Πάμε Θέατρο: “Η δίκη των έξι” μια ιστορία – δύο πλευρές

1922 | 28 Νοέμ­βρη (με το νέο ημε­ρο­λό­γιο), στις 11.30 πμ., στο Γου­δή, εκτε­λού­νται ο πρώ­ην πρω­θυ­πουρ­γός Δ. Γού­να­ρης, οι (πρώ­ην) υπουρ­γοί Ν. Στρά­τος, Ν.Θεοτόκης, Π. Πρω­το­πα­πα­δά­κης, Γ. Μπαλ­τα­τζής και ο αρχι­στρά­τη­γος Γ. Χατζηα­νέ­στης. Οι «έξι», όπως έμει­ναν στην ιστο­ρία, είχαν κατα­δι­κα­στεί από το έκτα­κτο στρα­το­δι­κείο ως υπεύ­θυ­νοι για τη Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή.

Η αντί­στρο­φη μέτρη­ση για την εκτέ­λε­σή τους άρχι­σε στις 10-Σεπ-1922, όταν στη Χίο εκδη­λώ­θη­κε το αντι­μο­ναρ­χι­κό στρα­τιω­τι­κό κίνη­μα, με επι­κε­φα­λής τους συνταγ­μα­τάρ­χες Ν. Πλα­στή­ρα και Στ. Γονα­τά. Το κίνη­μα επι­κρά­τη­σε στις 14-Σεπ στην Αθή­να, η κυβέρ­νη­ση ανα­τρά­πη­κε και ο βασι­λιάς Κων­στα­ντί­νος υπο­χρε­ώ­θη­κε να παραι­τη­θεί υπέρ του δια­δό­χου Γεωρ­γί­ου Β’.

Είχε προη­γη­θεί η Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή για την οποία ευθύ­νε­ται η φιλοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κή τυχο­διω­κτι­κή πολι­τι­κή της άρχου­σας τάξης. Πάνω από 50.000 ήταν οι νεκροί, 75.000 τραυ­μα­τί­ες, δεκά­δες χιλιά­δες οι θανα­τω­μέ­νοι από τον πλη­θυ­σμό της Μικρα­σί­ας, περί­που ενά­μι­σι εκα­τομ­μύ­ριο πρό­σφυ­γες, οι διωγ­μέ­νοι από τις πατρο­γο­νι­κές τους εστίες.

Με την κατάρ­ρευ­ση του μετώ­που, με το κύμα της προ­σφυ­γιάς και την επι­στρο­φή των πολε­μι­στών στην Ελλά­δα, ξέσπα­σε βαθιά πολι­τι­κή, οικο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή κρί­ση. Η αγα­νά­κτη­ση έπνι­γε τους πρό­σφυ­γες, ολό­κλη­ρο τον ελλη­νι­κό λαό, αλλά και τους εξου­θε­νω­μέ­νους στρα­τιώ­τες. Τμή­μα­τα του στρα­τού στα­σί­α­σαν και σε ορι­σμέ­νες μονά­δες δημιουρ­γή­θη­καν Συμ­βού­λια των Στρα­τιω­τών (Σοβιέτ Στρατιωτών).

Μπρο­στά στη χώρα ορθώ­νο­νταν κολοσ­σιαία προ­βλή­μα­τα: το ζήτη­μα της ξένης εξάρ­τη­σης, της δια­νο­μής των τσι­φλι­κιών, της απο­κα­τά­στα­σης των προ­σφύ­γων κά.
Στις εκρη­κτι­κές εκεί­νες συν­θή­κες το κίνη­μα των Πλα­στή­ρα και Γονα­τά εξέ­φρα­ζε τις προ­σπά­θειες της άρχου­σας τάξης για μια πολι­τι­κή ανα­σύ­ντα­ξη. Έπρε­πε όμως να κατευ­να­στούν οι λαϊ­κές μάζες που ζητού­σαν τιμω­ρία των ενό­χων, αλλά και ριζι­κές πολι­τι­κές αλλαγές.

