Η παρακάτω ομιλία εκφωνήθηκε από τον Πρέσβη της Δημοκρατίας της Κούβας κ. Αραμίς Φουέντε Ερνάντες στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Ελληνοκουβανικός Σύνδεσμος Φιλίας και Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης στις 21 Δεκέμβρη 2022 με θέμα «Το Δημόσιο Σύστημα Υγείας της Κούβας, η διεθνιστική του διάσταση και η αντιμετώπιση του Covid-19».
Αγαπητοί φίλοι και φίλες
Ευχαριστώ τους φίλους από τον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο Φιλίας και Αλληλεγγύης της Θεσσαλονίκης για την πρόσκληση να σας συντροφέψω σε αυτήν την σημαντική συνάντηση που θα προσεγγίσει το θέμα «Το σύστημα Δημόσιας Υγείας στην Κούβα, η διεθνιστική διάσταση της Κούβας και η αντιμετώπιση του COVID».
Το θέμα είναι ευρύ, για αυτό και θα προσπαθήσουμε να σας παρουσιάσουμε, πολύ συνοπτικά κάποιες πληροφορίες με ουσιαστικά στοιχεία που στηρίζουν τις αρχές και τις αξίες της πολιτικής της Κουβανικής Επανάστασης γύρω από το θέμα της υγείας και του διεθνιστικού της χαρακτήρα.
Όταν νίκησε η Επανάσταση την 1η Ιανουαρίου του 1959, η κατάσταση της δημόσιας υγείας στην Κούβα ήταν ολέθρια και δυσκόλεψε ακόμα περισσότερο εξαιτίας της φυγής από τη χώρα, κυρίως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, των μισών γιατρών από όσων υπήρχαν εκείνη την εποχή, παραμένοντας στο νησί μόνο 3.000. Η επαναστατική κυβέρνηση έπρεπε να κάνει κολοσσιαίες προσπάθειες για να διατηρήσει την ιατρική μέριμνα στον πληθυσμό και να βρει φόρμουλες να δώσει, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, μια λύση στο πρόβλημα. Η Κούβα δέχθηκε την αλληλέγγυα βοήθεια διαφόρων λατινοαμερικάνων επαγγελματιών και από άλλες περιοχές αναπτύχθηκαν δράσεις για την γρήγορη εκπαίδευση επαγγελματιών σε αυτόν τον τομέα.
Ωστόσο, εκείνες οι δύσκολες περιστάσεις και οι μεγάλοι περιορισμοί, δεν εμπόδισαν ώστε το πνεύμα διεθνισμού και αλληλεγγύης που πάντα χαρακτηρίζει την επανάσταση και τον κουβανικό λαό, να εκδηλωθεί και από τότε κιόλας να αρχίσει η συνεισφορά και συνεργασία της Κούβας στον τομέα της υγείας με διαφορους λαούς του κόσμου.
Η παροχή των ιατρικών υπηρεσιών και η συνεχής δουλειά για το ανέβασμα της ποιότητάς της, όπως πολύ καλά τεκμαίρεται από το θέσπισμα του Νόμου για την Υγεία που ισχύει σήμερα στη χώρα, έχει υποστηριχτεί, μεταξύ άλλων, από την κατασκευή δεκάδων αστικών και αγροτικών νοσοκομείων, εκατοντάδων άλλων βοηθητικών κέντρων, διδασκαλίας και επιστημονικής έρευνας, προικισμένα με τις πιο μοντέρνες τεχνικές, στην ανάπτυξη της ιατροφαρμακευτικής βιομηχανίας, στην επιλογή και την εκπαίδευση του προσωπικού υγείας, τον κοινωνικό χαρακτήρα της άσκησης της ιατρικής, σύμφωνα με τις ηθικές αρχές του σοσιαλισμού και της καθιεριωμένης ιατρικής ηθικής. Ως κεντρική ιδέα, δίνεται προτεραιότητα στην προληπτική ιατρική. Η βασική ιδέα είναι ότι η πρωτοβάθμια περίθαλψη αποτελεί τη βάση που στηρίζει το κουβανικό σύστημα υγείας και σύμφωνα με τον υπουργό αυτού του τομέα, πολλοί από τους δείκτες που σήμερα μπορεί να επιδείξει, τους οφείλει στα χρόνια δουλειάς ξεκινώντας από την πρωτοβάθμια μέριμνα υγείας, στην οποία παίζει αποφασιστικό ρόλο το σύστημα του οικογενειακού γιατρού και νοσηλεύτριας.
