Reinhard Kleist: στην αιώρα με τον Φιντέλ Κάστρο

Ο όρος graphic novel κάτι σαν κόμικ χρη­σι­μο­ποιεί­ται ευρέ­ως, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης μυθο­πλα­σί­ας και μη από τους επαγ­γελ­μα­τί­ες καρ­του­νί­στες, συνή­θως με δια­δο­χι­κά σκί­τσα, που κάνουν την ιστο­ρία. Μερι­κές φορές συγ­χέ­ε­ται με την πολι­τι­κή γελοιο­γρα­φία. Υπάρ­χουν ακό­μη σχε­δια­στές κινου­μέ­νων σχε­δί­ων, που σήμε­ρα _με τη βοή­θεια των υπο­λο­γι­στών βρί­σκο­νται σε ανώ­τε­ρο επί­πε­δο, ενώ υπάρ­χουν και ται­νί­ες όπου τα καρ­τούν παί­ζουν, μαζί με ηθοποιούς.

Γρά­φει ο \\ Αστέ­ρης Αλα­μπής _Μίδας

Η απο­τύ­πω­ση της ζωής του επα­να­στά­τη ηγέ­τη, Φιντέλ Κάστρο, είναι πρό­κλη­ση ακό­μη και για τον πιο καλά ενη­με­ρω­μέ­νο βιο­γρά­φο, που παρου­σιά­ζε­ται σαν “μυστή­ριο” από τους αστούς. Από την άπο­ψη αυτή η προ­σπά­θεια (τέλος του 2011 _με τον Φιντέλ ακό­μη εν ζωή) ενός γερ­μα­νού σκι­τσο­γρά­φου να αφη­γη­θεί την ιστο­ρία του με εικό­νες, φαί­νε­ται στην καλύ­τε­ρη περί­πτω­ση φιλό­δο­ξη — στη χει­ρό­τε­ρη, ακό­μη και ανό­η­τη. Παρό­λα αυτά, ο Reinhard Kleist έχει παρα­δώ­σει μια εντυ­πω­σια­κά ζωντα­νή βιο­γρα­φία του Comandante en jefe που μετα­φρά­στη­κε σε πολ­λές γλώσ­σες, κάνο­ντας τους φαν των κόμικς να ζητά­νε περισ­σό­τε­ρα. Το graphic novel του Kleist “Castro” σημα­το­δο­τεί ένα σημείο καμπής για τα γερ­μα­νι­κά κόμικς, σύμ­φω­να με τον κορυ­φαίο ειδι­κό του είδους, Paul Gravett … χρειά­στη­καν χρό­νο για να ωρι­μά­σουν, αλλά η στιγ­μή τους «έφθα­σε» με την κυκλο­φο­ρία αυτού του βιβλί­ου. “Τα τελευ­ταία 10 χρό­νια, έχε­τε δει αρκε­τούς γερ­μα­νούς συγ­γρα­φείς να βγαί­νουν στη διε­θνή σκη­νή και ο Κλάιστ είναι πρω­το­πό­ρος αυτής της νέας μορ­φής», σημείωσε.
Ερω­τη­θείς πόσο δύσκο­λο ήταν να απει­κο­νί­σεις τον Κάστρο σε φωτο­γρα­φί­ες, ο Ράιν­χαρντ Κλάιστ στα­μά­τη­σε για να σκε­φτεί. “Ήταν πραγ­μα­τι­κά μεγά­λο έργο να γρά­ψω την ιστο­ρία”, παρα­δέ­χτη­κε. “Απο­γοη­τευό­μουν για εβδο­μά­δες για­τί δεν είχα ιδέα από πού να το ξεκι­νή­σω και πώς να το τελειώ­σω”. Είπε ότι αυτό που του άρε­σε στο βιβλίο ήταν ότι είχε βρει έναν τρό­πο να γρά­ψει για την κου­βα­νι­κή επα­νά­στα­ση. “Δεν νομί­ζω ότι αυτό το βιβλίο αφο­ρά ειδι­κά τον Φιντέλ Κάστρο”, πρό­σθε­σε. “Είναι πραγ­μα­τι­κά για την επα­νά­στα­ση και τον ισχυ­ρό χαρα­κτή­ρα του Φιντέλ Κάστρο _τον πρω­το­πο­ρια­κό του ρόλο”.