Η κατα­δί­κη και η εκτέ­λε­ση των «έξι», όπως και η αγρο­τι­κή μεταρ­ρύθ­μι­ση που εξαγ­γέλ­θη­κε από τους επι­κε­φα­λής του κινή­μα­τος, εκτό­νω­σαν τη λαϊ­κή αγα­νά­κτη­ση.
Το κίνη­μα κατόρ­θω­σε να ξεπε­ρά­σει την καθε­στω­τι­κή κρί­ση, θυσιά­ζο­ντας τη μοναρ­χία και ρίχνο­ντας στη συνέ­χεια όλα τα βάρη της Μικρα­σια­τι­κής Κατα­στρο­φής στις πλά­τες των λαϊ­κών στρω­μά­των.

Για το θέμα δεί­τε περισ­σό­τε­ρα στο Ριζο­σπά­στη: Από τη «Μεγά­λη Ιδέα» στη Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή, Η Μικρα­σια­τι­κή Εκστρα­τεία και Καταστροφή.

«Η Δίκη των έξι» μια ιστορία – δύο πλευρές
της Δήμητρας Μπάσιου σε σκηνοθεσία Νίκου Κρίκα.

Λίγα λόγια για το έργο.

Καταρ­χήν, δεν μπο­ρού­με να περι­μέ­νου­με μια σε βάθος ταξι­κή ανά­λυ­ση όπως αυτή στο Δοκί­μιο Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ, τόμος Α2 + (1^η έκδο­ση) τόμος Α΄, σελ. 113–115. Απο­τε­λεί ένα ιστο­ρι­κό δρά­μα που ανέ­βη­κε για πρώ­τη φορά φέτος στο θεα­τρι­κό σανί­δι, με την ιστο­ρία να συνα­ντά τη μυθο­πλα­σία φωτί­ζο­ντας τα γεγο­νό­τα που ακο­λού­θη­σαν τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο και την μετέ­πει­τα κατα­στρο­φή της Μικρα­σί­ας. Τρεις ήρω­ες, σε μία νέα κι αφι­λό­ξε­νη πατρί­δα, απο­ζη­τούν τη δική τους δικαί­ω­ση μετά τα δει­νά που υπέ­στη­σαν. Δύο πλευ­ρές, δύο δια­φο­ρε­τι­κές όψεις του δρά­μα­τος συμ­βο­λί­ζουν την – χωρι­σμέ­νη στα δύο – κοι­νω­νία εκεί­νης της επο­χής. Θα κατα­φέ­ρουν να δικαιω­θούν; Πού βρί­σκε­ται η αλή­θεια και πόσο αντι­κει­με­νι­κά μπο­ρού­με να κρί­νου­με τόσο σημα­ντι­κά ζητή­μα­τα, όπως αυτό της Δίκης των έξι;

