη­ση των απο­φά­σε­ων του εκτά­κτου Συνε­δρί­ου για­τί λέγουν η εξα­κο­λού­θη­ση της τακτι­κής μας θα οδη­γή­ση ή σε ανε­πα­νόρ­θω­τες ζημιές ή σε διά­λυ­ση. Συγκε­κρι­μέ­να οι σύντρο­φοι αυτοί λένε εν περι­λή­ψει τα εξής. Για να μπο­ρέ­σει να μπει ένα κόμ­μα σε πολι­τι­κούς αγώ­νες θα πρέ­πει πρώ­τα προ­πα­ρα­σκευα­σθεί (να κατα­στεί ικα­νό πρώ­τα και μετά να μπει στη δρά­ση), ζητά­νε πρώ­τα να μάθου­με κολύ­μπι και μετά να μπού­με στη θάλασσα.
(…) Αι διώ­ξεις, αι φυλα­κί­σεις και η δημιουρ­γη­θεί­σα κατά­στα­ση μέσα στο κόμ­μα δεν προ­έρ­χε­ται από τις λανθα­σμένες απο­φά­σεις του συνε­δρί­ου, αλ­λά απ’ το ότι το Κόμ­μα μας αντέδρα­σε πραγ­μα­τι­κά κατά των σχε­δί­ων της κεφα­λαιο­κρα­τί­ας, η οποία το κτύ­πη­σε. Αλλά ξέχα­σα σ. Κορ­δά­τε, το κόμ­μα το θέλεις νόμι­μο. Άρα λάθος γένη­κε… Μόνον όταν το κόμ­μα αντι­λαμ­βα­νό­με­νο επα­να­στα­τι­κά την σημε­ρι­νή πε­ρίοδο, αντι­λη­φθεί όλα τα επί­πε­δα του αγώ­νος και αγω­νι­σθεί πάνω σ’ αυτά, μόνον τότε θα κατα­κτή­σει τις μά­ζες και θα τις κινή­σει κατά της κεφα­λαιο­κρα­τί­ας, μόνο τότε θα πραγμα­τοποιήσει το ενιαίο μέτω­πο των εκμε­ταλ­λευό­με­νων κατά της πλουτο­κρατίας, κατά του ιμπεριαλισμού.
Αυτά όμως δεν γίνο­νται ούτε με μόρ­φω­ση, ούτε με νομιμότη­τα και χωρίς κατα­διώ­ξεις, αλλά ούτε και σε έξι μήνες. Θα ήταν αστείο. Χρειά­ζο­νται αγώ­νες και κόμ­μα με οργα­νι­σμό γερό, συ­νειδητά πει­θαρ­χι­κό, ιδε­ο­λο­γι­κά ενω­μέ­νο, επαναστατικό.
Κανέ­να κόμ­μα κομ­μου­νι­στι­κό δε θα εκπλη­ρώ­σει την απο­στο­λή του εφαρ­μό­ζο­ντας μέσα του μια πει­θαρ­χία παρά­λο­γη όπως λέγει ότι υφί­στα­ται ο σ. Κορ­δά­τος. Η αυτοκρι­τική που προ­ά­γει τον αγώ­να και όχι φρα­ξιο­νι­σμός. Η αυτο­κρι­τι­κή είναι επα­να­στα­τι­κή για­τί εξα­σφα­λί­ζει την ιδε­ο­λο­γι­κή ενό­τη­τα του Κόμ­μα­τος και το ξεκα­θα­ρί­ζει χτυ­πώ­ντας τις φρα­ξιο­νι­στι­κές ενέρ­γειες που στρέ­φονται κατά της ενότητας».
_                               Νίκος Ζαχαρώδης,
_                             «Κρι­τι­κή έξω της πραγ­ματικότητας — οπορ­του­νι­σμός στην πραγμα­τικότητα»,
_                             «Ριζο­σπά­στης», 24/6/1925

Σε αυτήν την περί­ο­δο, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης ανέ­λα­βε υπεύ­θυ­νες χρε­ώ­σεις ως στέ­λε­χος της ΟΚΝΕ Αθή­νας, της ΟΚΝΕ Θεσ­σα­λο­νί­κης, ως μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ και στη συνέ­χεια ως στέ­λε­χος του Κόμ­μα­τος στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, ως Γραμ­μα­τέ­ας της Κομ­ματικής Οργά­νω­σης Πει­ραιά (1926), ως Γραμ­μα­τέ­ας της Κομ­μα­τι­κής Ορ­γάνωσης Θεσ­σα­λί­ας (1927). Για την πρω­το­πό­ρα δρά­ση του, όπως και οι άλλοι κομ­μου­νι­στές της περιό­δου, δέχτη­κε τις διώ­ξεις του καπιταλι­στικού κρά­τους. Όμως κάθε σύλ­λη­ψη και φυλά­κι­σή του ακο­λου­θού­νταν από μία απόδραση.
«Το 1929 ο Ζαχα­ρώ­δης ήταν και πάλι κρα­τού­με­νος στις φυλα­κές της Παλιάς Στρα­τώ­νας. Αυτή τη φορά είχε πια­στεί για τον φόνο του αρχειο­μαρ­ξι­στή Ηλία Γεωρ­γο­πα­πα­δά­κου. Για την ίδια υπό­θε­ση είχαν πια­στεί και κατα­δι­κα­στεί νωρί­τε­ρα οι Φαρ­δής, Σακα­ρέλ­λος και Θωμά­ζης, σε 72 χρό­νια φυλακή.

Ο Ζαχα­ρώ­δης είχε πια­στεί δύο φορές πριν για την ίδια υπό­θε­ση αλλά, όπως γρά­φει ο Καρα­γιώρ­γης, κατά­φε­ρε να ξεφύ­γει. Την πρώ­τη στον Πει­ραιά, στρα­μπου­λώ­ντας το χέρι του χωρο­φύ­λα­κα που τον έπια­σε. Τη δεύ­τε­ρη στον Βόλο, όταν τον πήγαι­ναν με συνο­δεία για να τους δεί­ξει το σπί­τι που καθό­ταν. Μια ακό­μα από­πει­ρα στον Βόλο (όταν τον ξανά­πια­σαν) να φύγει και άλλη μια στη Λει­βα­διά από­τυ­χαν για­τί τον πήραν χαμπά­ρι οι ποι­νι­κοί κατάδικοι.

Για όλους αυτούς τους λόγους η δίκη του είχε ανα­βλη­θεί πέντε φορές. Πλη­σί­α­ζε η μέρα της για έκτη φορά παρα­πο­μπής του, όταν στη δια­δρο­μή από την Αθή­να στο Κακουρ­γιο­δι­κείο Πει­ραιώς, που έγι­νε με τον ηλε­κτρι­κό, ο Ζαχα­ρώ­δης κατά­φε­ρε και πάλι να δραπετεύσει.
Από την δια­σταύ­ρω­ση τριών πηγών βγαί­νει ότι την ημέ­ρα εκεί­νη ένας υπε­νω­μο­τάρ­χης συνό­δευε τον Ζαχα­ρώ­δη από τις φυλα­κές στο Κακουρ­γιο­δι­κείο. Δεν είναι βέβαιο αν η από­δρα­ση έγι­νε τη στιγ­μή που πήγαι­ναν ή επέ­στρε­φαν, ούτε ακρι­βώς σε ποιο σταθ­μό έγι­νε το “σάλ­το”.
Την επο­χή εκεί­νη οι πόρ­τες του ηλε­κτρι­κού δεν κλεί­να­νε αυτό­μα­τα αλλά τις τρα­βού­σαν και τις έκλει­ναν οι ίδιοι οι επι­βά­τες. Σ’ ένα, λοι­πόν, τέτοιο άνοιγ­μα, ο Ζαχα­ρώ­δης, που μέχρι εκεί­νη τη στιγ­μή καθό­ταν φρό­νι­μος δίπλα στο συνο­δό του, σηκώ­νε­ται ξαφ­νι­κά και σαλ­τά­ρει έξω, ενώ ο συρ­μός ξανα­κι­νού­σε. Ηταν τόσο από­το­μο που ο υπε­νω­μο­τάρ­χης έμει­νε κεραυ­νό­πλη­κτος και ούτε που μπό­ρε­σε να αντιδράσει».
_                       Δημή­τρης Γκιώ­νης, «Οι μεγά­λες αποδράσεις»,
_                       εκδ. «Τετρά­διο», Αθή­να, 1976, σελ. 15–16.

Μετά τη δραπέτευ­σή του, φυγα­δεύ­τη­κε στη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, προ­κει­μέ­νου να φοι­τήσει στη Διε­θνή Λενι­νι­στι­κή Σχο­λή. Την ίδια περί­ο­δο έγι­νε μέ­λος του Πανε­νω­σια­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος (μπολ­σε­βί­κων)
Επέ­στρε­ψε το 1931 και εκλέ­χτη­κε Γραμ­μα­τέ­ας, έπει­τα από μια περίο­δο έντο­νης εσω­κομ­μα­τι­κής διαπά­λης. Ηγή­θη­κε στην αντι­με­τώ­πι­ση της «φρα­ξιο­νι­στι­κής πάλης» και συνέ­βα­λε καθο­ρι­στι­κά στην ορ­γανωτική ανά­πτυ­ξη του ΚΚΕ, στην άνο­δο της επιρ­ρο­ής και του κύ­ρους του στις εργα­τι­κές — λαϊ­κές μάζες, στην ανά­πτυ­ξη των αγώ­νων τους. Όλα αυτά σε συν­θή­κες σκλη­ρής ταξι­κής πάλης, με τις διώ­ξεις, τις φυλα­κί­σεις και τις εξο­ρί­ες να βρί­σκο­νται στην ημε­ρή­σια διάτα­ξη. Οπως θα υπο­γράμ­μι­ζε στο τε­λευταίο γράμ­μα πριν από την αυτο­κτονία του:

«Ομα­δι­κή καθο­δή­γη­ση δε σημαί­νει ούτε μπο­ρεί να σημαί­νει πνευματι­κή ισο­πέ­δω­ση… Εδώ νικά το μυα­λό, ο χαρα­κτή­ρας, η ακε­ραιό­τη­τα και εντι­μό­τη­τα, το γνώ­θι σ’ αφτόν και στην πρώ­τη γραμ­μή η σεμνό­τητα, η κομ­μα­τι­κή και αγω­νι­στι­κή μετριο­φρο­σύ­νη και για μας το ρω- μέι­κο φιλό­τι­μο και μπέ­σα. Ο κα­θοδηγητής που ‘χει τα κότσια και τα ασκεί κομ­μα­τι­κά δεν έχει ανά­γκη από καμιά ρεκλά­μα (αφτή μο­νάχα ζημιά του κάνει) για­τί η ζωή και τα έργα πρέ­πει να μιλάν μόνα τους. Εδώ δεν έχει καμιά πέρα­ση και καμιά έμπρα­χτη αξία να χτυ­πάς το στή­θος σου και να φωνά­ζεις: τόσα χρό­νια έχω στο κόμ­μα, τόσα χρό­νια έκα­να φυλα­κή. Αφτά πιο πολύ σε υπο­χρε­ώ­νουν, χωρίς να σου δίνουν δικαιώ­μα­τα. Οσο κόβει το μυα­λό σου και όσο σηκώ­νουν τα φτε­ρά τους».
_                       Νίκος Ζαχα­ρώ­δης, «Γράμ­μα από την άλλη μεριά» (1973).
_                       Πέτρος Ανταί­ος, «Νίκος Ζαχα­ρώδης θύτης και θύμα»,
_                       εκδ. «Φυτρά­κη», Αθή­να, 1991, σελ. 520.