Ο Κλάιστ είπε ότι η χαρ­το­γρά­φη­ση της ζωής του Κάστρο του έδω­σε την ευκαι­ρία να αμφι­σβη­τή­σει το δικό του σύστη­μα πεποι­θή­σε­ων και ότι ο ίδιος έφτα­σε στην Κού­βα απελ­πι­στι­κά αφε­λής. “Υπάρ­χει ένα θέμα που υπο­γραμ­μί­ζει ολό­κλη­ρο το βιβλίο: πώς να ακο­λου­θή­σεις τα ιδα­νι­κά σου. Έχου­με δύο δια­φο­ρε­τι­κούς χαρα­κτή­ρες, τον Καρλ, τον αφη­γη­τή και τον Φιντέλ Κάστρο — και οι δύο ακο­λου­θούν τα ιδα­νι­κά τους με πολύ δια­φο­ρε­τι­κό τρό­πο”, παρα­τή­ρη­σε ο Kleist _ ένας νεα­ρός, ιδε­α­λι­στής ρεπόρ­τερ, που εγκα­τα­λεί­πει γρή­γο­ρα την προ­σπά­θεια να είναι ουδέ­τε­ρος. “Σε τρια­κό­σιες σελί­δες δεν μπο­ρείς να πλη­σιά­σεις το μπόι του Φιντέλ”.Η προ­σπά­θεια του Kleist να αντι­με­τω­πί­σει μια από τις πιο πολω­τι­κές φιγού­ρες της ιστο­ρί­ας δεν αφαι­ρεί τη δια­σκέ­δα­ση από το βιβλίο, σύμ­φω­να με τον Paul Gravett, κορυ­φαίο ειδι­κό και διευ­θυ­ντή του Comica, του Διε­θνούς Φεστι­βάλ Κόμικς του Λον­δί­νου. Το βιβλίο είναι γεμά­το ειρω­νεία και χιού­μορ. Ο ίδιος ο Kleist επι­ση­μαί­νει μια αγα­πη­μέ­νη ενό­τη­τα, στην οποία σκια­γρα­φεί τις εκα­το­ντά­δες πραγ­μα­τι­κές πλο­κές για τη ζωή του Κάστρο — συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου ενός σχε­δί­ου να τοπο­θε­τή­σει μια υπο­βρύ­χια βόμ­βα ενώ ο Κου­βα­νός ηγέ­της κάνει κατάδυση.

Τήρη­ση ισορροπίας
Αλλά μήπως η προ­σπά­θεια να είσαι αστεί­ος σε ένα κόμικ με κάποιο τρό­πο ευτε­λί­ζει την κου­βα­νι­κή επα­νά­στα­ση και το τίμη­μα της ανθρώ­πι­νης ζωής; Όχι σύμ­φω­να με τον Paul Gravett, ο οποί­ος λέει ότι ο Kleist απο­τυ­πώ­νει το ψυχο­λο­γι­κό κίνη­τρο του Κάστρο, χωρίς να προ­σπα­θεί να γρά­ψει μια ορι­στι­κή βιο­γρα­φία. “Δεν προ­σπα­θεί να ζωγρα­φί­σει κάποια μεγά­λη πινε­λιά της ιστο­ρί­ας — προ­σπα­θεί να μπει στη νοο­τρο­πία και την προ­σω­πι­κό­τη­τα αυτού του πολύ συναρ­πα­στι­κού ηγέ­τη”, είπε ο Gravett. Για τον Ράιν­χαρντ Κλάιστ, η αντι­με­τώ­πι­ση του Κάστρο αντι­προ­σω­πεύ­ει ένα σκλη­ρό, συναι­σθη­μα­τι­κό ταξί­δι. Ερω­τη­θείς αν θα έστελ­νε στον Κάστρο ένα αντί­γρα­φο, είπε ότι είχε ακού­σει τον Κάστρο να δια­βά­ζει κάθε βιβλίο που βγαί­νει για αυτόν ελπί­ζο­ντας ότι ο “Comandante en jefe” θα δια­βά­σει τον δικό του.