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στο 72ο Άρθρο του, το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Κούβας διευκρινίζει ότι: «Η δημόσια υγεία είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων και είναι ευθύνη του Κράτους να διασφαλίσει την πρόσβαση, το δωρεάν χαρακτήρα και την ποιότητα των παροχών περίθαλψης, προστασίας και αποκατάστασης. Το Κράτος, για να καταστήσει αποτελεσματικό αυτό το δικαίωμα, θεσπίζει ένα σύστημα υγείας σε όλα τα επίπεδα προσβάσιμο στον πληθυσμό και αναπτύσσει προγράμματα πρόληψης και εκπαίδευσης, στα οποία συνεισφέρουν η κοινωνία και οι οικογένειες».
Σήμερα, στην Κούβα υπάρχουν 13 πανεπιστήμια ιατρικών επιστημών, 24 τμήματα, συμπεριλαμβανομένης και της Λατινοαμερικάνικης Σχολής Ιατρικής, καθώς και πάρα πολλά κέντρα μεταπτυχιακών σπουδών (CEP) και έρευνας στην υγεία. Τα προγράμματα σπουδών ακαδημαϊκής μόρφωσης είναι μοναδικά για όλη την χώρα και η εφαρμογή τους πραγματοποιείται ισότιμα για όλους.
Η Κούβα διαθέτει πάνω από 100 χιλιάδες ενεργούς γιατρούς, γεγονός που δίνει μια αναλογία 9 γιατρών ανά χίλιους κατοίκους. Από την νίκη της Επανάστασης μέχρι και την πιο πρόσφατη αποφοίτηση έχουν εκπαιδευτεί σχεδόν 400.000 επαγγελματίες του τομέα υγείας.
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Κούβας, διαθέτει πάνω από 485 χιλιάδες εργαζόμενους, από τους οποίους οι 234 χιλιάδες είναι επαγγελματίες σε διάφορους κλαδους των ιατρικών επιστημών.
Οι πολλαπλοί οικονομικοί περιορισμοί που έχουν αντίκτυπο στον τομέα της υγείας στην Κούβα και που κατά κάποιο τρόπο είναι άγνωστοι ή κρύβονται, ‑αποτέλεσμα της παγκόσμιας κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του COVID-19 και κυρίως εξαιτίας της σκλήρυνσης σε ανεκδιήγητα επίπεδα του οικονομικού, εμπορικού και χρηματοπιστωτικού αποκλεισμού που επιβάλλει η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών‑, και που αντικατοπτρίζονται στην σημερινή έλλειψη φαρμάκων, ιατρικών αναλωσίμων και άλλων πόρων, δεν έχουν εμποδίσει σε καμιά στιγμή την δυναμική της επιστημονικής ανάπτυξης του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Εκεί βρίσκονται χειροπιαστά τα σημαντικά αποτελέσματα και οι κατακτήσεις που έχουν επιτευχθεί από τον λαό μας στη σφαίρα της υγείας. Ως μόνο μερικά παραγείγματα, μπορούμε να αναφέρουμε την αύξηση του προσδόκιμου όριου ζωής από την γέννηση που φτάνει σχεδόν τα 79 έτη. Το επίπεδο ανοσοποίησης που φτάνει το 98%. Έχουν εξαλειφθεί 14 μολυσματικές ασθένειες. 11 από αυτές με εμβόλια, εκ των οποίων τα 8 είναι εθνικής παραγωγής. Η παιδική θνησιμότητα εδώ και πάνω από 10 χρόνια είναι κάτω των 5 για κάθε 1000 παιδιά που γεννιούνται ζωντανά.
Η Κούβα διατηρεί τη συμμόρφωση με τους δείκτες επίπτωσης, γεγονός που της έδωσε την πιστοποίηση της πρώτης χώρας του κόσμου στην εξάληψη της μετάδοσης από την μητέρα στο παιδί του ιού HIV και της συγγενούς σύφιλης, το έτος 2015.
Χωρίς αμφιβολία, σε όλο αυτό είναι παρούσα η στρατηγική σκέψη του Comandate en Jefe Fidel Castro Ruz σχετικά με την επιστήμη και την υγεία. Στην Κούβα, η εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου για την πρόληψη και τον έλεγχο του νέου κορωνοϊού, από κοινού με τα υγειονομικά πρωτόκολά μας και την εμπειρία που έχει αποκτηθεί, επέτρεψαν την αποκατάσταση του πάνω από το 94% αυτών που προσβλήθηκαν, γεγονός το οποίο μάς τοποθετεί μεταξύ των εθνών που έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα σε αυτόν τον δείκτη.