Ωστό­σο, η αδιαμ­φι­σβή­τη­τη ανα­βάθ­μι­ση της οργα­νω­τι­κής δύνα­μης και της δρά­σης του ΚΚΕ αυτά τα χρό­νια δεν μπο­ρού­σε να εξα­λεί­ψει και τις δια­φω­νί­ες ανα­φο­ρι­κά με τη στρα­τη­γι­κή του Κόμ­μα­τος, που πήγα­ζαν από αδύ­να­μες επε­ξερ­γα­σί­ες της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς και είχαν τροφο­δοτήσει την εσω­κομ­μα­τι­κή δια­πά­λη της περιό­δου 1919–1931. Μετά την επι­στρο­φή του Νίκου Ζαχα­ριά­δη έως και την 6η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1934), η ανα­γκαία επα­νά­στα­ση προσ­διο­ρι­ζό­ταν ως σοσια­λι­στι­κή. Όμως, έπει­τα και από παρέμ­βα­ση της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς, η επα­νάσταση προσ­διο­ρί­στη­κε ως αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή. Στην 7η Ολο­μέ­λεια του 1957, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης υποστήριξε:

«Στην πολι­τι­κή επι­τρο­πή έκα­νε ο Μαγκιάρ εισή­γη­ση. Ο Αλι­χά­νοφ, και ο Μαγκιάρ από τη Βαλ­κα­νι­κή Γραμ­μα­τεία. Ο Αλι­χά­νοφ είπε σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση, ο Μαγκιάρ είπε αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή, μ’ όλα τα γνω­στά. Τι θέση πήρα εγώ σύντρο­φοι. Ήταν Δημη­τρόφ, Έρκο­λι (Τολιά­τι). Ν’ αφή­σε­τε το κόμ­μα να λύσει αυτό το ζήτη­μα. Αυτή την πρό­τα­ση έκα­να. Η πολιτι­κή επι­τρο­πή είπε όχι, και πήρε αυτή την από­φα­ση για τον χαρα­κτή­ρα της επα­νά­στα­σης που μπή­κε μετά στην 6η Ολο­μέ­λεια (σ.σ. 1934)».
_                        Η 7η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ,
_                        εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 2011, σελ. 229.

_                      1936 – 1941
Στις 4 Αυγού­στου 1936, ο Ιωάν­νης Μετα­ξάς, ο οποί­ος νωρί­τε­ρα ως επικεφα­λής του μικρό­τε­ρου κοινο­βουλευτικού κόμ­μα­τος είχε σχη­μα­τί­σει κυβέρ­νη­ση, λαμ­βά­νο­ντας την ψήφο εμπι­στοσύνης από το σύνο­λο των αστι­κών κομ­μά­των, επέ­βα­λε δικτα­το­ρία με τη στή­ρι­ξη του βασιλιά.

Η δικτα­το­ρία, όπως και σε άλλα καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη της επο­χής, θε­ωρήθηκε ως η προσφο­ρότερη μορ­φή της κα­πιταλιστικής εξου­σί­ας ενό­ψει της προετοιμα­σίας της μπρο­στά στον επερ­χό­με­νο Β’ Παγκό­σμιο ιμπε­ρια­λι­στι­κό Πό­λεμο. Ως βασι­κοί πυλώ­νες αυτής της προετοιμασί­ας θεω­ρή­θη­καν η συντρι­βή του εσω­τε­ρι­κού ταξι­κού εχθρού και η πο­λεμική προ­ε­τοι­μα­σία ένα­ντι των αντί­πα­λων καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών. Γι’ αυτό και από την πρώ­τη στιγ­μή άρχι­σε το ανε­λέ­η­το κυνή­γι των κομμουνιστών.

Έναν μήνα μετά την επι­βο­λή της δικτα­το­ρί­ας συνε­λή­φθη και ο Νίκος Ζα­χαρώδης. Το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα πήρε τότε διά­φο­ρες πρω­τοβουλίες για την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Ν. Ζαχα­ρώ­δη. 0 Βίλ­χελμ Πικ, με επι­στο­λή του προς τη Γραμ­μα­τεία της Διε­θνούς Εργα­τι­κής Βοή­θειας (ΜΟΠΡ), έγρα­φε: «Σύμ­φω­να με ανα­κοί­νω­ση της ελλη­νι­κής κυβέρ­νη­σης στον Πει­ραιά συ­νελήφθη ο σύντρο­φος Ζαχα­ρώ­δης, Γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Ελλά­δας. Δεδο­μέ­νης της τρο­μο­κρα­τί­ας, που εφαρμό­ζει την τρέ­χου­σα περί­ο­δο η κυβέρ­νη­ση Μετα­ξά, η ζωή του βρί­σκε­ται σε σοβα­ρό (μεγά­λο) κίν­δυ­νο. Για αυτό η Γραμ­μα­τεία της ΕΕΚΛ απο­φά­σι­σε να προ­τεί­νει μέσω τηλέ­γρα­φου στα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα Γαλ­λί­ας, Αγ­γλίας, Τσε­χο­σλο­βα­κί­ας, ΗΠΑ να απαι­τή­σουν την άμε­ση Απε­λευ­θέ­ρω­ση του συντρό­φου Ζαχα­ριά­δη μέσω της απο­στο­λής αντι­προ­σω­πειών προς τις ελλη­νι­κές πρε­σβεί­ες και την απο­στο­λή τηλε­γρα­φη­μά­των προς την Ελλη­νι­κή Κυβέρ­νη­ση».
_                         «Γράμ­μα του Β. Πικ προς την Ε. Ντ. Στά­σο­βα για τη σύλ­λη­ψη του Ζαχαριάδη,
_                         23 Σε­πτεμβρίου 1936», όπως παρα­τί­θε­ται _αναφέρεται η πηγή στα ρωσικά

Είχαν προη­γη­θεί και θα ακο­λου­θού­σαν και άλ­λες συλ­λή­ψεις στελε­χών του ΚΚΕ, ενώ οι μηχα­νι­σμοί του καπιτα­λιστικού κρά­τους προ­ωθούσαν μια προσπά­θεια εσω­τε­ρι­κής διά­βρωσης του ΚΚΕ που θα κορυ­φω­νό­ταν με τη δημιουρ­γία ψεύ­τι­κης Κεντρι­κής Επι­τρο­πής, της λεγά­με­νης «Προ­σωρινής Διοί­κη­σης», και με την έκδο­ση πλα­στού «Ριζο­σπά­στη».
Ο ρόλος της «Προσω­ρινής Διοί­κη­σης» εί­χε καταγ­γελ­θεί από τη λεγά­με­νη Παλαιά Κε­ντρική Επι­τρο­πή, που είχε συγκρο­τη­θεί από τα ελεύ­θε­ρα μέλη της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΚΚΕ. Όμως, τα αλ­λεπάλληλα χτυ­πή­μα­τα της Ασφά­λειας, η φυ­λάκιση πολ­λών στελε­χών του Κόμ­μα­τος, η ταξι­κή συν­θη­κο­λό­γη­ση πρώ­ην στε­λε­χών του που πέρα­σαν με την «Προ­σω­ρι­νή Διοί­κη­ση», οι αλλη­λο­κα­ταγ­γε­λί­ες ανά­με­σα στην «Προ­σω­ρι­νή Διοί­κη­ση» και την Παλιά Κεντρι­κή Επι­τρο­πή και οι αλλε­πάλ­λη­λες αλλα­γές στη θέση της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς για τον χαρα­κτή­ρα του επερ­χό­με­νου πολέ­μου είχαν προ­κα­λέ­σει σύγ­χυ­ση, με απο­τέ­λε­σμα ορι­σμέ­νες Κομ­μα­τι­κές Οργα­νώ­σεις, ακό­μα και πολιτι­κοί κρα­τού­με­νοι, να τάσ­σο­νται υπέρ της «Προ­σω­ρι­νής Διοί­κη­σης», δί­χως φυσι­κά να γνω­ρί­ζουν τον πραγ­μα­τι­κό της ρόλο. Ταυ­τό­χρο­να, υπήρ­χαν και οργα­νώ­σεις ή μεμο­νω­μέ­νοι κομ­μου­νι­στές που δεν εμπιστεύο­νταν ούτε την «Προ­σω­ρι­νή Διοί­κη­ση», αλλά ούτε και την Παλαιό Κεντρι­κή Επιτροπή.

Τις παρα­μο­νές του ιτα­λο­ελ­λη­νι­κού πολέ­μου, η Παλιά ΚΕ, στη­ρι­ζό­με­νη και στην οδη­γία της ΚΔ του Ιού­λη του 1939, θεω­ρού­σε τον επερ­χό­με­νο πόλε­μο ως ανα­πό­σπα­στο τμή­μα του ήδη διε­ξα­γό­με­νου Β’ Παγκοσμί­ου ιμπε­ρια­λι­στι­κού Πολέ­μου και καλού­σε σε δρά­ση ώστε η ήττα των ει­σβολέων να συν­δυα­στεί με την ανα­τρο­πή της δικτα­το­ρί­ας. Την ίδια ώρα, η «Προ­σω­ρι­νή Διοί­κη­ση», επι­κα­λού­με­νη την οδη­γία της ΚΔ του Σεπτέμ­βρη του 1939, απέ­δι­δε τον διε­ξα­γό­με­νο πόλε­μο απο­κλει­στι­κά στον φα­σιστικό Άξο­να και καλού­σε τους κομ­μου­νι­στές σε ενδε­χό­με­νη επί­θε­ση της φασι­στι­κής Ιτα­λί­ας να πολε­μή­σουν στο πλευ­ρό του Μεταξά.