Η τρι­λο­γία της Κού­βας του _ στην υπη­ρε­σία των αστών, περι­θω­ρια­κού Pedro _Juan Gutierrez

Πρό­λο­γος Volker Skierka (Φόλ­κερ Σκιέρκα)
Αν υπάρ­χει ένα πρό­σω­πο της σύγ­χρο­νης ιστο­ρί­ας, που η ζωή του, εκτός από δοκί­μιο και ντο­κι­μα­ντέρ, μας επι­βάλ­λει σχε­δόν να την αφη­γη­θού­με με τη μορ­φή εικο­νο­γρα­φη­μέ­νης ιστο­ρί­ας, αυτό είναι ο Φιντέλ Κάστρο. Μια ζωή βγαλ­μέ­νη σαν μέσα από ένα λατι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κο περι­πε­τειώ­δες μυθι­στό­ρη­μα ‑με μια μικρή δια­φο­ρά: ότι η ιστο­ρία δεν είναι φαντα­στι­κή, αλλά αλη­θι­νή. Τόσο αλη­θι­νή, που θα ήταν αδύ­να­το να την επι­νο­ή­σου­με χωρίς ν’ ακου­στεί απί­στευ­τη. Ο ηγέ­της της κου­βα­νέ­ζι­κης επα­νά­στα­σης είναι ένα από τα πιο ενδια­φέ­ρο­ντα και αμφι­λε­γό­με­να πρόσω­πα της σύγ­χρο­νης ιστο­ρί­ας, μια προ­σω­πι­κό­τη­τα εξί­σου μιση­τή και ηρω­ι­κή, μυθι­κή και δια­βο­λι­κή. Ακό­μα και ο Τσε Γκε­βά­ρα, το αιώ­νιο ίνδαλ­μα, δεν θα ήταν τίπο­τα χωρίς τον Φιντέλ Κάστρο. Δεν νομί­ζω να υπάρ­χει άλλος πολι­τι­κός της νεό­τε­ρης επο­χής, που να ήταν τόσο έξυ­πνος, μορ­φω­μέ­νος και διαβα­σμένος, επι­βλη­τι­κός και ευει­δής, χαρι­σμα­τι­κός και γο­ητευτικός, που να δια­θέ­τει ένα εξου­σια­στι­κό ένστι­κτο τόσο πει­στι­κό αλλά και επι­κίν­δυ­νο. Κάποιος που μπο­ρού­σε να κρα­τά­ει καθη­λω­μέ­νους εχθρούς και φί­λους, απλώς με πολύ­ω­ρους λόγους. Θα έπρε­πε να έχει κανείς τα δικά του προ­σό­ντα, για να πάρει τα όπλα ενα­ντί­ον μιας βάρ­βα­ρης δικτα­το­ρί­ας που είχε την εύνοια των ΗΠΑ και που συνερ­γα­ζό­ταν με τη Μαφία, να προ­κα­λέ­σει μια επα­νά­στα­ση, να την οδη­γήσει στη νίκη, και έπει­τα να παρα­μεί­νει για πολ­λά χρό­νια στην εξου­σία. Και στην περί­ο­δο αυτή να γλι­τώσει από εκα­το­ντά­δες δολο­φο­νι­κές από­πει­ρες. Ο Κάστρο και μετά τον θάνα­τό του θα κατα­λά­βει σί­γουρα μια περί­ο­πτη θέση στην ιστο­ρία. Πάμπολ­λοι συγ­γρα­φείς αισθάν­θη­καν τον χαρα­κτή­ρα αυτόν σαν πρό­κλη­ση. Αλλά τώρα ένας τόλ­μη­σε να σκια­γρα­φή­σει (με την κυριο­λε­κτι­κή ση­μασία της λέξης), τη δια­δρο­μή αυτού του λαϊ­κού ηγέ­τη από την Καραϊ­βι­κή, με έναν τρό­πο ασυ­νή­θι­στο ‑σαν κόμικ.