Το να αντικρούσουμε την επίπτωση του COVID-19 απαίτησε μια εξαιρετική προσπάθεια των επαγγελματιών Υγείας, των επιστημόνων, της Κυβέρνησης και ολόκληρου του λαού μας.
Στις αναμφισβήτητες υγειονομικές προκλήσεις του να κάνουμε μέτωπο ενάντια στον ιό, προστέθηκε η σκλήρυνση του άδικου οικονομικού, εμπορικού και χρηματοπιστωτικού αποκλεισμού, που για περισσότερα από 60 χρόνια έχει επιβληθεί στην Κούβα και περιορίζει την πρόσβαση στους αναγκαίους πόρους για την αντιμετώπιση της ασθένειας και των επιπτώσεών της.
Έχουμε αναπτύξει 5 υποψήφια εμβόλια με τα οποία κατορθώθηκε η ανοσοποίηση της τεράστιας πλειονότητας του πληθυσμού από 2 ετών και άνω, όπου συμπεριλαμβάνει πάνω από μία ενισχυτική δόση σε ένα υψηλό ποσοστό των πολιτών μας.
Η πανδημία στην Κούβα βρίσκεται υπό έλεγχο. Πρακτικά όλος ο πληθυσμός που απαιτείται είναι εμβολιασμένος, όχι μόνο με τις τρεις δόσεις των εμβολίων μας, αλλά επίσης με μία ή δύο επιπλέον ενισχυτικές δόσεις. Τα παιδιά της Κούβας από δύο ετών και άνω επίσης έχουν ανοσοποιηθεί και υπάρχουν δύο υποψήφια εμβόλια που ακόμα βρίσκονται σε μελέτες, ένα εκ των οποίων έχει προβλεφθεί για τον εμβολιασμό των παιδιών από 6 μηνών και άνω. Αποτελεί ένα πρωτόκολο αυθεντικά κουβανικό, όπου το 85% των προϊόντων που χρησιμοποιούνται έχουν παραχθεί από την δική μας εθνική βιοτεχνολογική και φαρμακευτική βιομηχανία.
Πολύ συνοπτικά σας παραθέτω κάποιες από τις πρωταρχικές δράσεις και προγράμματα που έχουν χαρακτηρίσει την συνεργασία και την διεθνιστική αλληλεγγύη της Κούβας στο πεδίο της υγείας:
-1960. Προσωπικό υγείας της Κούβας στήριξε τον λαό της Χιλής μετά από ένα ισχυρό σεισμό που προκάλεσε τεράστιες υλικές και ανθρώπινες ζημιές.
-1963. Μια μπριγάδα από 56 επαγγελματίες υγείας πρόσφερε τις αλληλέγγυες υπηρεσίες της στην Αλγερία. Αυτή η δράση θεωρείται ως η ημερομηνία όπου και ξεκίνησε η διεθνιστική συνεργασία της Κούβας στην υγεία.
-1970. Στήριξη του Περού μετά από σεισμό που προκάλεσε τεράστιες ζημιές και απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Στην Κούβα, ο λαός πραγματοποίησε πάνω από 100 χιλιάδες δωρεές αίματος για να στηρίξει τους τραυματίες από τον σεισμό.
-Δεκαετίες του ’70 και του ’80…ιατρικές μπριγάδες και προσωπικό υγείας προσέφεραν τη συνεργασία τους σε διάφορες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.
-Δεκαετία του ’90. Μπροστά στους ισχυρούς τυφώνες που έπληξαν διάφορες χώρες στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική στάλθηκαν εκατοντάδες γιατροί και άλλες ειδικότητες για να στηρίξουν την περίθαλψη στους πληγέντες. Με βάση αυτό δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Comandante en Jefe Fidel Castro Ruz, η Λατινοαμερικάνικη Ιατρική Σχολή.
Μπήκε σε εφαρμογή ένα σημαντικό σχέδιο υποτροφιών για νέους από τη Λατινική Αμερική, που επεκτάθηκε στην Ασία, τον Ειρηνικό και την Αφρική, που διατηρείται ακόμα και σήμερα και που έχει συμπεριλάβει επίσης νέους που προέρχονται από φτωχά τμήματα των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε αυτό το ίδρυμα εισέρχονται φοιτητές από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές, από φτωχές οικογένειες και από διάφορες εθνολογικές ομάδες και πραγματοποιούν τις σπουδές τους, και ακόμα και τις ειδικότητές τους, δωρεάν.
