Βασίλι Ζάιτσεφ: Ο θρύλος του Στάλινγκραντ _τρόμος των Ναζί σκυλεύεται από τη βιομηχανία του Χόλυγουντ

Σαν σήμε­ρα, πριν 33 χρό­νια, έφευ­γε απ’ τη ζωή σε ηλι­κία 76 ετών ένας από τους χιλιάδες_χιλιάδες ήρω­ες της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης, ο Βασί­λι Γρε­γκό­ριε­βιτς Ζάι­τσεφ (Василий Григорьевич Зайцев‎‎), ο θρυ­λι­κός ελεύ­θε­ρος σκο­πευ­τής του _ελευθερωτή των λαών, Κόκ­κι­νου Στρα­τού που συνέ­δε­σε το όνο­μα του και με τη μάχη του Στάλινγκραντ.

Γρά­φει ο \\ Αστέ­ρης Αλα­μπής _Μίδας

Βασί­λι Ζάι­τσεφ: Ο άνθρω­πος που έτρε­μαν οι Ναζί

Δείτε “η εποποιία του Στάλινγκραντ”

Η περί­πτω­ση του Β.Ζάιτσεφ δεν είναι η ιστο­ρία ενός μεμο­νω­μέ­νου ήρωα, αλλά απο­τε­λεί ανα­πό­σπα­στο τμή­μα της τερά­στιας, αλη­σμό­νη­της προ­σφο­ράς της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης και του λαού της στην Μεγά­λη Αντι­φα­σι­στι­κή Νίκη των Λαών.

Οι ανάγκες της ιστορίας
και της κινηματογραφικής βιομηχανίας
είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστες

Ο Ζάι­τσεφ της ται­νί­ας εν είδει troll

Πρό­κει­ται για έγκλη­μα κατ΄εξακολούθηση _ειδικά μετά τις ανα­τρο­πές και την καπι­τα­λι­στι­κή παλι­νόρ­θω­ση στην ΕΣΣΔ και δεν είναι η πρώ­τη φορά _ούτε και η τελευ­ταία:  ανα­φε­ρό­μα­στε στην _σχετική υπο­τί­θε­ται, πολε­μι­κή ται­νία του Ζαν-Ζακ Ανό (2001) Ο Εχθρός προ των Πυλών (Enemy at the Gates), με πρω­τα­γω­νι­στές Τζουντ Λο, Τζό­ζεφ Φάινς και Εντ Χάρις τοπο­θε­τη­μέ­νη στη Μάχη του Στά­λιν­γκραντ. Ο τίτλος της ται­νί­ας προ­έρ­χε­ται από το ομώ­νυ­μο πεζο­γρά­φη­μα του Γουί­λιαμ Κρεγκ (Enemy at the Gates_ The Battle for Stalingrad ‑1973). Βασί­ζε­ται σε μια μονο­μα­χία που ανα­φέ­ρε­ται στο βιβλίο, η οποία ανα­πτύ­χθη­κε ανά­με­σα στο θρυ­λι­κό Σοβιε­τι­κό ελεύ­θε­ρο σκο­πευ­τή και τον Γερ­μα­νό αντί­στοι­χό του, Ταγ­μα­τάρ­χη Έρβιν Κένιχ.