Η ιδέα για το βιβλίο αυτό γεν­νή­θη­κε λίγα χρό­νια πριν. Σε μια συνά­ντη­ση σ’ ένα καφέ του Βερο­λί­νου, ο Ράιν­χαρτ Κλάιστ μου μίλη­σε για τα σχέ­διά του. Ετοί­μαζε ένα ταξί­δι στην Κού­βα και με ρώτη­σε, ως βιο­γράφο του Κάστρο, την άπο­ψή μου για την πολιτι­κή κατά­στα­ση μετά την ασθέ­νεια του ηγέ­τη και παραί­τη­σή του από το αξί­ω­μά του. Απο­τέ­λε­σμα του ταξι­διού αυτού ήταν ένα βιβλίο κόμικ με τίτλο Αβά­να, στο οποίο σκια­γρα­φεί πολύ αισθα­ντι­κά και με αυθε­ντι­κές πινε­λιές την καθη­με­ρι­νό­τη­τα και τις δύσκο­λες συν­θή­κες ζωής, κυρί­ως των νεα­ρών Κου­βα­νών μέσα στο εξί­σου αντι­φα­τι­κό μοντέ­λο ενός ιδιό­τυ­που σοσια­λι­σμού. Το κόμικ Αβά­να κατά κάποιο τρό­πο η εισα­γω­γή του Κλάιστ στο βιβλίο αυτό για τον Φιντέλ Κάστρο και την κου­βα­νι­κή επα­νά­στα­ση. Αφού μέσα από την Αβά­να «ζεστάθηκε» και πήρε μια γεύ­ση από τον τρό­πο ζωής των Κου­βα­νών, απο­τόλ­μη­σε το μεί­ζον ‑μια βιο­γρα­φία του «Maximo Lider», του Ανώ­τα­του Ηγέ­τη που κυβέρ­νη­σε για δεκα­ε­τί­ες με στι­βα­ρό χέρι τη χώρα.

Τη δύνα­μή του ο γιος των μεγα­λο­τσι­φλι­κά­δων, μαθη­τής των Ιησουι­τών καλο­γέ­ρων την άντλη­σε από το γεγο­νός ότι ήταν ο πρώ­τος κου­βα­νός Caudillo σαν άλλος Δαβίδ απάλ­λα­ξε τη χώρα του από τ ριαρ­χία του αμε­ρι­κα­νού Γολιάθ, δίνο­ντας στο λαό του, για πρώ­τη φορά στην ιστο­ρία, εθνι­κή ταυ­τό­τη­τα και αξιο­πρέ­πεια. Η στε­νό­μυα­λη ρεπου­μπλι­κά­νι­κη κυβέρ­νη­ση του Ντουάιτ Αϊζεν­χά­ου­ερ και ο πρό­ε­δρος Ρίτσαρντ Νίξον (που ήδη από τότε ήταν σε “θολά νερά”), τον έρι­ξαν στις ανοι­χτές αγκά­λες της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης. Από τότε ο Κάστρο έπαι­ξε πρω­τεύ­ο­ντα ρόλο στη διε­θνή πολι­τι­κή. Με ατσά­λι­νο πεί­σμα είδε να έρχο­νται και να παρέρ­χο­νται αμε­ρι­κά­νοι πρό­ε­δροι, σοβιε­τι­κοί γενι­κοί γραμ­μα­τείς, αρχη­γοί κρα­τών και κυβερ­νή­σε­ων, δημο­κρά­τες, άρχο­ντες και εκπρό­σω­ποι του Θεού στη γη, μέχρι που απο­δεί­χτη­κε ο πιο μακρό­βιος ηγέ­της του 20ού αιώ­να, της επα­νά­στα­σής του, που είχε σαν επα­κό­λου­θο ο Κάστρο να πάρει από τους Αμε­ρι­κά­νους όλα όσα κατεί­χαν στην Κού­βα, η απο­τυ­χη­μέ­νη από­βα­ση στων Κου­βα­νών μισθο­φό­ρων το 1961, υπό την καθο­δή­γη­ση της CIA στον Κόλ­πο των Χοί­ρων, η εγκα­τά­στα­ση σοβιε­τι­κών ατο­μι­κών πυραύ­λων το 1962 παρα­λί­γο να προ­κα­λέ­σει τον τρί­το παγκό­σμιο κυρί­ως όμως η επί δεκα­ε­τί­ες επι­βί­ω­ση του καθε­στώ­τος του, παρά τον ασφυ­κτι­κό οικο­νο­μι­κό απο­κλει­σμό από τις ΗΠΑ ‑αυτές οι πάμπολ­λες ναρ­κισ­σι­στι­κές προ­κλή­σεις σε βάρος της ιστο­ρί­ας και της κοι­νής γνώ­μης, η υπερ­δύ­να­μη στον δικό του Βορ­ρά δεν πρό­κει­ται να του τα συγ­χω­ρή­σει ποτέ, και μετά τον θάνα­τό του.