Πάνω από 30 χιλιάδες ξένοι φοιτητές από 141 χώρες έχουν αποφοιτήσει με υποτροφία από κουβανικά πανεπιστήμια, κυρίως από την Αφρική, την Ασία και την Λατινική Αμερική και αυτή τη στιγμή σπουδάζουν πάνω από 8 χιλιάδες, που προέρχονται από 121 έθνη. Επιπλέον, υπήρξε συνεισφορά στο άνοιγμα 11 σχολών ιατρικής στο εξωτερικό με κουβανικό προσωπικό. Η Κούβα επίσης στηρίζει την εκπαίδευση νοσηλευτριών στην Καραϊβική.
-Ξεκίνησε και επεκτάθηκε για περισσότερα από 20 χρόνια, η εξειδικευμένη περίθαλψη σε κουβανικά νοσοκομεία των παιδιών που επλήγησαν από την καταστροφή του Τσερνόμπιλ. Περιεθάλπησαν και σε ένα υψηλό ποσοστό θεραπεύθηκαν πάνω από 26.000 παιδιά και επίσης πολλοί από τους συγγενείς τους.
-2003. Ξεκίνησε η Επιχείρηση Barrio Adentro (Μέσα στις Γειτονιές) στην Βενεζουέλα, όπου διαμορφώθηκε μετέπειτα ως έκφραση της ALBA (Μπολιβαριανή Εναλλακτική για τις Αμερικές)
-2005. Με αφορμή τον καταστρεπτικό τυφώνα Κατρίνα, που επηρέασε διάφορες Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών, επίσης με πρωτοβουλία του Comandante en Jefe Fidel Castro Ruz, δημιουργήθηκε η Διεθνής Δύναμη Εξειδικευμένων Γιατρών σε Καταστάσεις Καταστροφών και Σοβαρών Επιδημιών «Χένρι Ριβ». Μέχρι σήμερα, 10 χιλιάδες συνεργαζόμενοι κουβανοί απαρτίζουν αυτή τη Δύναμη, όπου μέσα στην δουλειά τους ξεχωρίζει ο αγώνας ενάντια στον έμπολα στις αφρικανικές χώρες, ενάντια στην χολέρα και τους σεισμούς στην Αϊτή, η περίθαλψη των πληγέντων από τον σεισμό του Πακιστάν και άλλα.
Από την άλλη πλευρά, εν μέσω των συνεχών ενεργειών για να απαξιώσουν και να θέσουν εμπόδια στην ιατρική κουβανική συνεργασία, έχουμε στηρίξει τη μάχη στην πανδημία του SARCOV2 σε 44 χώρες, στις οποίες έχουν φτάσει 58 μπριγάδες της Δύναμης «Χένρι Ριβ», που περιλαμβάνει κάποιες περιοχές στην Ευρώπη.
-Στις κουβανικές διεθνιστικές αποστολές προστίθεται το 2004 η “Misión Milagro”, (Επιχείρηση Θαύμα), ένα πρόγραμμα που σκέφτηκαν ο Comandante Fidel Castro και ο Hugo Chávez για να περιθάλψουν ανθρώπους με οφθαλμολογικές θεραπεύσιμες ασθένειες. Ξεκίνησε να εφαρμόζεται στην ίδια τη Βενεζουέλα επεκτείνοντάς το σε 39 χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής και άλλες, προσφέροντας δωρεάν θεραπεία και επιστρέφοντας την όραση σε περισσότερα από τρία εκατομμύρια ανθρώπους. Η Κούβα εγκατέστησε 51 οφθαλμολογικά κέντρα σε 12 χώρες.
Σε αυτά τα 60 χρόνια, πάνω από 407.000 συνεργάτες υγείας έχουν προσφέρει τις υπηρεσίες τους σε 164 έθνη. Σήμερα μερικές 30 χιλιάδες συνεργάτες εργάζονται σε σχεδόν 60 χώρες.
Κάθε διεθνιστική αποστολή στην Κούβα στηρίζεται στην αρχή του εθελοντισμού. Κανείς δεν συμμετέχει υποχρεωτικά σε καμία από αυτές τις δράσεις.
Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχουν κατατάξει την κουβανική ιατρική συνεργασία ως παράδειγμα καλής πρακτικής στην τριμερή συνεργασία και την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης της Ατζέντας 2030.
Ευχαριστώ πολύ.
«Τσε Γκεβάρα, πρεσβευτής της Επανάστασης», του Νίκου Μόττα