Η ται­νία ήταν μια παρα­ποί­η­ση της ιστο­ρί­ας όσον αφο­ρά και τα πραγ­μα­τι­κά γεγο­νό­τα και στην πλο­κή της και στις ανα­πα­ρα­στά­σεις των χαρα­κτή­ρων της. Για παρά­δειγ­μα, η ται­νία περιέ­χει μια σκη­νή στην οποία Κομι­σά­ριοι συνα­γε­λά­ζουν ένα πλή­θος ανορ­γά­νω­των Σοβιε­τι­κών στρα­τιω­τών, οι μισοί εκ των οποί­ων άοπλοι, και τους εξα­να­γκά­ζουν σε κύμα­τα αυτο­κτο­νι­κών επι­θέ­σε­ων ενα­ντί­ον Γερ­μα­νών στρα­τιω­τών οπλι­σμέ­νων με τανκς και πολυ­βό­λα. Η σκη­νή απει­κο­νί­ζει “zagradotryads” (δυνά­μεις αντι­ϋ­πο­χώ­ρη­σης _ανάσχεσης), σε αντί­φα­ση με τις ιστο­ρι­κές μαρ­τυ­ρί­ες της επάρ­κειας και των τακτι­κών μάχης των Σοβιε­τι­κών στρα­τιω­τών στη Μάχη του Στά­λιν­γκραντ. Παρά­δειγ­μα της πιο ανό­η­της δυτι­κής προ­πα­γάν­δας _το ξανα­γρά­ψι­μο της ιστο­εί­ας καλά κρα­τεί …. Τα «στρα­τεύ­μα­τα φραγ­μού», η στρα­τιω­τι­κή αστυ­νο­μία που μπή­κε στη μάχη υπε­ρά­σπι­σης της «μητέ­ρας πατρί­δας» μετα­τρά­πη­κε σε κάτι τερα­τώ­δες, με μόνος λόγο ύπαρ­ξής του τη στρα­τιω­τι­κή άγνοια των πολε­μι­στών. Υπάρ­χει κι ο ηλί­θιος παραλ­λη­λι­σμός με τον Τζέν­γκις Χαν τον φεου­δαρ­χι­κό στρα­τό των ευγε­νών στρα­το­λο­γη­μέ­νων για τους Μογ­γό­λους με δικαί­ω­μα στα λάφυ­ρα κ.λπ. με τον κόκ­κι­νο στρα­τό των εργα­τών και αγρο­τών (Рабоче-крестьянская Красная армия, РККА),  ελευ­θε­ρω­τή της ανθρω­πό­τη­τας, που ιδρύ­θη­κε το 1918, από το μπολ­σε­βί­κι­κο Συμ­βού­λιο των Λαϊ­κών Κομισάριων.

Σοβιε­τι­κοί βετε­ρά­νοι του Στά­λιν­γκραντ προ­σε­βλή­θη­σαν τόσο πολύ από την απει­κό­νι­ση του Κόκ­κι­νου Στρα­τού στην ται­νία του Ζαν-Ζακ Ανό, ώστε στις 7 Μαΐ­ου 2001, λίγο μετά αφό­του η ται­νία προ­βλή­θη­κε στη Ρωσία, απο­τά­θη­καν στην Κρα­τι­κή Δού­μα, απαι­τώ­ντας να απα­γο­ρευ­θεί η ται­νία _φυσικά η απαί­τη­ση δεν ικανοποιήθηκε…

Ο γερ­μα­νο­ρώ­σος συγ­γρα­φέ­ας Βλα­ντι­μίρ Κάμι­νερ έπαι­ξε ως κομπάρ­σος έναν Σοβιε­τι­κό στρα­τιώ­τη στην ται­νία. Στο βιβλίο του Yes I’m Irish (2000), ο Κάμι­νερ κρι­τι­κά­ρει το πως οι Σοβιε­τι­κοί στρα­τιώ­τες απει­κο­νί­ζο­νται ως χού­λι­γκανς που μεθά­νε και παί­ζουν παι­χνί­δια κλασίματος.

Ο Βρε­τα­νός ιστο­ρι­κός Antony James Beevor (Άντο­νι Μπί­βορ _ειδικός σε στρα­τιω­τι­κά ζητή­μα­τα) σχε­τι­κά με την ται­νία και το βιβλίο του Stalingrad, ανα­φέ­ρει ότι, ενώ ο Ζάι­τσεφ ήταν υπαρ­κτό πρό­σω­πο, η ιστο­ρία της μονο­μα­χί­ας του (δρα­μα­το­ποι­η­μέ­νη στην ται­νία) με τον Κένιχ είναι φαντα­στι­κή. Αν και το βιβλίο του Γουί­λιαμ Κρεγκ Enemy at the Gates: The Battle for Stalingrad περι­λαμ­βά­νει μια «μονο­μα­χία ελεύ­θε­ρων σκο­πευ­τών» μετα­ξύ του Ζάι­τσεφ και του Κένιχ, η ακο­λου­θία των γεγο­νό­των στην ται­νία είναι φαντα­στι­κή. Ενώ οι κύριοι χαρα­κτή­ρες βασί­ζο­νται σε ιστο­ρι­κές φιγού­ρες, με την εξαί­ρε­ση του Ντα­νί­λοφ και ίσως του Κένιχ, είναι σχε­δόν απί­θα­νο ότι ποτέ συνα­ντή­θη­καν ή είχαν επα­φή ο ένας με τον άλλον.