Σε μια παρου­σί­α­ση του βιβλί­ου Αβά­να, το 2009 στο Αμβούρ­γο, ο Ράιν­χαρτ Κλάιστ και ο Μίχα­ελ Γκρέ­νε­βαλντ των εκδό­σε­ων Carlsen, μου πρό­τει­ναν να ανα­λά­βω συμ­βου­λευ­τι­κό ρόλο στο κόμικ για τον Φιντέλ Κάστρο, πράγ­μα που δέχτη­κα με μεγά­λη χαρά. Όχι μόνο επει­δή είχα ασχο­λη­θεί πολ­λά χρό­νια με τον κου­βα­νό ηγέ­τη για τη δική μου βιο­γρα­φία, αλλά κι επει­δή εδώ επρό­κει­το για μια νέα, εντε­λώς διαφορε­τική, πολύ συναρ­πα­στι­κή λογο­τε­χνι­κή μορ­φή μιας βι­ογραφίας. Για­τί ο τρό­πος αφή­γη­σης ενός κόμικ, ανοί­γει πεδία για φαντα­στι­κές αλή­θειες και συμπεράσμα­τα, που δεν επι­τρέ­πο­νται στο ειδι­κό βιβλίο. Τα απο­καλυπτικά τσι­τά­τα, οι κλι­μα­κώ­σεις και μια λογοτε­χνική εξι­στό­ρη­ση των ιστο­ρι­κών γεγο­νό­των σε ένα “εικο­νο­γρα­φη­μέ­νο μυθι­στό­ρη­μα” μπο­ρούν να γεννή­σουν μια συναι­σθη­μα­τι­κή αλή­θεια, που ίσως να σκι­αγραφεί με μεγα­λύ­τε­ρη ακρί­βεια τα πραγ­μα­τι­κά γεγονότα.