Όταν η φασι­στι­κή Ιτα­λία επι­τέ­θη­κε στην Ελλά­δα, ο Νίκος Ζαχα­ρώ­δης παρέ­με­νε απο­μο­νω­μέ­νος στις φυλα­κές, χωρίς να είναι βέβαιο αν γνώ­ριζε το σύνο­λο των εσω­κομ­μα­τι­κών και διε­θνών εξε­λί­ξε­ων. Υπό αυτές τις συν­θή­κες έγρα­ψε το Α’ Γράμ­μα, στο οποίο ανέ­φε­ρε, ανά­με­σα σε άλλα:

«Ο λαός της Ελλά­δας διε­ξά­γει σήμε­ρα έναν πόλε­μο εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό, ενά­ντια στο φασι­σμό του Μου­σο­λί­νι. Δίπλα στο κύριο μέτω­πο και Ο κάθε βρά­χος, η κάθε ρεμα­τιά, το κάθε χωριό, καλύ­βα με καλύ­βα, η κάθε πολύ, σπί­τι με σπί­τι, πρέ­πει να γίνει φρού­ριο του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να.
Κάθε πρά­κτο­ρας του φασι­σμού πρέ­πει να εξο­ντω­θεί αλύ­πη­τα. Στον πό­λεμο αυτό που διευ­θύ­νει η κυβέρ­νη­ση Μετα­ξά, όλοι μας πρέ­πει να δύ­σουμε όλες μας τις δυνά­μεις, δίχως καμιά επι­φύ­λα­ξη. Έπα­θλο για τον εργα­ζό­με­νο λαό και επι­στέ­γα­σμα για το σημε­ρι­νό του αγώ­να πρέ­πει να είναι και θα είναι μια και­νούρ­για Ελλά­δα της δου­λειάς, της λευ­τε­ριάς, λυτρω­μέ­νη από κάθε ξενι­κή ιμπε­ρια­λι­στι­κή εξάρ­τη­ση και από κάθε εκ­μετάλλευση, μ’ έναν πραγ­μα­τι­κά παλ­λαϊ­κό πολιτισμό».
                             Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.),
«Το ΚΚΕ στον ιτα­λο­ελ­λη­νι­κό πόλε­μο 1940–1941»,
εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 2015, σελ. 150

Ο χαρα­κτη­ρι­σμός του πολέ­μου ως εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού εξ αντι­κειμένου αντέ­φα­σκε με το προ­τει­νό­με­νο έπα­θλο του λαού για τη συμ­με­το­χή του στον πόλε­μο. Επί­σης, δεν ήταν σωστός, μιας και ο ιτα­λο­ελ­λη­νι­κός πόλε­μος απο­τε­λού­σε συνέ­πεια και προ­έ­κτα­ση των ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών αντι­θέ­σε­ων της επο­χής. Λίγο αργό­τε­ρα ο Νί­κος Ζαχα­ριά­δης θα προσ­διό­ρι­ζε δια­φο­ρε­τι­κά τον χαρα­κτή­ρα του πο­λέμου, στη­ρι­ζό­με­νος, όμως, λαθε­μέ­να στην προ­έ­λα­ση του ελληνι­κού στρα­τού στα εδά­φη της Αλβα­νί­ας. Οπως τόνι­ζε στις 26 Νοέμ­βρη 1940 στο Β’ Γράμμα:

«Ολό­κλη­ρος ο λαός της Ελλά­δας ξεση­κώ­θη­κε σαν ένας άνθρω­πος και χάλα­σε τα σχέ­δια του φασι­σμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφά­λισε τη λευ­τε­ριά και την ανε­ξαρ­τη­σία του. Εξω απ’ αυτά η Ελλά­δα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο ανά­με­σα στην Αγ­γλία και Ιτα­λία-Γερ­μα­νία. Αφού ο λαός μας υπε­ρα­σπί­σει αποτελεσμα­τικά την ανε­ξαρ­τη­σία και την εθνι­κή λευ­τε­ριά του, σήμε­ρα ένα μονά­χα πρά­μα θέλει: Ειρή­νη και ουδε­τε­ρό­τη­τα με τού­τους τους όρους: 1) Να ξανάρ­θουν τα πράγ­μα­τα έτσι όπως ήταν στις 28 Οκτώ­βρη 1940, δίχως καμιά εδα­φι­κή-οικο­νο­μι­κή-πολι­τι­κή ζημιά σε βάρος της Ελ­λάδας. 2) Οι πολε­μι­κές δυνά­μεις της Αγγλί­ας να φύγουν όλες απ’ τα χώμα­τα και τα νερά της Ελλά­δας. Με βάση αυτούς τους δύο όρους να ζητή­σου­με αμέ­σως από την κυβέρ­νη­ση της ΕΣΣΔ να μεσο­λα­βή­σει για να γίνει ελλη­νοϊ­τα­λι­κή ειρή­νη».
Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.),
«Το ΚΚΕ στον ιτα­λο­ελ­λη­νι­κό πόλε­μο 1940–1941»,
εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», , 2015, σελ. 177–178.

Το Β’ Γράμ­μα του Νίκου Ζαχα­ριά­δη δεν δημο­σιεύ­τη­κε, μιας και στρε­φόταν ενά­ντια στα συμ­φέ­ρο­ντα της κυβέρ­νη­σης Μετα­ξά. Το ίδιο συ­νέβη και με το Γ’ Γράμ­μα της 15ης Γενά­ρη 1941, στο οποίο καταγγελ­λόταν η «Προ­σω­ρι­νή Διοί­κη­ση» και ανά­με­σα σε άλλα υπογραμμιζό­ταν: «Αφού δε ο Μετα­ξάς αρνιέ­ται να απο­κα­τα­στή­σει τις ελευ­θε­ρί­ες του λαού, να εξα­σφα­λί­σει την ειρή­νη της Ελλά­δας και κάνει πόλε­μο κα­ταχτητικό ιμπε­ρια­λι­στι­κό, που όλα τα βάρη του πλη­ρώ­νει ο λαός, πα­ραμένει (ο Μετα­ξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας. Η ανα­τροπή του είναι το πιο άμε­σο και ζωτι­κό συμ­φέ­ρον του λαού μας».
Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.),
«Το ΚΚΕ στον ιτα­λο­ελ­λη­νι­κό πόλε­μο 1940–1941»,
εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», 2015, σελ. 197.

           1941 – 1945
Η τελευ­ταία πρά­ξη του δικτα­το­ρι­κού καθε­στώ­τος ήταν η παρά­δο­ση των πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων στις Αρχές της Τρι­πλής Φασι­στι­κής Κατο­χής. Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης ως Γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΕ μετα­φέρ­θη­κε στο Ντα­χά­ου, ένα από τα ναζι­στι­κά στρα­τό­πε­δα εργα­σί­ας. Ωστό­σο, ακό­μα και σε αυτές τις συν­θή­κες υπε­ρα­σπί­στη­κε την κομ­μου­νι­στι­κή του στράτευση.

«Ανα­κρι­τής: Δηλα­δή εξα­κο­λου­θείς να είσαι κομ­μου­νι­στής; __Απάντηση: Δεν υπάρ­χει αμφι­βο­λία. Ανα­κρι­τής: Αν σ’ αφή­σου­με ελεύ­θε­ρο θα εξακο­λουθήσεις τη δρά­ση σου ενά­ντια στον εθνι­κο­σο­σια­λι­σμό; __Απάντηση: Εν­νοείται».
_                                           Αρχείο ΚΚΕ, Έγγρα­φο 80348,
_                                           Δήλω­ση Ν. Ζαχα­ριά­δη στη Μυστι­κή Κρα­τι­κή Αστυνομία
_                                           της Γενεύ­ης, δημο­σιευ­μέ­νη σε εφη­με­ρί­δα 18.6.41

Κόντρα σε όσα ειπώ­θη­καν τα κατο­πι­νά χρό­νια, προ­κει­μέ­νου να σπι­λώ­σουν τον Νίκο Ζαχα­ριά­δη, κατά τη διάρ­κεια της κρά­τη­σής του στο Ντα­χά­ου κρά­τη­σε στά­ση ανά­λο­γη της θέσης και της έως τότε δια­δρο­μής του. Πολύ περισ­σότερο, μετά το 1943, οπό­τε έπει­τα από τις νικη­φό­ρες για τον Κόκ­κι­νο Στρα­τό μάχες στο Στά­λιν­γκραντ (Φλε­βά­ρης 1943) και στο Κουρσκ (Αύγου­στος 1943) και τη συν­θη­κο­λό­γη­ση της φασι­στι­κής Ιτα­λί­ας (Σεπτέμ­βρης 1943), έγι­νε φανε­ρό ότι η πλά­στιγ­γα του πολέ­μου έγερ­νε ορι­στι­κά εις βάρος των δυνά­με­ων του φασι­στι­κού Άξο­να, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης επι­σή­μα­νε την ανά­γκη το κομ­μουνιστικό κίνη­μα να στρα­φεί όχι μόνο ενά­ντια στον παρα­παί­ο­ντα ναζι­σμό, αλλά συνο­λι­κά ενα­ντί­ον της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας. Αυτή ήταν η αιτία της απο­μά­κρυν­σής του από την κομ­μα­τι­κή καθο­δή­γη­ση του στρα­τοπέδου. Ανέ­φε­ρε χαρα­κτη­ρι­στι­κά ένας συγκρο­τού­με­νος του Ζαχαρώ­δη στο Νταχάου:

«Φθά­σα­με στο Ντα­χά­ου στις 10 Οκτω­βρί­ου 1943. Ο Ζαχα­ριά­δης εμφανί­στηκε αμέ­σως μπρο­στά μας, για­τί είχε ακού­σει ότι ανά­με­σα στους νεο­α­φι­χθέ­ντες ήταν και Έλλη­νες. (…) Εάν αργό­τε­ρα ελέ­χθη ότι ο Ζαχα­ριά­δης ήταν χαφιές, αυτό πρέ­πει να έχει σχέ­ση με το γεγο­νός ότι είχαν χαλά­σει οι σχέ­σεις του με κάποιους από τους συντρό­φους του. Αλλά πιστεύω ότι ο Ζαχα­ριά­δης δεν ήταν προ­δό­της, αντι­θέ­τως ήταν ένας μεγα­λό­ψυ­χος άν­θρωπος. Μας βοή­θη­σε και μας έδω­σε κατά την άφι­ξή μας ακρι­βώς τις ίδιες συμ­βου­λές όπως και στον φίλο σας από τα Γιάν­νε­να. Κυρί­ως όμως μας έσω­σε από τη μετα­φο­ρά. Με τη μετα­φο­ρά θα πηγαί­να­με στο Μπού­χεν­βαλντ. (…) Ο Ζαχα­ριά­δης βρι­σκό­ταν σε επα­φή με τη μυστι­κή διοί­κη­ση του στρα­το­πέ­δου. Στο διοι­κη­τή­ριο του στρα­το­πέ­δου, όπου παίρ­νο­νταν οι απο­φά­σεις για τη χρη­σι­μο­ποί­η­ση των κρα­του­μέ­νων στα διά­φο­ρα τμή­ματα, υπήρ­χαν και κρα­τού­με­νοι — δηλα­δή γρα­φείς — οι οποί­οι άνη­καν σ’ αυ­τή τη μυστι­κή διοί­κη­ση του στρα­το­πέ­δου. (…)

Μετά, όταν ε­ξαφανίστηκε ο Ζαχα­ριά­δης, ο Bruno Furck, έ­νας Αυστρια­κός δημο­σιο­γρά­φος και πρώ­ην αγω­νιστής του Εμ­φυλίου Πολέ­μου στην Ισπα­νία, μου είπε ότι η μυστι­κή διοί­κηση του στρα­τοπέδου διέκο­ψε κάθε επικοι­νωνία μαζί του, για­τί εκπροσω­πούσε σεχτα­ρι­στι­κές απόψεις.