Αλλά το κυριό­τε­ρο: η Paramount Pictures είχε ακό­μη και το θάρ­ρος να ισχυ­ρι­στεί: «Μια σφαί­ρα μπο­ρεί να αλλά­ξει την πορεία της ιστο­ρί­ας». Σπεύ­δω να προ­σθέ­σω ότι, παρό­λο που ο Jean-Jacques Annaud με προ­σκά­λε­σε στη Γερ­μα­νία για να παρα­κο­λου­θή­σω τα γυρί­σμα­τα, προ­σπα­θώ­ντας να με γοη­τεύ­σει και να με πεί­σει να μην είμαι πολύ αυστη­ρός στο ζήτη­μα της αλή­θειας, για­τί είχαν _λέει, ανα­κα­λύ­ψει «διά­φο­ρα» στα αρχεία του ρωσι­κού υπουρ­γεί­ου Άμυ­νας. Η σπου­δαία ατά­κα του ήταν: «Μα Άντο­νι, ποιος μπο­ρεί να πει πού αρχί­ζει ο μύθος και πού τελειώ­νει η αλήθεια;»

Το πραγ­μα­τι­κό πρό­βλη­μα είναι ότι οι ανά­γκες της ιστο­ρί­ας και οι ανά­γκες της κινη­μα­το­γρα­φι­κής βιο­μη­χα­νί­ας είναι θεμε­λιω­δώς ασυμ­βί­βα­στες. Το Χόλι­γουντ πρέ­πει να απλο­ποι­ή­σει τα πάντα σύμ­φω­να με καθο­ρι­σμέ­νους τύπους. Οι ται­νί­ες του πρέ­πει να έχουν ήρω­ες και, φυσι­κά, κακούς – η ηθι­κή αμφι­βο­λία είναι πολύ περί­πλο­κη. Οι ται­νί­ες μεγά­λου μήκους πρέ­πει επί­σης να έχουν μια ολό­κλη­ρη σει­ρά βασι­κών συστα­τι­κών, εάν θέλουν να φτά­σουν στο σύστη­μα χρη­μα­το­δό­τη­σης, παρα­γω­γής και στού­ντιο στο box office. Ένα στοι­χείο είναι το «τόξο του χαρα­κτή­ρα», στο οποίο οι πρω­τα­γω­νι­στές πρέ­πει να περά­σουν από μια μορ­φή ηθι­κής μετα­μόρ­φω­σης ως απο­τέ­λε­σμα των εμπει­ριών που υφί­στα­νται. Τα τελειώ­μα­τα πρέ­πει να είναι αισιό­δο­ξα, ακό­μη και για το Ολο­καύ­τω­μα. Δεί­τε τη Λίστα του Σίντλερ και τον συναι­σθη­μα­τι­σμό του φινά­λε της, απο­κα­λύ­πτο­ντας ότι στις ται­νί­ες μετρά­νε μόνο οι επιζώντες.

Υπόθεση

Ο Vassili, στρα­τιώ­της του Κόκ­κι­νου Στρα­τού, στέλ­νε­ται στην πρώ­τη γραμ­μή της Μάχης του Στά­λιν­γκραντ το 1942. Εξα­να­γκα­σμέ­νος σε αυτο­κτο­νι­κή επί­θε­ση χωρίς του­φέ­κι αλλά με πυρο­μα­χι­κά, κρύ­βε­ται ανά­με­σα σε ένα σωρό πτώ­μα­τα, ενώ μια οβί­δα τανκ ακι­νη­το­ποιεί ένα τεθω­ρα­κι­σμέ­νο και ο Επί­τρο­πος Danilov, κρύ­βε­ται στον ίδιο σωρό και βρί­σκει ένα του­φέ­κι. Ο Ζάι­τσεφ απο­κα­λύ­πτε­ται, συμ­βου­λεύ­ο­ντας τον κομι­σά­ριο να μην πυρο­βο­λή­σει μέχρι να καλύ­ψει τον θόρυ­βο μια έκρη­ξη και ο Ντα­νί­λοφ δίνει το του­φέ­κι στον Vassili, ο οποί­ος, προς έκπλη­ξη του πρώ­του, μπο­ρεί να σκο­τώ­σει πέντε Γερ­μα­νούς στρα­τιώ­τες σε λιγό­τε­ρο από ένα λεπτό!!.