Ο Ράιν­χαρτ Κλάιστ μετέ­φε­ρε, ζωγρα­φι­κά και αφη­γηματικά, με ιδα­νι­κό τρό­πο τις ιδέ­ες του και τις συζη­τήσεις μας για τον Κάστρο και την κου­βα­νέ­ζι­κη επα­νάσταση. Η φιγού­ρα του Καρλ Μέρ­τενς, που θα μπο­ρούσε να είναι από οπου­δή­πο­τε ‑από τη Γερ­μα­νία, αλλά και από τις Η ΠΑ, την Ισπα­νία, την Αγγλία ή την Γαλ­λία ή από κάποια άλλη χώρα της γης- καθο­δη­γεί τον ανα­γνώ­στη μέσα στα γεγο­νό­τα. Κάθε άλλο από —πολι­τι­κώς ορθά βέβαια, ο πρω­τα­γω­νι­στής από δη­μοσιογράφος μετα­τρέ­πε­ται σε ιδε­α­λι­στή, που πολύ γρή­γο­ρα εγκα­τα­λεί­πει την πολι­τι­κή ουδε­τε­ρό­τη­τα του επαγ­γέλ­μα­τος του. Είναι συνε­παρ­μέ­νος από μια ιστο­ρία αγά­πης, και συγκλο­νι­σμέ­νος από τα εγκλή­ματα της κυβέρ­νη­σης του Μπα­τί­στα, που την πο­λεμάει ο Κάστρο στη δεκα­ε­τία του 1950. Ο Κλάιστ χρη­σι­μο­ποιεί ένα εύρη­μα: ο Καρλ Μέρ­τενς μαθαί­νει για την επα­νά­στα­ση από μια πραγ­μα­τι­κή συνέ­ντευ­ξη του Χέρ­μπερτ Μάθιους, που δημο­σιεύ­τη­κε στους New York Times. Έτσι απο­φα­σί­ζει να πάει κι αυτός εκεί και να συνα­ντή­σει τον ηγέ­τη, που του παρα­χω­ρεί μια συνέ­ντευ­ξη ‑ξαπλω­μέ­νος στην αιώ­ρα του αρχη­γεί­ου του μέσα στη ζού­γκλα. Έτσι ο Μέρ­τενς ακο­λου­θεί τα γεγο­νό­τα και παρα­δί­δε­ται στη γοη­τεία, όχι μόνο της επα­νά­στα­σης και του αρχη­γού της, αλλά και μιας νεα­ρής επα­να­στά­τριας. Υπήρ­ξαν πράγ­μα­τι τέτοιες ιστο­ρί­ες ξένων (ανά­με­σά τους υπάρ­χουν δημο­σιο­γρά­φοι, ακό­μα κι ένας πρώ­ην πρά­κτο­ρας της CIA), που πήγαν να προ­σκυ­νή­σουν στην Κού­βα, και έστω και για περιο­ρι­σμέ­νο χρό­νο αφιε­ρώ­θη­καν στην επα­νά­στα­ση. Ο Κλάιστ σκια­γρα­φεί ζοφε­ρά τον τύπο του δια­νο­ού­με­νου από μια πλού­σια χώρα, που σπεύ­δει να υπο­κύ­ψει στον σοσια­λι­στι­κό ρομα­ντι­σμό ενός τέτοιου κινή­μα­τος, μέσα σ’ έναν πολι­τι­στι­κό περίγυ­ρο που του είναι εντε­λώς ξένος.

Η ζωγρα­φι­κή απει­κό­νι­ση, κυρί­ως του ήρωα και των κύριων προ­σώ­πων, σε έναν χρο­νι­κό ορί­ζο­ντα μισού αιώ­να έχει μια συναρ­πα­στι­κή αυθε­ντι­κό­τη­τα. Η απει­κό­νι­ση των τοπί­ων, του περι­βάλ­λο­ντος και της ατμό­σφαι­ρας στις διά­φο­ρες φάσεις της ζωής και της επι­βί­ω­σης της επα­νά­στα­σης και των πρωταγω­νιστών της, έχουν μια ακρί­βεια που προ­βάλ­λει και αντα­να­κλά τη σοβα­ρό­τη­τα και την αξιο­πι­στία της αφή­γη­σης του Κλάιστ. Η περι­γρα­φή του Κάστρο εί­ναι πολύ αυθε­ντι­κή, όχι μόνο οπτι­κά, στις διά­φο­ρες περιό­δους της ζωής του, αλλά και στην προ­βο­λή του χαρα­κτή­ρα του. Ένας από τους τελευ­ταί­ους φίλους του Κάστρο στη δύση της ζωής του, ο συγ­γρα­φέ­ας Γκα­μπριέλ Γκαρ­σία Μάρ­κες, έγρα­ψε κάπο­τε σ’ ένα κεί­με­νό του: «Ένα εί­ναι βέβαιο: όπου και να βρί­σκε­ται και με όποιον ‑ο Φιντέλ Κάστρο είναι εδώ, για να νική­σει. Δεν πιστεύω να υπάρ­χει άνθρω­πος στον κόσμο, που να αντιμε­τωπίζει χει­ρό­τε­ρα μια ήττα. Η συμπε­ρι­φο­ρά του σε μια ήττα, ακό­μα και για τα μικρό­τε­ρα πράγ­μα­τα, δεί­χνει υπο­ταγ­μέ­νη σε μια προ­σω­πι­κή νομο­τέ­λεια: δεν θα το χωνέ­ψει ποτέ και δεν θα ησυ­χά­σει, αν δεν κα­ταφέρει να αντι­στρέ­φει τους όρους και μετα­τρέ­ψει την ήττα σε νίκη». Ακρι­βώς σαν τον Γκαρ­σία Μάρ­κες, σκια­γρά­φη­σε στον παρό­ντα τόμο ο Κλάιστ τον δικό του Κάστρο. Ταυ­τό­χρο­να, μέσα από τα μπα­λό­νια και την αφή­γη­ση δια­φαί­νε­ται ένα υπό­γειο χιού­μορ, πλα­νιέται μια ευχά­ρι­στη ειρω­νι­κή διά­στα­ση του συγγρα­φέα προς τον Φιντέλ Κάστρο ‑κι ως εκ τού­του αθέ­λητα του Κάστρο προς τον εαυ­τό του- πράγ­μα που μεγα­λώ­νει την από­λαυ­ση του δια­βά­σμα­τος. Και στο τέλος μένει ανοι­χτή η συνέχεια.

