Γράφει η Ηλέκτρα Στρατωνίου //
Οι πρώτες γυναικείες παρουσίες στην λογοτεχνία χρονολογούνται στο τέλοςτου 18ου αιώνα, με ποιήματα γραμμένα από Φαναριώτισσες, την Δουδού Υψηλάντη και την Δόμνα Κατίγκω, (που εμφανίζονται περίπου το 1778) οι οποίες ζώντας σ’ ένα πιο ελεύθερο περιβάλλον, μορφώνονται, κάνουν μεταφράσεις, γράφουν ποίηση, κάνουν φιλολογικές συγκεντρώσεις, έχουν άποψη για την γλώσσα, την παιδεία και την κοινωνία, σε αντίθεση με την κατάσταση της απομόνωσης, της καταπίεσης, που βιώνουν οι γυναίκες την ίδια περίοδο, στην Ελλάδα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΜΟΥΤΖΑ(Ν) ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ — Γεννήθηκε στην Ζάκυνθο το 1801- και πέθανε το 1832 ήτανε κόρη του Φραγκίσκου Μουτζάν και της Αγγελικής το γέννος Σιγούρου και οι δύο γονείς, ήταν γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών, ο πατέρας της ασχολούνταν με την πολιτική.
Το περιβάλλον που μεγάλωσε η Ελισάβετ ήταν ιδιαίτερα αυστηρό, κλειστό, με πολλές κοινωνικές απαγορεύσεις και ταμπού, έχοντας την γυναίκα σε υποδεέστερη θέση έναντι των ανδρών και σε απόλυτη εξάρτηση από τα αρσενικά μέλη της οικογένειας!
Καμία έννοια προσωπικής ελευθερίας, κοινωνικής παρουσίας και καταξίωσης δεν ήταν επιτρεπτή, είτε σύζυγος, είτε μητέρα, είτε κόρη, ήταν αυτή! Κι όμως η Ελισάβετ μέσα στην απόλυτη σκλαβιά της, στην απομόνωση και στην μοναξιά, τόλμησε όσα καμία άλλη γυναίκα της εποχής της!
Είχε την μεγάλη τύχη, από μικρή να μάθει γράμματα! Η εκπαίδευση της ήταν πολύ περιορισμένη και γίνονταν κατ΄ οίκον, έχοντας δασκάλους της τρείς (κατώτερους, ορθόδοξους κληρικούς,) τον Γεώργιο Τσουκαλά, τον Θεοδόσιο Δημάδη και τον Βασίλειο Ρομαντζά, επηρεασμένη από τις διδαχές των τριών αυτών, που περιορίζονταν σε θέματα θρησκείας , όπως η υπακοή, η σεμνότητα, η μετάνοια, η θυσία και πολλά άλλα σχετικά με την ιεροσύνη τους και τον Θεό.
Η Ελισάβετ λοιπόν κατάλαβε από πολύ νωρίς, πως τώρα πια κρατούσε στα χέρια της ένα ισχυρότατο όπλο, που το έλεγαν «ΓΝΩΣΗ >!!!
Από την νεαρή της ηλικία, άνοιξε λοιπόν τους ορίζοντες του μυαλού της , γνωρίζοντας κόσμους απαγορευμένους, αυτούς του πνεύματος, της δημιουργίας, της ιδεολογίας, του ονείρου, του ρομαντισμού και τέλος της υπέρτατης αξίας του δικαιώματος, να είσαι Άνθρωπος, ίσος με τους άλλους, αυτόφωτος και αυτεξούσιος και ελεύθερος να αποφασίζεις για τα <θέλω σου>, με την συμμετοχή και της γυναίκας, σ’ αυτό που ονομάζουμε Ζωή.
Άρχισε λοιπόν να διαβάζει και να γράφει με πάθος, με πραγματική μανία και έμαθε μόνη της Ιταλικά, Αρχαία Ελληνικά και Γαλλικά, ταυτόχρονα άρχισε να γράφει ποίηση, θεατρικά έργα και να κάνει μεταφράσεις. Επί τέλους είχε ανακαλύψει τον τρόπο, να επιβάλλει την παρουσία της, πρώτα στον ίδιο της τον εαυτό, να πεισθεί ότι δεν είναι αόρατη, δεν είναι φάντασμα, ούτε και κατάδικος, πως έχει τα μέσα να δηλώσει ότι υπάρχει, κάνοντας την σιωπή της λόγο, λέξεις, γραφή και τέλος, ήθελε μέσα από την απελπισμένη αυτή δημιουργικότητα της, να φωνάξει προς την οικογένεια της και την κοινωνία πως : ‑ΕΙΜΑΙ ΚΑΙ ΕΓΩ ΕΔΩ ΚΑΙ ΘΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩ! – ΥΠΑΡΧΩ ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ!
Όταν έφτασε ο καιρός που η οικογένεια της αποφάσισε να την παντρέψει, η Ελισάβετ τόλμησε να αρνηθεί, δηλώνοντας πως δεν επιθυμεί τον γάμο, πως μοναδικό της θέλημα ήταν να ασχοληθεί με την συγγραφή και την μελέτη! Η πράξη της αυτή ισοδυναμούσε με ανταρσία, με επανάσταση (απολύτως προσωπική και άκρως επικίνδυνη,) που έμελλε να τους στρέψει όλους εναντίον της! Αντιπρότεινε τότε στους γονείς της να μπει σε μοναστήρι, ή να κατοικίσει μόνη της στο εξοχικό τους σπίτι, απομακρυσμένη από την Ζακυνθινή κοινωνία, για τον φόβο μιας γενικής κατακραυγής και ενός προκλητικού και ανάρμοστου σκανδάλου!