Ο Ζαχα­ριά­δης ή­ταν πχ. εναντί­ον κάθε συμβι­βασμού και δή­λωνε ότι ήταν α­δύνατον για έναν κομ­μου­νι­στή να αγω­νι­στεί ενα­ντί­ον του φασι­σμού, συμ­μαχώντας με τους μοναρ­χι­κούς. Αυτή τότε όμως ήταν η γραμ­μή του ιτα­λικού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος για να δημιουρ­γη­θεί μία ευρεία συμ­μα­χία όλων των αντι­φα­σι­στι­κών δυνά­με­ων. Ο Ζαχα­ριά­δης αντι­θέ­τως δήλω­νε κατη­γο­ρη­μα­τι­κά ότι ένας κομ­μου­νι­στής οφεί­λει να αγω­νί­ζε­ται εναντί­ον όλων, δηλα­δή ενα­ντί­ον της μοναρ­χί­ας, ενα­ντί­ον του καπι­τα­λι­σμού, ενα­ντίον του φασι­σμού, ενα­ντί­ον των Αμε­ρι­κα­νών, ενα­ντί­ον των Γερ­μα­νών — εν τέλει ενα­ντί­ον όλων».
_       Μαρ­τυ­ρία του Giovanni Melodia, συγκρο­τού­με­νου του Ζαχα­ρώ­δη στο Νταχάου,
_       όπως παρα­τί­θε­ται στο στο Christoph U. Schminck-Gustavus, «Ντα­χά­ου.
_       Έλλη­νες κρα­τού­με­νοι και ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης», εκδ. «Φιλί­στωρ»,
_       Αθή­να, 2004, σελ. 112–113,115,121.

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης απελευθε­ρώθηκε στο τέ­λος του πολέ­μου και επέστρε­ψε στην Ελλά­δα και πάλι σε μια δύσκο­λη περίο­δο για τους κομ­μουνιστές και άλλους ριζοσπά­στες αγωνιστές.

Μετά την υπο­γρα­φή της απαρά­δεκτης Συμ­φω­νί­ας της Βάρκι­ζας (Φλε­βά­ρης 1945), το αστι­κό κρά­τος και παρα­κρά­τος είχε επι­δο­θεί σε ένα όργιο τρομο­κρατίας ενα­ντί­ον των εργατι­κών — λαϊ­κών μαζών, που είχαν τολ­μή­σει να σηκώ­σουν κεφά­λι στα χρό­νια της Κατο­χής, διεκ­δι­κώ­ντας να γίνουν κύριοι της ζωής τους. Με τη συστηματι­κή κατα­στο­λή επι­χει­ρού­νταν να ανα­τρα­πεί ο συντρι­πτι­κός υπέρ του ΚΚΕ και του ΕΑΜ πολι­τι­κός συσχε­τι­σμός, που είχε διαμορ­φωθεί στα χρό­νια της Τρι­πλής Φασι­στι­κής Κατοχής.

Έκτα­κτη έκδο­ση Ριζοσπάστη \
Ελεύ­θε­ρος ο ηρω­ι­κός αρχη­γός του Κόμ­μα­τος μας Ν. Ζαχαριάδης

Η επι­στρο­φή του Ζαχα­ριά­δη σημα­το­δό­τη­σε την προ­σπά­θεια ανασυγκρό­τησης του ΚΚΕ και ανα­σύ­ντα­ξης του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος. Πα­ράλληλα, ο Ζαχα­ρώ­δης, δίχως να αντι­με­τω­πί­ζει ριζι­κά αδυ­να­μί­ες που συν­δέ­ο­νταν με τη στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, πρό­τα­ξε τη μαζι­κή λαϊ­κή αυτο­ά­μυ­να, αμφι­σβή­τη­σε τη βεβαι­ότητα ειρη­νι­κού περά­σμα­τος στη λαϊ­κή δημο­κρα­τία και τον σοσια­λι­σμό, στην περί­πτω­ση της Ελλά­δας, την ώρα που το ειρη­νι­κό πέρα­σμα αποτε­λούσε βασι­κή θέση του ΚΚΕ έως τότε. Στο 7ο Συνέ­δριο, στη διάρ­κεια της συζή­τη­σης ανα­φο­ρι­κά με το Πρό­γραμ­μα του ΚΚΕ, τόνισε:

«Το πρώ­το ζήτη­μα είναι η δυνα­τό­τη­τα που έχου­με στην Ελλά­δα για ει­ρηνικό πέρα­σμα, ειρη­νι­κή εξέ­λι­ξη στη λαϊ­κή δημο­κρα­τία αρχι­κά και με­τά στον σοσια­λι­σμό. Μίλη­σαν και άλλοι σύντρο­φοι και έβα­λαν το ζήτη­μα λίγο μονό­πλευ­ρα (…). Εδώ θα πρέ­πει αμέ­σως να ξεκα­θα­ρί­σεις τού­το ‘δω: ότι πρό­κει­ται για δυνα­τό­τη­τα ειρη­νι­κού περά­σμα­τος και όχι για βε­βαιότητα. Ένας ισχυ­ρι­σμός που θα επέ­με­νε στο δεύ­τε­ρο αυτό, θα ήταν βασι­κά λαθε­μέ­νος και θα μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει σε λάθη σοβα­ρά, σε λά­θη με συνέ­πειες απο­φα­σι­στι­κές για το ΚΚΕ και ολό­κλη­ρο το κίνη­μα (…). Σήμε­ρα μάλι­στα εμείς δε θα πρέ­πει τόσο να τονί­ζου­με ούτε τη δυνατό­τητα της ειρη­νι­κής εξέ­λι­ξης, για­τί όπως βλέ­που­με η αντί­δρα­ση και με την ξενι­κή υπο­στή­ρι­ξη προ­σπα­θεί με όλα τα μέσα να παρεμ­βάλ­λει εμπό­δια (…). Εμείς θα πρέ­πει, τονί­ζο­ντας τη δυνα­τό­τη­τα μιας τέτοιας εξέλι­ξης, ν’ απο­δεί­χνου­με ποιος την εμπο­δί­ζει, να εξη­γά­με για­τί δε θα πάμε, ενώ η πλειο­ψη­φία του λαού το θέλει, προς ένα ειρη­νι­κό πέρα­σμα και να προ­ε­τοι­μά­ζου­με το λαό για να μπο­ρέ­σει να επι­βάλ­λει το πέρα­σμα αυτό εφ’ όσον είναι θέλη­ση της πλειο­ψη­φί­ας με όλα τα μέσα που δια­θέ­τει και με τη συντρι­βή, αν χρεια­στεί, της αντί­πρα­ξης της μοναρ­χο­φα­σι­στι­κής, πλου­το­κρα­τι­κής μειοψηφίας».

Νίκος Ζαχα­ρώ­δης, «Μερι­κά επί­και­ρα ζητή­μα­τα που σχε­τί­ζο­νται και με το Πρό­γραμ­μά μας
Λόγος στο 4^ο Θέμα του 7ου Συνε­δρί­ου που αφο­ρού­σε το Πρό­γραμ­μα του Κόμ­μα­τος)» στο 7ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ, Εκδό­σεις της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΚΚΕ, Αθή­να 1945, σελ. 17–18.

Ταυ­τό­χρο­να, ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης, ως Γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του ΚΚΕ, δεν οδή­γη­σε το Κόμ­μα έγκαι­ρα σε ολο­κλη­ρω­μέ­να συμπε­ρά­σμα­τα σε σχέ­ση με τις αντι­φά­σεις στη στρα­τη­γι­κή του Κόμ­μα­τος, με αδυναμί­ες προ­γραμ­μα­τι­κής επε­ξερ­γα­σί­ας, που βάρυ­ναν αρνη­τι­κά το Κόμ­μα στη δεκα­ε­τία του 1940. Η ευθύ­νη του Νίκου Ζαχα­ριά­δη εντο­πί­ζε­ται κυρί­ως στην αδυ­να­μία του να δια­μορ­φω­θεί Πρό­γραμ­μα στο 7ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ το 1945, που θα ενσω­μά­τω­νε την πεί­ρα από την αντι­κει­με­νι­κή εκτί­μηση των λαθών (Συμ­φω­νί­ες Λιβά­νου, Καζέρ­τας, Βάρ­κι­ζας) και επομέ­νως θα απέρ­ρι­πτε τη στρα­τη­γι­κή των στα­δί­ων και την πολι­τι­κή της εθνι­κής ενό­τη­τας και της πάλης για εκδη­μο­κρα­τι­σμό και θα προσ­διό­ρι­ζε την επερ­χό­με­νη επα­νά­στα­ση ως σοσια­λι­στι­κή. Βεβαί­ως, πρέ­πει να υπολο­γίζεται ότι η στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ αντα­να­κλού­σε και τις αντι­φά­σεις της στρα­τη­γι­κής του διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κού κινήματος.
Παρ’ όλα αυτά, το ΚΚΕ κατόρ­θω­σε το επό­με­νο διά­στη­μα να ανα­πτύ­ξει πρω­το­πό­ρα δρά­ση και να επι­κρα­τή­σει στη ΓΣΕΕ και στις άλλες μαζι­κές οργα­νώσεις. 0 Ζαχα­ρώ­δης ανέ­φερε στην τοπο­θέ­τη­σή του στη διάρ­κεια της 7ης Ολο­μέλειας του 1957:

«Και που φτά­σα­με σ. στη 2η Ολο­μέ­λεια [Φλε­βά­ρης 1946], Στη 2η Ολο­μέ­λεια φτά­σα­με στο γεγο­νός ότι βασι­κά η ανα­σύ­ντα­ξη των λαϊ­κών δυνά­με­ων είχε συ­μπληρωθεί. Πώς γινό­τα­νε αυτό το πράγ­μα. Στα συν­δικάτα είχε γίνει το πανελ­λα­δι­κό συνέ­δριο και πήρε εκεί το 90% ο ΕΡ- ΓΑΣ, οι επαγ­γελ­μα­τί­ες και οι βιο­τέ­χνες πανελλαδι­κό συνέ­δριο πήραν την καθο­δή­γη­σή τους, οι γε­ωργικοί συνε­ται­ρι­σμοί πανελ­λα­δι­κά πήρα­νε, γε­ωργικοί συνε­ται­ρι­σμοί, όπου πλε­ο­νά­ζει το με­σαίο στοι­χείο εκεί μέσα, πήρα­με την πλειο­ψη­φία, πήρα­με το ΣΕΓΑΣ πήρα­με για πρώ­τη φορά στα χέρια μας κ.λπ. Απο­μό­νω­ση δεί­χνει αυτό το πράγ­μα; Σεχτα­ρι­σμό δεί­χνει αυτό το πράγ­μα σύντρο­φοι;… Τι έκα­νε σ. η 2η Ολο­μέ­λεια. Η 2η Ολομέ­λεια συνήλ­θε ένα χρό­νο ακρι­βώς μετά τη Βάρ­κι­ζα. Και δεν ήταν τυχαίο αυτό το πράγμα».
_                       _”“Η 7η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ”,
_                             εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 2011,σελ. 233.