Ο Volker Skierka είναι συγ­γρα­φέ­ας του βιβλί­ου “Φιντέλ Κάστρο”: Μια βιο­γρα­φία, που έχει μετα­φρα­στεί σε πολ­λές γλώσ­σες. Επί­σης είναι ένας από τους σενα­ριο­γρά­φους του ντο­κι­μα­ντέρ Φιντέλ Κάστρο _Ο αιώ­νιος επαναστάτης.

Ο Reinhard Kleist (γεν­νη­μέ­νος το 1970 στο Hürth, Γερ­μα­νία) είναι γρα­φί­στας και σκιτσογράφος:σπούδασε γρα­φι­στι­κή στο Fachhochschule Münster. Εκεί δημιούρ­γη­σε τα άλμπουμ του «Lovecraft», «Dorian» και ως δια­τρι­βή «Abenteur eines Weichenstellers». Τελειώ­νο­ντας το πτυ­χίο του μετα­κό­μι­σε στο Βερο­λί­νο. Το 1996, στο Διε­θνές Σαλό­νι Κόμικς στο Ερλάν­γκεν, κέρ­δι­σε το βρα­βείο Max-and-Moritz για το καλύ­τε­ρο γερ­μα­νό­φω­νο κόμικ άλμπουμ. Από το 2003 εργά­ζε­ται μαζί με τον συγ­γρα­φέα Tobias O. Meißner στη σει­ρά κόμικς “Berlinoir”, το 2006, κυκλο­φό­ρη­σε η βιο­γρα­φία του για τον Elvis Presley με τον τίτλο “Elvis” και το 2008, έμα­θε ισπα­νι­κά για να ταξι­δέ­ψει στην Κού­βα, όπου σχε­δί­α­σε και σκια­γρά­φη­σε σκη­νές δρό­μου από την Αβά­να, τις οποί­ες συγκέ­ντρω­σε στο κόμικ “Havanna” το 2007. Το 2011, κυκλο­φό­ρη­σε το βιβλίο του «Der Boxer» (Ο Μπο­ξέρ), το οποίο αφη­γεί­ται την ιστο­ρία του Εβραί­ου μπο­ξέρ Χάρι Χάφ και το 2015 με τον τίτλο “Der Traum von Olympia” (Το όνει­ρο της Ολυ­μπί­ας) για τη Σομα­λή δρο­μέα Samia Yusuf Omar . Αρκε­τά από τα βιβλία του έχουν μετα­φρα­στεί στα αγγλι­κά, γαλ­λι­κά, αρα­βι­κά και ελλη­νι­κά.

Αγαπημένο