Από το που­θε­νά, αντί για τον Στά­λιν είναι ο Νική­τα Χρου­στσόφ που απαι­τεί «ιδέ­ες» από τους υφι­στα­μέ­νους του για να ανα­πτε­ρω­θεί το σπα­σμέ­νο ηθι­κό του Κόκ­κι­νου Στρα­τού. Ενώ οι άλλοι κομι­σά­ριοι προ­τεί­νουν πιο αυστη­ρή πει­θαρ­χία _όλα δια­λυ­μέ­να υπο­τί­θε­ται και τρό­μο, ο Danilov, τώρα ανώ­τε­ρος υπο­λο­χα­γός, συνι­στά να δώσει «πνευ­μα­τι­κή» έμπνευ­ση στα στρα­τεύ­μα­τα. Προ­τεί­νει «παρα­δείγ­μα­τα» και συνι­στά τον Ζάι­τσεφ για αυτόν τον ρόλο. Αμέ­σως μετά, ο Ντα­νί­λοφ αρχί­ζει να δημο­σιεύ­ει ηρω­ι­κές ιστο­ρί­ες για τα κατορ­θώ­μα­τα του Vassili στην εφη­με­ρί­δα του στρα­τού ο οποί­ος μετα­τί­θε­ται στο τμή­μα ελεύ­θε­ρων σκο­πευ­τών και γίνε­ται φίλος με τον Ντα­νί­λοφ. Και οι δύο ενδια­φέ­ρο­νται επί­σης «ρομα­ντι­κά» για την Τάνια Τσέρ­νο­βα, εθε­λό­ντρια στην τοπι­κή πολι­το­φυ­λα­κή. Φοβού­με­νος για την ασφά­λειά της, ο Ντα­νί­λοφ τη μετα­φέ­ρει σε μονά­δα πλη­ρο­φο­ριών, φαι­νο­με­νι­κά για να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει τις γερ­μα­νι­κές της ικα­νό­τη­τες στη μετά­φρα­ση ραδιο­φω­νι­κών υπο­κλο­πών, στην πρά­ξη όμως…

Με τους Σοβιε­τι­κούς ελεύ­θε­ρους σκο­πευ­τές να πλη­ρώ­νουν αυξα­νό­με­νο φόρο αίμα­τος στις γερ­μα­νι­κές δυνά­μεις, ο Γερ­μα­νός Ταγ­μα­τάρ­χης Erwin König ανα­πτύσ­σε­ται για να σκο­τώ­σει τον Vassili και να συντρί­ψει το σοβιε­τι­κό ηθι­κό. Όταν η διοί­κη­ση του Κόκ­κι­νου Στρα­τού μαθαί­νει για την απο­στο­λή του König, στέλ­νει τον πρώ­ην μαθη­τή του Koulikov για να βοη­θή­σει τον Vassili να τον σκο­τώ­σει. Ο König, ωστό­σο, ξεπερ­νά τον Κου­λί­κοφ και τον σκο­τώ­νει, κλο­νί­ζο­ντας τα πάντα, ενώ ο δαι­μό­νιος Χρου­στσόφ πιέ­ζει τον Ντα­νί­λοφ να ανα­σκου­μπω­θεί. Ο Sacha Filipov, ένα νεα­ρό αγό­ρι από τη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, προ­σφέ­ρε­ται εθε­λο­ντι­κά να ενερ­γή­σει ως διπλός πρά­κτο­ρας μετα­βι­βά­ζο­ντας στον König ψευ­δείς πλη­ρο­φο­ρί­ες για το πού βρί­σκε­ται ο Vassili, που στο μετα­ξύ στή­νει μια παγί­δα στον König και κατα­φέρ­νει να τον τραυ­μα­τί­σει με τη βοή­θεια της Tania, η οποία έχει έρθει για να τον σώσει. Κατά τη διάρ­κεια μιας δεύ­τε­ρης προ­σπά­θειας, ο Ζάι­τσεφ απο­κοι­μιέ­ται και ημε­ρο­λό­γιο του _ως ελεύ­θε­ρος σκο­πευ­τής κλέ­βε­ται από έναν λεη­λά­τη Γερ­μα­νό στρα­τιώ­τη και η γερ­μα­νι­κή διοί­κη­ση το εκλαμ­βά­νει ως από­δει­ξη του θανά­του του και σχε­διά­ζει να στεί­λει τον König που δεν πιστεύ­ει ότι ο Vassili είναι νεκρός.