Ωστό­σο, η μη έγκαι­ρη αντι­με­τώ­πι­ση των αδυ­να­μιών στη στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ είχε ως απο­τέ­λε­σμα και τις αντι­φά­σεις, καθυ­στε­ρή­σεις και λάθη οργά­νω­σης του αγώ­να του ΔΣΕ.

Η 2η Ολο­μέ­λεια απο­φά­σι­σε την απο­χή από τις βου­λευ­τι­κές εκλο­γές τον Μάρ­τη του 1946 και το στα­δια­κό πέρα­σμα στην ένο­πλη πάλη. Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης είχε ξεχω­ρι­στή συμ­βο­λή στη συγκρότη­ση του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας. Η δρά­ση του ΔΣΕ, παρά τις όποιες αδυ­να­μί­ες στη στρατη­γική του ΚΚΕ, αμφι­σβή­τη­σε έμπρα­κτα την καπιτα­λιστική εξου­σία, απο­τέ­λε­σε την κορυ­φαία στιγ­μή της ταξι­κής πάλης στη χώρα μας στη διάρ­κεια του 20ού αιώνα.

«Σηκω­θή­κα­με με γυμνά χέρια μόνο με το δίκιο που μας έπνι­γε (…) και πρέ­πει να νική­σου­με έναν πά­νοπλο εχθρό, όπου τον βοη­θά η παγκό­σμια πλου­τοκρατία, τα ιμπε­ρια­λι­στι­κά κέντρα όπου Γης (…) όμως κάθε δυσκο­λία και έλλει­ψη πρέ­πει να λυθεί μέσα στη μάχη».
_                           Νίκος Ζαχα­ριά­δης, «Επι­λο­γή Εργων», εκδ. «Πρω­το­πό­ρος», Αθή­να, σελ. 48–49.

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης, στην τελι­κή φάση του αγώ­να του ΔΣΕ και συγκε­κρι­μέ­να στο κλεί­σι­μο της 5ης Ολο­μέ­λειας της ΚΕ του ΚΚΕ (30–31 Γενά­ρη 1949), επι­χεί­ρη­σε να προ­χω­ρή­σει στη διόρ­θω­ση της στρα­τη­γι­κής του Κόμ­μα­τος, αναφέροντας:

«Τους σκο­πούς αυτής της επα­νά­στα­σης δεν μπο­ρούμε να τους βλέ­που­με απο­σπα­σμέ­νους απ’ τις μετα­βο­λές που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν στον κόσμο τόσο ύστε­ρα απ’ τη νίκη της Μεγά­λης Οκτωβρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης και του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ, όσο ξεχω­ρι­στά ύστε­ρα απ’ τις βαθιές κοινωνικο­οικονομικές και πολι­τι­κές αλλα­γές που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν στη νοτιο­α­να­το­λι­κή Ευρώ­πη, ύστε­ρα απ’ την απε­λευ­θέ­ρω­σή της απ’ το Σοβιε­τι­κό Στρατό.

__           5η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ. 30–31 Γενά­ρη 1949, εκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, 1949, σελ. 30.

Σήμε­ρα η λαϊ­κή επα­νά­στα­ση στην Ελλά­δα, ξεκα­θα­ρί­ζο­ντας όλα τα τσι­φλι­κά­δι­κα υπολείμμα­τα και απαλ­λάσ­σο­ντάς την από την ξενι­κή αποι­κια­κή εξάρ­τη­ση, θα προ­χω­ρή­σει, με την ολοκλη­ρωτική επι­κρά­τη­σή της σε όλη τη χώρα, στις μετα­βο­λές και αλ­λαγές εκεί­νες, που θα καθορί­σουν την πορεία μας προς τον σοσια­λι­σμό, έτσι βασι­κά, όπως καθο­ρίζονται στο ΕΑΜι­κό πρό­γραμ­μα της Λαϊ­κής Δημο­κρα­τί­ας. Δηλα­δή (…) τώ­ρα δεν θα έχου­με ένα ξεχω­ρι­στό στά­διο ανά­πτυ­ξης για την ολο­κλή­ρω­ση του αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κού μετασχημα­τισμού της χώρας, μα, σαν αδιά­κο­πη συνέ­χεια, λιγό­τε­ρο είτε περισ­σό­τε­ρο γορ­γά πέρα­σμα στη σοσια­λι­στι­κή επα νάσταση».

Η προη­γού­με­νη από­πει­ρα διόρ­θω­σης της στρα­τη­γι­κής δεν απο­τε­λού­σε καρ­πό της συλ­λο­γι­κής ιδε­ο­λο­γι­κής — πολι­τικής ωρί­μαν­σης του Κόμ­μα­τος, ενώ ήταν προ­βλη­μα­τι­κή για­τί δεν διόρθω­νε ως λαθε­μέ­νο το αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κό στά­διο της επα­νά­στα­σης, αλλά το παρέ­καμ­πτε στο όνο­μα του ευνοϊκότε­ρου διε­θνούς συσχετισμού.

Έπει­τα από τη συντε­ταγ­μέ­νη υπο­χώ­ρη­ση του ΔΣΕ, ο Νί­κος Ζαχα­ριά­δης υπε­ρα­σπί­στη­κε την επι­λο­γή ίδρυ­σης και δρά­σης του και έδει­ξε ακλό­νη­τη επι­μο­νή στην ανα­συγκρότηση και ενί­σχυ­ση των παρά­νο­μων Κομ­μα­τι­κών Οργανώσεων.

«Πρέ­πει να χτί­σου­με γερή, σιδε­ρέ­νια παρά­νο­μη Κομ­ματική Οργά­νω­ση, στέ­ρεα θεμε­λιω­μέ­νη στην μπολσε­βίκικη συνω­μο­τι­κό­τη­τα και επα­γρύ­πνη­ση, με κεντρι­κή πανελ­λα­δι­κή καθο­δή­γη­ση. Χωρίς τέτοια Οργάνω­ση, δε θα κάνου­με τίπο­τα. Βασι­κό εδώ είναι να καταρ­τίσουμε ολό­πλευ­ρα τα κατάλ­λη­λα, δοκι­μα­σμέ­να στελέ­χη μας. Υλι­κό έχου­με μπό­λι­κο και κατάλ­λη­λο και δοκι­μα­σμέ­νο. Πρέ­πει να δου­λέ­ψου­με καλά. Να το δια­λέ­ξου με καλά. (…) Το καθή­κον είναι δύσκο­λο. Πάθα­με πολ­λά χτυ­πή­μα­τα. Μα στην Ελλά­δα η σημαία του ΚΚΕ κρα­τιέ­ται γερά και ψηλά. Και όχι μόνο αυτό, έχου­με Οργά­νω­ση που καμία δίω­ξη και δολο­φο­νι­κή τρο­μο­κρα­τία, όσο και αν τη χτύ­πη­σε, δεν μπό­ρε­σε να την εκμη­δε­νί­σει. Πρέ­πει να προ­χω­ρή­σου­με προ­σε­χτι­κά, μελε­τη­μέ­να, σταθερά».
-       Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΚΚΕ,
_    “Η 3η Συν­διά­σκε­ψη του ΚΚΕ (10–14 Οκτώ­βρη 1950)”, _
        εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 2010, σελ.706–707.

Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης είχε συμ­βο­λή και στη νέα από­πειρα διόρ­θω­σης της στρα­τη­γι­κής του Κόμ­μα­τος, που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε με περισ­σό­τε­ρο συλ­λο­γι­κό τρό­πο μέσα από το Σχέ­διο Προ­γράμ­μα­τος που υιο­θέ­τη­σε η 4η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ (12–14 Δεκέμ­βρη 1953). Ωστό­σο και αυτή η από­πει­ρα ανα­πα­ρή­γα­γε το ίδιο προ­βλη­μα­τι­κό σκε­πτι­κό με την 5η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ του 1949, σύμ­φω­να με το οποίο παρα­καμπτόταν το αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κό στά­διο της επανά­στασης στο όνο­μα του ευνοϊ­κό­τε­ρου διε­θνούς συσχετι­σμού δυνά­με­ων. Επί­σης, τόσο ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης όσο και το σύνο­λο της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής φέρουν την ευ­θύνη της από­συρ­σης του Σχε­δί­ου Προ­γράμ­μα­τος έπει­τα από κρι­τι­κή και πιέ­σεις που ασκή­θη­καν από το ΚΚΣΕ.

_                     1956 – 1962
Με το 20ό Συνέ­δριο του ΚΚΣΕ σημειώ­θη­κε δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή στρο­φή στο ΚΚΣΕ και στο Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα και ενι­σχύ­θη­καν οι ρεφορ­μι­στι­κές αντι­λή­ψεις στο εσω­τε­ρι­κό του ΚΚΕ. Με την παρέμ­βα­ση των 6 αδελ­φών Κομ­μου­νι­στι­κών και Εργα­τι­κών Κομ­μά­των, των χωρών στις οποί­ες φιλο­ξε­νού­νταν ως πολιτι­κοί πρό­σφυ­γες οι βασι­κές δυνά­μεις του ΔΣΕ, συγκρο­τή­θη­κε η 6η Πλα­τιά Ολομέ­λεια του 1956 που καθαί­ρε­σε τον Νίκο Ζαχα­ριά­δη από ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Ακο­λούθησε η 7η Ολο­μέ­λεια του 1957, που καθαί­ρε­σε τον Νίκο Ζαχα­ριά­δη από την ΚΕ και τον διέ­γρα­ψε από κομ­μα­τι­κό μέ­λος, ενώ έθε­σε και ζήτη­μα εξέ­τα­σης της συνο­λι­κής του δια­δρο­μής. Ο Νίκος Ζαχα­ρώδης υπε­ρα­σπί­στη­κε την πορεία του ως Γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΕ, ενώ στη­λί­τευ- σε την επι­κρά­τη­ση του δεξιού οπορτουνισμού.