Σκη­νο­θε­τι­κό σημεί­ω­μα του Νίκου Κρίκα

Κεντρι­κό πρό­σω­πο του έργου είναι η αφη­γή­τρια, τοπο­θε­τη­μέ­νη χρο­νι­κά κάπου στη δεκα­ε­τία του 1990. Η παρά­στα­ση αρχί­ζει με μια παλιά βαλί­τσα, τη βαλί­τσα του παπ­πού Σάβ­βα που μέσα της έχει όλες τις ανα­μνή­σεις, τις διη­γή­σεις, ένα κομ­μά­τι της ιστο­ρί­ας, εν τέλει, αυτού του τόπου. Αυτό το κομ­μά­τι ζωντα­νεύ­ει η αφη­γή­τρια. Θα μετα­φερ­θού­με ως θεα­τές στο τότε, στο 1922, στην πολύ­κρο­τη Δίκη των έξι. Μπρο­στά μας ζωντα­νεύ­ουν η Δόμνα, η Ευαν­θία και ο Σάβ­βας. Μαζί τους θα παρα­κο­λου­θή­σου­με τη Δίκη από την αρχή μέχρι το τέλος της και παράλ­λη­λα θα εισβά­λου­με στον χαρα­κτή­ρα τους, στις σχέ­σεις, στις συγκρού­σεις τους. Όπως σε κάθε ιστο­ρία, πάντα υπάρ­χουν δύο πλευ­ρές, δύο αλή­θειες. Έτσι κι εδώ. Στό­χος μου είναι να ανα­δει­χθεί ένα κομ­μά­τι της ιστο­ρί­ας που επι­με­λώς θάφτη­κε, που έμει­νε ανέγ­γι­χτο. Να ζωντα­νέ­ψει μέσα από τους ήρω­ες του τότε αλλά και από την οπτι­κή της αφη­γή­τριας που εκπρο­σω­πεί την τρί­τη γενιά. Να φύγει ο θεα­τής με ερω­τή­μα­τα και απο­ρί­ες και όχι με έτοι­μες απα­ντή­σεις. Να ψάξει, να δια­βά­σει, να μάθει κάτι παρα­πά­νω για τους προ­γό­νους του. Για­τί η ιστο­ρία επα­να­λαμ­βά­νε­ται, μην το ξεχνάμε…

Η ταυτότητα της παράστασης

Κεί­με­νο: Δήμη­τρα Μπάσιου

Δρα­μα­τουρ­γι­κή επε­ξερ­γα­σία: Καί­τη Αναστασίου

Σκη­νο­θε­σία: Νίκος Κρίκας

Μου­σι­κή: Χρή­στος Συρμακέζης

Κοστού­μια: Πελα­γία Βουτζουλίδου

Σχε­δια­σμός φώτων: Νίκος Κρίκας

Ηχη­τι­κά εφέ – επε­ξερ­γα­σία ήχου: Κώστας Στυλιανού

Φωτο­γρά­φι­ση: Κατε­ρί­να Αρβανίτη

Παρα­γω­γή: ΜΗΡΚΑ ΑΜΚΕ

Επι­κοι­νω­νία: Νατά­σα Παππά

Δια­νο­μή:

Μαρία Λάμπρου

Φαί­δρα Παπανικολάου

Δήμη­τρα Μπάσιου

Γιάν­νης Τσόρβας

Ηχο­γρα­φη­μέ­νες φωνές:

Ορέ­στης Μήλιος

Νίκος Κρί­κας

Διάρ­κεια παρά­στα­σης: 70 λεπτά χωρίς διάλειμμα

Οι συντε­λε­στές

Νίκος Κρί­κας / ηθο­ποιός σκηνοθέτης

«Παπα­δια­μα­ντι­κός» ο Νίκος (γνω­στή η παρά­τα­ση ‑2020, «Έρως – Θάλασ­σα – Θάνα­τος στον Αλέ­ξαν­δρο Παπα­δια­μά­ντη») γεν­νή­θη­κα και μεγά­λω­σε στον Βύρω­να και ασχο­λή­θη­κε με το θέα­τρο από τα 22 του χρό­νια, δου­λεύ­ο­ντας –όπως είπε σε μια συνέ­ντευ­ξη του «κάθε φορά άλλον ρόλο, άλλο ιστο­ρι­κό πλαί­σιο,  άλλες συν­θή­κες, με άλλους ανθρώ­πους κάθε φορά,  σε άλλους τόπους …είναι πραγ­μα­τι­κά σα να είσαι εσύ ο ίδιος μια τερά­στια χρο­νο­μη­χα­νή που μπο­ρεί να κάνει βου­τιά στο παρελ­θόν και ύστε­ρα να επι­στρέ­φει στο τώρα ή να εκσφεν­δο­νί­ζε­ται στο μέλ­λον». Η μάνα του Ρού­λα Πατε­ρά­κη ήταν για 3 χρό­νια δασκά­λα του στη δρα­μα­τι­κή σχολή.