Μην έχοντας άλλον τρόπο να αντιμετωπίσει την επίμονη αυτή επιθυμία τους, αποφάσισε να φύγει κρυφά από το σπίτι. Κάποια νύχτα λοιπόν ντύθηκε με ρούχα φτωχικά και βγήκε στους δρόμους. Σε μια πόλη που δεν την γνώριζε, ανάμεσα σε αγνώστους ανθρώπους, επιχείρησε να δραπετεύσει! Δυστυχώς μην γνωρίζοντας ούτε καν τους δρόμους και τις γειτονιές, αφού ταλαιπωρήθηκε πεινασμένη και ράκος από την κούραση, ανακάλυψε απελπισμένη, πως τα βήματα της την πήγαιναν σε κυκλική πορεία, γύρω από το ίδιο της το σπίτι! Έτσι περίλυπη άνοιξε πάλι την πόρτα του σπιτιού της και μπήκε μέσα, χωρίς ποτέ να καταλάβει κανείς αυτή την απουσία της, αυτό το αποτυχημένο πέταγμα της προς την ελευθερία!
Με τρόμο σκέφτηκε πως την υπόλοιπη ζωή της ως ανύπαντρη γυναίκα, θα έμενε για πάντα κλεισμένη στο σπίτι, έτσι μπροστά στον εφιάλτη της ισόβιας φυλακής της, δέχτηκε να παντρευτεί. Η ανεύρεση του γαμπρού για την Ελισάβετ, ήταν μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Ο θείος της πρότεινε ένα ταξίδι στην Ιταλία, προκειμένου να βρεθεί κάποιος σύζυγος, το ταξίδι όμως αυτό δεν έγινε, λόγο μιας ασθένειας του πατέρα της. Μετά από καιρό βρέθηκε ένας άνδρας υποψήφιος, ο Νικόλαος Μαρτινέγκος, που όμως διαπραγματευόταν επί 16 μήνες το ύψος της προίκας, ώσπου να επισημοποιήσει την γαμήλια συμφωνία, τελικά αφού βρέθηκε το ύψος της τιμής σε αυτή την αγοροπωλησία, ο γάμος έγινε καλοκαίρι του 1831. Τον Νοέμβριο του 1832 η Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκο, 2 εβδομάδες μετά την γέννηση του γιού της πέθανε από επιπλοκές του τοκετού.
Η Ελισάβετ Μαρτινέγκο, μαζί με την Ευανθία Καϊρη(την πρώτη Ελληνίδα διανοούμενη) συγκαταλέγονται, ανάμεσα στις γυναίκες που ασχολήθηκαν με την Λογοτεχνία στην Ελλάδα. Ο τίτλος <συγγραφέας> ως τις αρχές του 19ου αιώνα, ήταν προνόμιο ανδρικό και οι γυναίκες που τολμούσαν να συγγράψουν, αποκαλούνταν <η γράφουσα> και ακόμη χειρότερη ήταν η κατάσταση, αν κάποια αποφάσιζε να δημοσιεύσει έργα της, έβαζε τον εαυτό της μπρός στον κοινωνικό εμπαιγμό και την απαξία, αφού η συγγραφή ήταν μη συμβατή, με την γυναικεία φύση!
Οι δυο αυτές σπουδαίες γυναίκες, πίστεψαν στα ιδανικά του Διαφωτισμού, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ισότητα των δυο φύλλων! Πιστεύεται σήμερα ότι η Μαρτινέγκο, υπήρξε προάγγελος – του Φεμινισμού στην Ελλάδα -! Η τραγωδία της ζωής της, οι στερήσεις, ο κοινωνικός και συναισθηματικός αποκλεισμός των γυναικών της γενιάς της, ο αγώνας της ενάντια στην πατριαρχική κουλτούρα και η πνευματική της προσπάθεια, να σπάσει τα κοινωνικά κατεστημένα και να δημιουργήσει έργο συγγραφικό, χωρίς αμφιβολία την τοποθετούν στο Πάνθεον – Εκείνων- των γυναικών, που τους Αξίζει όχι μόνον ο θαυμασμός και η αγάπη μας, αλλά και ο απέραντος ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΜΑΣ!!!
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ
Η «Αυτοβιογραφία»> είναι το πιο αξιόλογο και γνωστό έργο της, την έγραψε λίγο καιρό πριν τον θάνατο της και δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Έγραψε περισσότερα από 15 θεατρικά έργα στα Ελληνικά και στα Ιταλικά, μετέφρασε αρχαία κείμενα και έγραψε Ποίηση. Από τα έργα της έχουν διασωθεί λίγα, 20 επιστολές, μια κωμωδία με τίτλο «Φιλάργυρος», κείμενα στα Ιταλικά, ο πρόλογος «Περί Οικονομίας», η Ωδή εις το Πάθος του Ιησού Χριστού και εις την Θεοτόκον και από τον Προμηθέα Δεσμώτη, την Οδύσσεια, την Ιλιάδα και τις Ικέτιδες, κάποια αποσπάσματα μεταφράσεων.
________________________________________________________________________________
Η Ηλέκτρα Στρατωνίου γεννήθηκε στη Χαλκιδική, έζησε σε πολλά μέρη της Ελλάδας και στο εξωτερικό. Είναι ζωγράφος, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδόσει τρεις ποιητικές συλλογές: «Ποιήματα» (1989, Γερμανία), «Στο ναρκοπέδιο του μυαλού» (2011, Αθήνα) και «Σςςς… ο Θεός κοιμάται» (2014, Αθήνα). Η Ηλέκτρα είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ε. Ε. Λ.).