«Όλες τις ευθύ­νες για την πολι­τι­κή δρά­ση του κόμ­μα­τος τις παίρ­νω εγώ απά­νω μου. Πολι­τι­κή συν­θη­κο­λό­γη­ση όμως σύ­ντροφοι δεν κάνω. Λέω ότι τη γραμ­μή του κόμ­μα­τος τη χαρα­κτη­ρί­ζει μηδενι­σμός, και σοβα­ρές οπορ­του­νι­στι­κές εκ­δηλώσεις, που απο­τε­λούν κίν­δυ­νο για το κόμ­μα, αυτές είμαι υπο­χρε­ω­μέ­νος να τις επι­ση­μά­νω και σ’ αυτό θα παραμείνω».
_                               «Η 7η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ»,
_                                 εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 2011, σελ. 625.

Από τα τέλη του 1956 έως και τον Ιού­νη του 1962, ο Ζαχα­ρώ­δης έζη­σε στο Μπο­ρο­βί­τσι και εργά­στη­κε ως στέ­λε­χος κρα­τι­κής δασι­κής επιχεί­ρησης. Σε σημεί­ω­μά του ο Γραμ­μα­τέ­ας της Επι­τρο­πής Περιο­χής Μπο­ρο­βί­τσι του ΚΚΣΕ αναφέρει:

«Ο σ. Νικο­λά­γιεφ εργά­ζε­ται ως διευ­θυ­ντής του δασο­κο­μεί­ου από τον Ιού­λιο του 1956. Εργά­ζε­ται ευσυ­νεί­δη­τα, συμπε­ρι­φέ­ρε­ται σεμνά, συγκρα­τη­μέ­να και ευγε­νι­κά, χαί­ρει εκτί­μη­σης και σεβα­σμού μετα­ξύ των εργα­ζό­με­νων του δασοκομείου.
Χωρίς να έχει ειδι­κές γνώ­σεις και εμπει­ρία στη δασο­κο­μία ο σύντρο­φος Νικο­λά­γιεφ για την ώρα δεν γνω­ρί­ζει αρκε­τά για τη δασο­κο­μία, αλλά με­λετά σοβα­ρά, συμ­βου­λεύ­ε­ται συχνά τους ειδι­κούς και τους άλλους εργα­ζόμενους, οι οποί­οι τον βοη­θά­νε με κάθε τρό­πο στη δου­λειά του».
_                               “Σημεί­ω­μα της Επι­τρο­πής περιο­χής του Μπο­ρο­βί­τοι του ΚΚΣΕ»
_                               προς το Τμή­μα Διε­θνών Σχέ­σε­ων της ΚΕ του ΚΚΣΕ
_                               σχε­τι­κά με τον Ν.Ν.Νικολάγιεφ (Ν.Ζαχαριάδη), όπως παρα­τί­θε­ται στο..
_                               (πηγή στα ρωσικά)

_       1962 – 1973
Τον Ιού­νη του 1962 υπο­χρε­ώ­θη­κε να μετοι­κή­σει στο Σορ­γκούτ της Σιβη­ρίας, ενώ του απα­γο­ρεύ­τη­κε η απο­μά­κρυν­ση από την περιο­χή, γεγο­νός που ισο­δυ­να­μού­σε με εξο­ρία. Ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης υπε­ρα­σπί­στη­κε σθε­ναρά την πολι­τι­κή που υπη­ρέ­τη­σε ως Γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΕ και αγωνίστη­κε για την κομ­μα­τι­κή του απο­κα­τά­στα­ση. Ταυ­τό­χρο­να δια­τη­ρού­σε ανοι­χτό το ιδε­ο­λο­γι­κό — πολι­τι­κό μέτω­πο με τον οπορ­του­νι­σμό. Όταν διαπί­στωσε ότι ένα τμή­μα πρώ­ην μελών του ΚΚΕ, που είχαν δια­γρα­φεί επει­δή δεν απο­δέ­χτη­καν τις απο­φά­σεις της 6ης Πλα­τιάς Ολο­μέ­λειας της ΚΕ του ΚΚΕ του 1956 και της 7ης Ολο­μέ­λειας του 1957, προ­σέγ­γι­ζαν θετι­κά το μαοϊ­κό ρεύ­μα στο Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα, τους έγραψε:

«Ο Μάο-Τσε Τούνγκ με τη θεω­ρία του δεν έδω­σε και δε δίνει μαρ­ξι­στι­κή ‑λενι­νι­στι­κή απά­ντη­ση στα προ­βλή­μα­τα της επο­χής μας για­τί ξεκι­νά και εκφρά­ζε­ται σε μικρο­α­στι­κή — σωβι­νι­στι­κή μεγα­λο­κι­νέ­ζι­κη βάση. Η εσω­τερική γραμ­μή του Μάο, τα τρία κήτη: το μεγά­λο άλμα — λαϊ­κή κομ­μού­να γενι­κή γραμ­μή, απο­τέ­λε­σαν ανε­δα­φι­κή, εξω­πραγ­μα­τι­κή προ­σπά­θεια να πιά­σει που­λιά στον αέρα, να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει το κομ­μου­νι­στι­κό όνει­ρο χωρίς στή­ριγ­μα στις αντι­κει­με­νι­κές δυνα­τό­τη­τες και έκφρα­σε μικροα­στική αδυ­να­μία μπρο­στά στις δυσκο­λί­ες, ανι­κα­νό­τη­τα για επι­στη­μο­νι­κή σκέ­ψη και πρά­ξη. Αυτό έρι­ξε την κινέ­ζι­κη επα­νά­στα­ση πίσω και είχε δια­λυ­τι­κή επί­δρα­ση στο ΚΚ Κίνας. Μέσα στις γραμ­μές του παγκό­σμιου κομμουνι­στικού κινή­μα­τος ο μαου­τσε­του­γκι­σμός είχε και έχει απο­συν­θε­τι­κή επιρ­ροή. Ένα παράδειγ­μα από τα πολ­λά, η τρα­γική ήττα μας στην Ιν­δονησία. Και στο Βιετ­νάμ αντι­κει­με­νι­κά παί­ζει το παι­χνί­δι των Αμε­ρι­κα­νών. Υπολογί­ζοντας την κρί­ση που η θεω­ρία και η πρά­ξη του Μάο προ­κά­λε­σε στο παγκό­σμιο κομ­μου­νι­στι­κό και προ­ο­δευ­τι­κό κίνη­μα (…) ο μαου­τσε­του­γκι­σμός απο­τε­λεί αντι­θε­ω­ρία στον μαρ­ξι­σμό-λενι­νι­σμό, οι κου­κου­έ­δες δεν μπο­ρούν να έχουν καμιά σχέ­ση μαζί του.
(…)
Η αλή­θεια αυτή, το ότι δηλα­δή η Σοβιε­τι­κή Ένω­ση απο­τε­λεί τον κύ­ριο στό­χο του παγκό­σμιου ιμπε­ρια­λι­σμού υπό την ηγε­σία της αντίδρα­σης, πρέ­πει να ναι το καθο­ρι­στι­κό κρι­τή­ριο στην πολι­τι­κή τοπο­θέ­τη­ση για τους κομ­μου­νι­στές σ’ όλο τον κόσμο παρά τις επι­μέ­ρους διαφωνί­ες και τις επι­φυ­λά­ξεις που μπο­ρούν να χουν απέ­να­ντι στο ΚΚΣΕ. Το ίδιο ισχύ­ει από­λυ­τα και για τους κου­κου­έ­δες. Παρά το ότι το ΚΚΕ δέχτη­κε κα­ταστροφικό χτύ­πη­μα από την τριαν­δρία Χρου­τσόφ-Κουο­σί­νεν-Ντεζ, άλ­λη κου­κου­έ­δι­κη διε­θνι­στι­κή γραμ­μή δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει».
_                             Αρχείο ΚΚΕ, Έγγρα­φο 50943, «Γράμ­μα προς την Κομ­μα­τι­κή Οργά­νω­ση (μ.λ.)
_                             των Ελλή­νων πολι­τι­κών προ­σφύ­γων στην Τασκένδη».

Ωστό­σο, για τον Ζαχα­ριά­δη, η υπε­ρά­σπι­ση της ΕΣΣΔ δεν ταυ­τί­στη­κε πο­τέ με τον εξω­ραϊ­σμό της και την απο­φυ­γή της κρι­τι­κής, αλλά με την πά­λη των κομ­μου­νι­στών σε επα­να­στα­τι­κή κατεύθυνση.

«Εγώ είμαι φίλος της Σοβ. Ενω­σης 100%… Για να μαστε φίλοι της ΕΣΣΔ όχι στα λόγια πρέ­πει πρώ­τα από όλα να μαστε ριζω­μέ­νοι στο λαό, για­τί μονά­χα έτσι ο φιλο­σο­βιε­τι­σμός μας θ’ απο­τε­λέ­σει υλι­κή δύνα­μη ικα­νή να βοη­θή­σει τη Σοβ. Ένω­ση όπως το από­δει­ξε περί­τρα­να η εθνι­κή μας αντί­στα­ση, που δεν επέ­τρε­ψε στους εισβο­λείς όχι μόνο να μην μπο­ρέ­σουν να στεί­λουν ούτε Έλλη­να στρα­τιώ­τη ενά­ντια στη Σοβ. Ένω­ση μα ν’ απο­τύ­χουν και στην προ­σπά­θεια να κάνουν επι­στρά­τε­ψη εργα­τι­κής δύνα­μης για τη χιτλε­ρι­κή Γερ­μα­νία… Είμα­στε φίλοι ισό­τι­μοι και περή­φα­νοι και όχι δου­λο­πρε­πείς και σοβιε­το­κά­πη­λοι. Αφτό ας μεί­νει, ότι στους σοβιε­τικούς φίλους πρέ­πει ανοι­χτά να τους λέμε τη γνώ­μη μας για τους χρου­τσω­φι­κούς αμφί­βο­λους και βλα­βε­ρούς ακρο­βα­τι­σμούς και πειραματι­σμούς, θα βοη­θή­σουν σημα­ντι­κά όχι μονά­χα την ΕΣΣΔ και το ΚΚΣΕ μα και τον ίδιο τον εαυ­τό τους, το παγκό­σμιο κομ­μου­νι­στι­κό προ­ο­δευ­τι­κό κίνη­μα… Οι σοβιε­τι­κοί φίλοι μας θα πρέ­πει να μας ακούν και όταν τους λέμε όχι πάντα εφχά­ρι­στες αλή­θειες… Το ΚΚΣΕ είταν και παρα­μέ­νει μπροστά­ρης. Αφτό όχι μόνο δε σημαί­νει να του τα συγ­χω­ρού­με όλα. Αντί­θε­τα, μας υπο­χρε­ώ­νει να βλέ­που­με τις αδυ­να­μί­ες και τα λάθη του και να του λέμε στα­ρά­τα, χωρίς φόβο και πάθος. Και αφτού έγκει­ται ο πραγ­μα­τι­κός προ­λεταριακός διε­θνι­σμός».
_                         Νίκος Ζαχα­ριά­δης, Γράμ­μα από την άλλη μεριά (1973) στο
_                         Πέτρος Ανταί­ος, «Νίκος Ζαχα­ρώ­δης θύτης και θύμα», εκδ. «Φυτρά­κη»,
_                          Αθή­να, 1991, σελ. 515–516, 51Β