Όντας και ηθο­ποιός, σχε­τι­κά με την ευθύ­νη να σκη­νο­θε­τείς και να παί­ζεις, έλε­γε αρχι­κά πως «είναι λάθος πάντρε­μα», αλλά «όταν μπή­κα μέσα το τόλ­μη­σα… δύσκο­λο σίγου­ρα. Για­τί όταν είσαι κάτω από την σκη­νή βλέ­πεις καλύ­τε­ρα τις ατέλειες»

Δήμη­τρα Μπάσιου

Γεν­νή­θη­κα στην Αθή­να το 1996 και μεγά­λω­σα στο Παλαιό Φάλη­ρο και από πολύ μικρή η μητέ­ρα μου με έγρα­ψε στο μπα­λέ­το και κάπως έτσι ξεκί­νη­σε η σχέ­ση μου με την τέχνη. Απο­φά­σι­σα στα δεκα­ε­φτά ότι ήθε­λα να ασχο­λη­θώ με την τέχνη της υπο­κρι­τι­κής για­τί εκεί έβρι­σκα το μέρος που μπο­ρού­σα να επι­κοι­νω­νή­σω τις ανη­συ­χί­ες μου και συνά­μα να σκλη­ρα­γω­γή­σω τον εαυ­τό μου. Τελεί­ω­σα την δρα­μα­τι­κή σχο­λή των Μοντέρ­νων Και­ρών όπου μου έμα­θαν τι σημαί­νει να δημιουρ­γείς με αγά­πη και σεβα­σμό, με έκα­ναν να κατα­λά­βω ότι το θέα­τρο μπο­ρεί να γίνει με πολι­τι­σμέ­νο τρόπο.

Εκεί σε αυτή τη σχο­λή γνώ­ρι­σα και τον Δάσκα­λο μου Πέρη Μιχαη­λί­δη, στον οποίο χρω­στώ την μικρή μου πορεία μέχρι σήμε­ρα… Με πήρε όταν τελεί­ω­σα τη σχο­λή και είχα την τύχη να με σκη­νο­θε­τή­σει στις “Γυναί­κες“, της αγα­πη­μέ­νης μου Γαλά­τειας Καζαν­τζά­κη. Αγα­πώ να δια­βά­ζω βιβλία και τα απο­λαμ­βά­νω, να ενη­με­ρώ­νο­νται για την κοι­νω­νι­κή και πολι­τι­κή κατά­στα­ση του κόσμου και να βρί­σκο­μαι με ανθρώ­πους που με κάνουν να νιώ­θω άνε­τα, να γελάω πολύ και να μαθαί­νω από αυτούς.

Βασι­κά ηθο­ποιός η Δήμη­τρα, σχε­τι­κά με τη μετά­βα­ση από την ηθο­ποι­ία στη συγ­γρα­φή και την ανά­λη­ψη ενός λογο­τε­χνι­κού θεα­τρι­κού έργου δηλώ­νει «Εντε­λώς τυχαία, στη διάρ­κεια της δεύ­τε­ρης καρα­ντί­νας σκέ­φτη­κα πως έπε­ται η επέ­τειος για τα εκα­τό χρό­νια από την Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή και  ήθε­λα να δημιουρ­γή­σω κάτι γι αυτό το λόγο. Έτσι, μετά από έρευ­να απο­φά­σι­σα να κάνω ένα podcast, το “Με αγά­πη από την Ανα­το­λή”. Συνο­δοι­πό­ροι μου σε αυτό υπήρ­ξαν ο Κώστας Στυ­λια­νού κι ο Ορέ­στης Μήλιος. Στη διάρ­κεια της έρευ­νας ανα­κα­λύ­ψα­με πως η Δίκη των έξι ήταν ένα γεγο­νός το οποίο δεν είχε φωτι­στεί αρκε­τά και δεν ήταν ιδιαί­τε­ρα γνω­στό στον κόσμο. Έτσι απο­φα­σί­σα­με να το κάνου­με θεα­τρι­κό με στό­χο να κάνου­με γνω­στό­τε­ρη αυτή την ιστορία.