Ο στρα­τη­γός Friedrich φον Paulus παίρ­νει τα dog tags (σσ. μεταλ­λι­κή ταυ­τό­τη­τα _κρεμασμένη στο λαι­μό ανα­γνώ­ρι­σης των αμε­ρι­κα­νών στρα­τιω­τών) για να απο­τρέ­ψει τη σοβιε­τι­κή προ­πα­γάν­δα από το να επω­φε­λη­θεί εάν τυχόν ο König σκο­τω­θεί και ανα­γνω­ρι­στεί. Ο König δίνει στον στρα­τη­γό έναν Πολε­μι­κό Σταυ­ρό που απο­νε­μή­θη­κε μετά θάνα­τον στον γιο του, έναν υπο­λο­χα­γό της 116^ης Μεραρ­χί­ας Πεζι­κού που σκο­τώ­θη­κε τις πρώ­τες μέρες της μάχης και λέει στον Sacha πού θα είναι ο επό­με­νος, υπο­πτευό­με­νος ότι το αγό­ρι μπο­ρεί να είναι πλη­ρο­φο­ριο­δό­της. Τάνια και Ζάτσεφ στο μετα­ξύ έχουν ερω­τευ­τεί και το βρά­δυ, αντί για το καθή­κον στην πατρί­δα η Τάνια πηγαί­νει κρυ­φά στους στρα­τώ­νες και κάνει παθια­σμέ­νο έρω­τα με τον Βασί­λη, ενώ ο ζηλιά­ρης Ντα­νί­λοφ τον απα­ξιώ­νει σε επι­στο­λή του προς τους ανω­τέ­ρους του.

Ο König εντο­πί­ζει την Τάνια και τον Βασί­λη να τον περι­μέ­νουν στο επό­με­νο σημείο της ενέ­δρας του, επι­βε­βαιώ­νο­ντας τις υπο­ψί­ες του για τη Sacha. Στη συνέ­χεια σκο­τώ­νει το αγό­ρι και κρε­μά­ει το σώμα του ως δόλω­μα: Ο Ζάι­τσεφ ορκί­ζε­ται να σκο­τώ­σει τον König και στέλ­νει την Tania και τον Danilov στη μητέ­ρα του Sacha για να την φυγα­δεύ­σουν. Η Τάνια τραυ­μα­τί­ζε­ται από αδέ­σπο­τες σφαί­ρες καθ’ οδόν προς τις βάρ­κες. Νομί­ζο­ντας ότι είναι νεκρή, ο Ντα­νί­λοφ μετα­νιώ­νει για τη ζήλια του για τον Ζάι­τσεφ και ακό­μη και η λαχτά­ρα του για τα κομ­μου­νι­στι­κά ιδα­νι­κά αρχί­ζει να παρα­παί­ει, έτσι βρί­σκο­ντας τον να περι­μέ­νει να στή­σει ενέ­δρα στον König, εκτί­θε­ται σκό­πι­μα για να προ­κα­λέ­σει τον König να τον πυρο­βο­λή­σει και να απο­κα­λύ­ψει τη θέση του. Νομί­ζο­ντας ότι σκό­τω­σε τον Ζάι­τσεφ, ο König πηγαί­νει να επι­θε­ω­ρή­σει το σώμα για να βρε­θεί στο στό­χα­στρο του Σοβιε­τι­κού. Απο­δε­χό­με­νος τη μοί­ρα του, ο König γυρί­ζει με θλί­ψη για να κοι­τά­ξει τον Βασί­λη στο πρό­σω­πο πριν τον πυρο­βο­λή­σουν. Δύο μήνες αργό­τε­ρα, μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Στά­λιν­γκραντ και την παρά­δο­ση των γερ­μα­νι­κών δυνά­με­ων, ο Ζάι­στεφ βρί­σκει την Τάνια να αναρ­ρώ­νει σε ένα νοσο­κο­μείο υπαί­θρου και ζήσαν αυτοί καλά κλπ. κλπ.

• Jude Law _ Vassili
• Joseph Fiennes _ Danilov
• Rachel Weisz _ Tania
• Bob Hoskins _ Χρουστόφ
• Ed Harris _ Major König
• Ron Perlman _ Koulikov
• Eva Mattes _ μάνα του Filipov
• Gabriel Thomson _ Sacha (Gabriel Marshall-Thomson)
• Matthias Habich _ Στρα­τη­γός Φον Paulus