Στο ίδιο πλαί­σιο, το 1968, ο Ζαχα­ριά­δης συνέ­δε­σε σωστά τη διά­σπα­ση του Κόμ­μα­τος και τη δημιουρ­γία του λεγά­με­νου «ΚΚΕ εσω­τε­ρι­κού» με τα όσα είχαν ακο­λου­θή­σει τις Απο­φά­σεις του 20ού Συνε­δρί­ου του ΚΚΣΕ και της 6ης Πλα­τιάς Ολο­μέ­λειας του 1956:

«Η δια­γρα­φή της ομά­δας Παρ­τσα­λί­δη απο­τε­λεί μια και­νού­ρια όχι όμως τελευ­ταία, εκδή­λω­ση της κρί­σε­ως που η επι­τρο­πή Κοου­σί­νεν- Ντεζεπέ­βαλε στο ΚΚΕ το 7 956. Τότε κάτω από την εντο­λή του Κοου­σί­νεν σκαρώ­θηκε ένα συνονθύλευ­μα από τους Βαφειά­δη, Κολι­γιάν­νη, Παρτσα­λίδη, Απο­στό­λου και Σια, που προ­ο­δε­φτι­κά και νομο­τε­λεια­κά απο­συντίθεται και ξεφτί­ζει, για­τί αποτελού­σε και απο­τε­λεί ξένο προς το ΚΚΕ κακοη­θές καρ­κί­νω­μα αντιΚΚΕ.
(…)
Φέτος το ΚΚΕ συ­μπληρώνει τα 50 χρό­νια του. Και όλοι όσοι φέρ­νουν ηθι­κή ευθύ­νη για το κατά­ντη­μα από το 1956 έχουν ηθι­κή και πολι­τι­κή υποχρέ­ωση για να εξαγορά­σουν κάπως το φταίξι­μό τους, να το βοηθή­σουν να ξανα­βρεί τον εαυ­τό. Και ο πιο σω­στός, ο πιο λενι­νι­στι­κός γι’ αυτούς τρό­πος είναι να το αφή­σουν μονα­χό του να ξεκα­θα­ρί­σει τον κόπρο του Αυγεία που του φορ­τώ­θη­κε απόξω.
(…)
Η κρί­ση του ΚΚΕ από το 1956 ήταν γένη­μα και μια από τις εγκλη­μα­τι­κές πρά­ξεις του χρου­τσο­φι­κού τυχοδιω­κτισμού, που τόσο έβλα­ψε και το ΚΚΣΕ και το παγκό­σμιο κίνη­μά μας».

_                             Αρχείο ΚΚΕ, Έγγρα­φο 91437,
_                             «Γράμ­μα του Νίκου Ζαχα­ριά­δη προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ _
_                             για την ομά­δα Παρ­τσα­λί­δη, 23.2.1968».

Εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νίκο Ζαχαριάδη

25 Ιού­λη 2023 — Περισσός

“Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου
και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει”

Ομι­λία της Αλέ­κας Παπα­ρή­γα, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ

Με παρου­σία πλή­θος κόσμου, όλων των ηλι­κιών, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε το βρά­δυ της Τρί­της η εκδή­λω­ση της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΚΚΕ για τα 50 χρό­νια από το θάνα­το του Νίκου Ζαχα­ριά­δη, τα όποια συμπλη­ρώ­νο­νται την 1η Αυγούστου.

Στο κατά­με­στο αίθριο της Έδρας της ΚΕ στο Περισ­σό μίλη­σε η Αλέ­κα Παπα­ρή­γα, μέλος της Κεντρι­κής Επιτροπής.
Στην εκδή­λω­ση, την οποία προ­λό­γι­σε ο Στρα­τής Δου­νιάς, μέλος του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ παρα­βρέ­θη­κε πολυ­με­λής αντι­προ­σω­πεία της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής, με επι­κε­φα­λής τον ΓΓ της, Δημή­τρη Κου­τσού­μπα και πολυ­με­λής αντι­προ­σω­πεία του ΚΣ της ΚΝΕ. Επί­σης, ο Σήφης Ζαχα­ριά­δης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη.

Η εκδή­λω­ση άνοι­ξε με την ανά­γνω­ση απο­σπα­σμά­των από δύο κεί­με­να του Νίκου Ζαχα­ριά­δη τα οποία φωτί­ζουν δια­χρο­νι­κά ζητή­μα­τα του κομ­μου­νι­στι­κού κινήματος.
Το πρώ­το από­σπα­σμα ήταν από το «Μήνυ­μα από την άλλη μεριά», το τελευ­ταίο κεί­με­νο του Νίκου Ζαχα­ριά­δη το οποίο έγρα­ψε τον Ιού­λιο του 1973 και ανα­φέ­ρε­ται στη στά­ση των κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των των καπι­τα­λι­στι­κών χωρών απέ­να­ντι στα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα τα οποία βρί­σκο­νται στην εξουσία.
Το δεύ­τε­ρο ήταν από­σπα­σμα από την ομι­λία του Ν. Ζαχα­ριά­δη προς τιμήν του Λένιν το Γενά­ρη του 1947.
Ανα­φέ­ρε­ται στην αξία της ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κής δου­λειάς στο Κόμμα.
Τα δύο κεί­με­να διά­βα­σαν οι ηθο­ποιοί Γιώρ­γος Τσα­γκα­ρά­κης και Γιάν­νης Για­ρα­μα­ζι­δης.
Στο άνοιγ­μα της εκδή­λω­σης, αμέ­σως μετά την ανά­γνω­ση των δύο απο­σπα­σμά­των του Ν. Ζαχα­ριά­δη, προ­βλή­θη­κε ένα 15λεπτο βίντεο για την ζωή, την κομ­μα­τι­κή δρά­ση και προ­σφο­ρά του.

Ανά­με­σα σε άλλα περι­λάμ­βα­νε σπά­νιο οπτι­κο­α­κου­στι­κό υλι­κό από το αρχείο του ΚΚΕ, όπως ηχη­τι­κά απο­σπά­σμα­τα του Ν. Ζαχα­ριά­δη από την 7η πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957.

Λαϊκός ηγέτης, με διάθεση
και πνεύμα ασυμβίβαστο,
πρωτοπόρο __και μαχητικό

Ανα­λυ­τι­κά στη ζωή και κομ­μα­τι­κή δια­δρο­μή του Νίκου Ζαχα­ριά­δη, που «για 25 χρό­νια δια­τέ­λε­σε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ χωρίς αμφι­σβή­τη­ση της προ­σφο­ράς του, ενώ, στη συνέ­χεια, για 17 χρό­νια έζη­σε δια­γραμ­μέ­νος λόγω άδι­κων και συκο­φα­ντι­κών κατη­γο­ριών, σε συν­θή­κες υπο­χρε­ω­τι­κής εξο­ρί­ας, δηλα­δή χωρίς να ανή­κει σε κάποια Οργά­νω­ση του ΚΚΕ που θα του έδι­νε τη δυνα­τό­τη­τα συμ­με­το­χής στις συλ­λο­γι­κές κομ­μα­τι­κές δια­δι­κα­σί­ες», ανα­φέρ­θη­κε στην ομι­λία της η Αλ. Παπαρήγα.

Μετα­ξύ άλλων θύμι­σε ότι «το 2011 ο Νίκος Ζαχα­ριά­δης απο­κα­τα­στά­θη­κε, πλή­ρως, από την καθαί­ρε­σή του ως ΓΓ της ΚΕ και τη δια­γρα­φή του ως μέλους του Κόμ­μα­τος. Απορ­ρί­φθη­καν οι άδι­κες κατη­γο­ρί­ες ενα­ντί­ον του. Η από­φα­ση απο­κα­τά­στα­σης δόθη­κε στη δημο­σιό­τη­τα, ήταν τμή­μα της έγκρι­σης από Πανελ­λα­δι­κή Συν­διά­σκε­ψη, που οργά­νω­σε η ΚΕ του ΚΚΕ, του Δοκι­μί­ου Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ 1949 — 1967 που τώρα κυκλο­φο­ρεί ως τόμος Γ1, συνέ­χεια αντί­στοι­χων δοκι­μί­ων της περιό­δου 1918 — 1949».
Πρό­σθε­σε ότι σύντο­μα θα ολο­κλη­ρω­θεί η επε­ξερ­γα­σία του νέου Δοκι­μί­ου της Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ της περιό­δου της στρα­τιω­τι­κής δικτα­το­ρί­ας 1967 — 1974, στο οποίο «θα δια­τυ­πώ­νο­νται συμπε­ρά­σμα­τα, διδάγ­μα­τα σχε­τι­κά με τις συν­θή­κες και τους παρά­γο­ντες που οδή­γη­σαν έναν από­λυ­τα δοκι­μα­σμέ­νο, ατσα­λω­μέ­νο κομ­μου­νι­στή να επι­λέ­ξει να δώσει ο ίδιος τέρ­μα στη ζωή του την 1η Αυγού­στου του 1973».

Υπο­γράμ­μι­σε ευρύ­τε­ρα ότι «οι ιστο­ρι­κές προ­σω­πι­κό­τη­τες, με βάση τη μεθο­δο­λο­γία μας, κρί­νο­νται, με διε­ξα­γω­γή έρευ­νας, σε επι­στη­μο­νι­κή βάση, που παίρ­νει υπό­ψη τις συγκε­κρι­μέ­νες συν­θή­κες στις οποί­ες έδρα­σε το ΚΚΕ, το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα, συνυ­πο­λο­γί­ζο­ντας τις διε­θνείς εξε­λί­ξεις και την πορεία του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, καθώς συνει­δη­τά το ΚΚΕ επέ­λε­ξε να είναι ανα­πό­σπα­στο τμή­μα του. Η Ιστο­ρία γρά­φε­ται καθη­με­ρι­νά, η απο­τί­μη­σή της όμως γίνε­ται σε από­στα­ση χρό­νου, αντα­να­κλά επί­σης και το επί­πε­δο της ιδε­ο­λο­γι­κής και πολι­τι­κής ωρί­μαν­σης του Κόμ­μα­τος. Απαι­τεί συγκέ­ντρω­ση και μελέ­τη μεγά­λου όγκου ιστο­ρι­κών αρχεί­ων, επι­στη­μο­νι­κών έργων, όλων των πηγών που παρέ­χουν στοι­χεία, κομ­μα­τι­κών αλλά και αστικών».