Τα πρώ­τα δύο χρό­νια ήταν στην Ανώ­τε­ρη Σχο­λή Δρα­μα­τι­κής Τέχνης Βεά­κη και απο­φοί­τη­σε από την Ανώ­τε­ρη Σχο­λή Δρα­μα­τι­κής Τέχνης Μοντέρ­νοι Και­ροί. Παρα­κο­λου­θεί επι­μορ­φω­τι­κό σεμι­νά­ριο στην Χορο­θε­ρα­πεία στο ΕΚΠΑ. Έχει κάνει μαθή­μα­τα κλασ­σι­κού και μοντέρ­νου τρα­γου­διού και χορό.

Θέα­τρο: «Γυναί­κες» της Γαλά­τειας Καζαν­τζά­κη σε σκη­νο­θε­σία Πέρη Μιχαη­λί­δη. «Έρω­τας, θάνα­τος, θάλασ­σα» διη­γή­μα­τα του Αλ. Παπα­δια­μά­ντη, σε σκη­νο­θε­σία Νίκου Κίρ­κα. Συμ­με­το­χή σε παρα­στά­σεις playback με την ομά­δα ΔΕΚΑ. κά.

Κινη­μα­το­γρά­φος: «Μια άλλη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ( distorded reality)» σε σκη­νο­θε­σία Λευ­τέ­ρη Ραμπα­ζής. «Clear sky», μικρού μήκους, παρα­γω­γή Μidnight σε σκη­νο­θε­σία Λευ­τέ­ρη Ραμπα­ζή. Συμ­με­το­χή σε επει­σό­δια δρα­μα­το­ποι­η­μέ­νης ελλη­νι­κής λογο­τε­χί­ας ΕΡΤ, δεύ­τε­ρο πρό­γραμ­μα — μέλος της ομά­δας playback δέκα

Σχε­τι­κά με την οπτι­κή της στην (πολι­τι­κή) “δίκης των Έξι”, γρά­φει «το γεγο­νός ότι ετοι­μά­στη­κε ένα στρα­το­δι­κείο σε  τόσο σύντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα, με πολ­λές ελλεί­ψεις και πιέ­σεις ξένων κρα­τών, ότι πολ­λοί από αυτούς που θα έπρε­πε να δικά­ζο­νται δεν παρα­πέμ­φθη­καν ποτέ στη δίκη …θέλου­με να τονι­στεί ότι η δίκη αυτή ήταν και “λαϊ­κή εντο­λή” των προ­σφύ­γων και των στρα­τιω­τών για εκδί­κη­ση για τα όσα δει­νά υπέστησαν».…

“Η μυθο­πλα­σία βοη­θά το θεα­τή  να αντι­λη­φθεί την πόλω­ση, τις δυο πλευ­ρές, τον διχα­σμό της κοι­νω­νί­ας. Η κάθε πλευ­ρά δεί­χνει να έχει το δίκιο της και από την άλλη όλοι κάτι χάνουν στο τέλος, όποια πλευ­ρά κι αν διά­λε­ξαν. Δεν θέλου­με να πάρου­με θέση υπέρ της μιας ή της άλλης πλευ­ράς αλλά θέλου­με ο θεα­τής στο τέλος να ψάξει μόνος του, τη δική του αλήθεια”.

Πρό­σκλη­ση των ΚΟ Και­σα­ρια­νής του ΚΚΕ: mΔεί­τε την παρά­στα­ση! Παρα­σκευή 18-Νοέμ­βρη, στην αίθου­σα εκδη­λώ­σε­ων του δημαρ­χεί­ου Και­σα­ρια­νής έχο­ντας την προη­γού­με­νη πάρει δυνα­μι­κά μέρος στη συγκέ­ντρω­ση και πορεία για το Πολυ­τε­χνείο.

Πηγή