Αποτίμηση αξεχώριστη
από την αποτίμηση της πορείας του ΚΚΕ
και του Διεθνούς
Κομμουνιστικού Κινήματος

Έτσι σημεί­ω­σε ότι η απο­τί­μη­ση του ρόλου του Νίκου Ζαχα­ριά­δη «ήταν αξε­χώ­ρι­στη όχι μόνο από την εκτί­μη­ση της ιστο­ρι­κής πορεί­ας του ΚΚΕ αλλά και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, ειδι­κό­τε­ρα του ρόλου του ΚΚΣΕ και των άλλων κομ­μά­των, στις χώρες που φιλο­ξε­νού­σαν τους πολι­τι­κούς πρό­σφυ­γες, και την έδρα του Κόμ­μα­τός μας», ενώ επι­σή­μα­νε πως «ο ταξι­κός αντί­πα­λος προ­βάλ­λει την προ­σω­πι­κή περι­πέ­τεια του Νίκου Ζαχα­ριά­δη για να χτυ­πή­σει τον σοσια­λι­σμό, υπο­στη­ρί­ζο­ντας, μάλι­στα, ορι­σμέ­νοι απο­λο­γη­τές του συστή­μα­τος ότι ο αγώ­νας για μια νέα κοι­νω­νία, χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση, είναι μάταιος και άγο­νος, χωρίς δικαίωση».

• Ανα­φέρ­θη­κε ανα­λυ­τι­κά στις συν­θή­κες και τους παρά­γο­ντες που οδή­γη­σαν στην καθαί­ρε­ση και δια­γρα­φή του Ν. Ζαχα­ριά­δη που αφο­ρού­σαν το ΚΚΕ αλλά και το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνημα.
• Στά­θη­κε στις δύο κρί­σι­μες ευρεί­ες Ολο­μέ­λειες της ΚΕ του ΚΚΕ και συγκε­κρι­μέ­να στην 6η Ολο­μέ­λεια 11 — 12/3/1956 και στην 7η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ στις 18 — 24/2/1957, στην οποία απο­φα­σί­στη­κε και η δια­γρα­φή του Νίκου Ζαχα­ριά­δη από μέλος του ΚΚΕ.
• Περιέ­γρα­ψε τη μετέ­πει­τα κατά­στα­ση με τις προ­σπά­θειες του Ν. Ζαχα­ριά­δη, ο οποί­ος, βρι­σκό­με­νος στη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση, δεν ζητού­σε την απο­κα­τά­στα­ση ως ΓΓ της ΚΕ, αλλά τον τίτλο του μέλους του ΚΚΕ.
• Συνο­λι­κό­τε­ρα για το ζήτη­μα των κατη­γο­ριών κατά στε­λε­χών ως οργά­νων του ταξι­κού εχθρού, τόνι­σε το βασι­κό συμπέ­ρα­σμα που είναι ότι «σε όλες τις συν­θή­κες, ιδιαί­τε­ρα όταν εμφα­νί­ζο­νται σοβα­ρές δια­φω­νί­ες, πρέ­πει να εξα­ντλού­νται οι δυνα­τό­τη­τες για ουσια­στι­κή συζή­τη­ση ώστε οι απο­φά­σεις, η κρι­τι­κή ή η αυτο­κρι­τι­κή να είναι προ­ϊ­όν συλ­λο­γι­κής κομ­μα­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας που μπο­ρεί να περιο­ρί­σει τον υπο­κει­με­νι­σμό, την ατο­μι­κή αυθαι­ρε­σία. Αυτό που το ΚΚΕ έχει κρα­τή­σει ως πεί­ρα από το παρελ­θόν είναι ότι δεν πρέ­πει να ταυ­τί­ζε­ται μια λαθε­μέ­νη άπο­ψη, επι­ζή­μια για το Κόμ­μα, με την υπο­ψία ότι ο φορέ­ας της είναι πρά­κτο­ρας του αστι­κού κράτους».
• Στη συνέ­χεια παρου­σί­α­σε βασι­κά σημεία της Από­φα­σης της Πανελ­λα­δι­κής Συν­διά­σκε­ψης του ΚΚΕ 16/7/2011 για την απο­κα­τά­στα­ση του Ν. Ζαχα­ριά­δη, η οποία εκτι­μά ότι «ο Ν. Ζαχα­ριά­δης είχε σημα­ντι­κή συμ­βο­λή στην ανά­πτυ­ξη του ΚΚΕ την περί­ο­δο 1931 — 1936. Πρω­το­στά­τη­σε στη δημιουρ­γία και ηρω­ι­κή πάλη του ΔΣΕ 1946 — 1949, έδει­ξε ακλό­νη­τη πίστη στην ανά­γκη ύπαρ­ξης και ενί­σχυ­σης των παρα­νό­μων Οργα­νώ­σε­ων την περί­ο­δο 1949 — 1956, στον συν­δυα­σμό της παρά­νο­μης και νόμι­μης δράσης.
• Τον διέ­κρι­ναν επα­να­στα­τι­κή επα­γρύ­πνη­ση, ταχύ­τη­τα στην ανά­λη­ψη πρω­το­βου­λιών, σθέ­νος στην υπε­ρά­σπι­ση της γνώ­μης του. Ήταν λαϊ­κός ηγέ­της, με διά­θε­ση και πνεύ­μα ασυμ­βί­βα­στο, πρω­το­πό­ρο και μαχητικό.
• Πέρα­σε την 9χρονη δοκι­μα­σία του στα κάτερ­γα της 4ης Αυγού­στου και στο Ντα­χά­ου αλύγιστος.

Οι κατη­γο­ρί­ες κατά του Ν. Ζαχα­ριά­δη και η δια­γρα­φή του ήταν πρά­ξεις άδι­κες. Η κατη­γο­ρία ενα­ντί­ον του για συνερ­γα­σία με τον εχθρό ήταν πρά­ξη συκο­φα­ντι­κή, ενώ οι κατη­γο­ρί­ες για προ­σω­πο­λα­τρία και για εγκα­θί­δρυ­ση ανώ­μα­λου εσω­κομ­μα­τι­κού καθε­στώ­τος ήταν προ­πέ­τα­σμα καπνού και πρό­σχη­μα για να περά­σει η πλειο­ψη­φία των μελών της ΚΕ και του Κόμ­μα­τος στη δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή πλευρά.

Παράδειγμα προσήλωσης στο ΚΚΕ
ακόμα και αντιμέτωπος με άδικες κατηγορίες

Όμως, ο Ν. Ζαχα­ριά­δης επέ­δει­ξε αδυ­να­μία να οδη­γή­σει το ΚΚΕ να βγά­λει ολο­κλη­ρω­μέ­να συμπε­ρά­σμα­τα σε σχέ­ση με τις αντι­φά­σεις στη στρα­τη­γι­κή του Κόμ­μα­τος, με αδυ­να­μί­ες προ­γραμ­μα­τι­κής επε­ξερ­γα­σί­ας που βάρυ­ναν αρνη­τι­κά στο Κόμ­μα κατά τη 10ετία του ’40. Εχει ευθύ­νη επί­σης για­τί έδει­ξε αδυ­να­μία στη δια­μόρ­φω­ση προ­γράμ­μα­τος στο 7ο Συνέ­δριο το 1945 που θα συμπε­ρι­λάμ­βα­νε την πεί­ρα από την εκτί­μη­ση των λαθών που είχαν οι τρεις συμ­φω­νί­ες, Λιβά­νου, Καζέρ­τας, Βάρκιζας».

Όπως επί­σης ότι εκτι­μά­ται ως «απα­ρά­δε­κτος ο εξο­ρι­σμός του στο Σορ­γκούτ της Σιβη­ρί­ας και η μετα­χεί­ρι­ση που είχε εκεί με τη σύμπρα­ξη καθο­δή­γη­σης του ΚΚΕ και της ηγε­σί­ας του ΚΚΣΕ».
Η Αλ. Παπα­ρή­γα ολο­κλη­ρώ­νο­ντας την ομι­λία της ανα­φέρ­θη­κε στο παρά­δειγ­μα που κατέ­θε­σαν ο Ν. Πλου­μπί­δης και ο Ν. Ζαχα­ριά­δης απέ­να­ντι στις άδι­κες κατη­γο­ρί­ες που υπέστησαν.
«Ο Ν. Πλου­μπί­δης ενώ ετοι­μα­ζό­ταν, με το κεφά­λι ψηλά και αλύ­γι­στος, να πάει στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα με την κατη­γο­ρία από την ηγε­σία του Κόμ­μα­τος ως πρά­κτο­ρα, δεν απο­κή­ρυ­ξε το Κόμ­μα, το υπε­ρα­σπί­στη­κε. Οπως έγρα­ψε, θεω­ρού­σε την αδι­κία που υπέ­στη ως θύμα των συγκυ­ριών που εξα­πο­λύ­θη­καν από προ­βο­κα­τό­ρι­κες διο­χε­τευ­μέ­νες παρα­πλα­νη­τι­κές πλη­ρο­φο­ρί­ες από στε­λέ­χη, ίσως και πρά­κτο­ρα που δρού­σε μέσα από τα ανώ­τα­τα καθο­δη­γη­τι­κά όργα­να. Η απο­λο­γία του στη δίκη εξέ­φρα­ζε την προ­σή­λω­σή του στο ΚΚΕ.
Ανά­λο­γη ήταν και η στά­ση του Ν. Ζαχα­ριά­δη λίγο πριν δώσει τέλος στη ζωή του. Τα τελευ­ταία λόγια που έγρα­ψε μαρ­τυ­ρούν την αφο­σί­ω­ση στο Κόμ­μα αν και τον αδί­κη­σε, δια­τη­ρούν σημα­σία και σήμερα.
Εγρα­ψε: “Το ΚΚΕ ήταν και παρα­μέ­νει το κόμ­μα μου και κανέ­νας δεν μπο­ρεί να το χτυ­πή­σει και να το λερώ­σει χρη­σι­μο­ποιώ­ντας το όνο­μά μου (…) Το ΚΚΕ πέρα­σε πολ­λές αντά­ρες και μπό­ρες, όμως να το ξερι­ζώ­σει κανέ­νας δεν μπό­ρε­σε για­τί αυτό θα σήμαι­νε να ξερι­ζώ­σει τον ίδιο το λαό (…) Το γράμ­μα αυτό το γρά­φω για να βου­λώ­σω το στό­μα σ’ όλους αυτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές”».

Ατα­λά­ντευ­τος και πρω­το­πό­ρος στον αγώ­να της εργα­τι­κής τάξης για την κοι­νω­νι­κή της απε­λευ­θέ­ρω­ση _Κείμενο του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