Λόρενς της Αραβίας _μέγας “ιδεαλιστής” του ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή

Γρά­φει ο \\ Αστέ­ρης Αλα­μπής _Μίδας

Μέση Ανα­το­λή: θεω­ρη­τι­κά η Δυτι­κή Ασία + Αίγυ­πτος (μπα­λά­κι με τη Βόρεια Αφρι­κή) δίπλα στην “εγγεί­αν  Ανα­το­λή _εγγύς της εγγύ­ος κλπ (σε αντί­θε­ση με την Άπω Ανα­το­λή) και την “Ευρύ­τε­ρη Μέσης Ανα­το­λής” (γνω­στή και ως Μέση Ανα­το­λή + Βόρεια Αφρι­κή = Μαγκρέμπ, Σου­δάν, Τζι­μπου­τί, Σομα­λία, Κομό­ρες, Αφγα­νι­στάν, Πακι­στάν, και λιγό­τε­ρο συχνά την Υπερ­καυ­κα­σία και Κεντρι­κή Ασία). Όλα αυτά τον 20ό αιώ­να _ειδικά μετά τον πρώ­το παγκό­σμιο ποι­κίλ­λο­ντας ανά­λο­γα με την εθνο­λο­γι­κή, πολι­τι­σμι­κή και _κυρίως γεω­πο­λι­τι­κή σκο­πιά. Κατά κανό­να πάντως περι­κλεί­ουν την αρα­βι­κή χερ­σό­νη­σο και χώρες γύρω από την Ερυ­θρά Θάλασ­σα και τον Περ­σι­κό κόλπο.

Η πολύ­πα­θη περιο­χή όπου πάνω από 100 χρό­νια το σύν­θη­μα «οι ιμπε­ρια­λι­στές τη γη ξανα­μοι­ρά­ζουν με των λαών το αίμα τα σύνο­ρα χαράζουν_αλλάζουν, γρά­φε­ται με άλι­κα γράμ­μα­τα και καρα­βά­νια ξερι­ζω­μέ­νων ‑που θαλασ­σο­πνί­γο­νται, σε ανα­ζή­τη­ση μιας ανθρώ­πι­νης ζωής μετα­ξύ “πολι­τι­σμέ­νων” θηρίων.

Με την “μεσαί­αν τάξιν” _
Εμείς η μεσαία τάξις \ είμε­θα η μόνη τάξις \ με έντι­μον συνεί­δη­σιν εθνικήν.
Και όπως είναι φυσι­κό η μεσαία τάξη
θέλει και εκεί­νη λιγά­κι να διατάξει,
να γίνει άρχου­σα δηλαδή!

Στην κλει­δα­ρό­τρυ­πα σκυμμένη
και το χέρι στην τσέπη,
χρό­νια τώρα περι­μέ­νει και βλέπει,
όμως την εμπο­δί­ζει ένα κλειδί!

Πίτερ Ο’ Τουλ: Το «παι­δί της εγκλη­μα­τι­κής τάξης», που έγι­νε βασι­λιάς της υποκριτικής

Και τού­το εδώ είναι ένα μικρό παιδί
που τρυ­πά­ει το μπα­λό­νι του με δυο καρφιά,
για να τρο­μά­ξει αυτόν τον κύριο
που καπνί­ζει το τσι­μπού­κι του και γκού­χου γκουχ
και που ρωτά­ει το μηχάνημα
που μας λέει την αλή­θεια εκα­τό φορές…

Lawrence of Arabia
_1962_3ω+38λ

Μία από τις καλύ­τε­ρες επι­κές ται­νί­ες στην ιστο­ρία του κινη­μα­το­γρά­φου, που τιμή­θη­κε με επτά Όσκαρ ^(#) ( ο “Λόρενς της Αρα­βί­ας”, του Ντέι­βιντ Λιν, αφη­γεί­ται την αλη­θι­νή _υποτίθεται ιστο­ρία του Τ.Ε. Λόρενς, ενός “ιδε­α­λι­στή” νεα­ρού Βρε­τα­νού αξιω­μα­τι­κού, που στη διάρ­κεια του Πρώ­του Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου υπη­ρε­τεί στο στρα­τό­πε­δο του Πρί­γκι­πα Φεϊ­ζάλ, του ηγέ­τη της επα­νά­στα­σης των αρα­βι­κών φυλών ενα­ντί­ον των Τούρ­κων. Κάνο­ντας μια σει­ρά από νικη­φό­ρες επι­θέ­σεις, ο Λόρενς οδη­γεί πενή­ντα άνδρες του Φεϊ­ζάλ μέσα από την έρη­μο, προ­κει­μέ­νου να επι­τε­θεί στο τουρ­κο­κρα­τού­με­νο λιμά­νι της Άκα­μπα, που κατέ­χει σημα­ντι­κή στρα­τη­γι­κή θέση και στέ­φε­ται με επιτυχία.
Πρω­τα­γω­νι­στούν (ανα­φέ­ρου­με όλους τους ηθο­ποιούς για­τί πράγ­μα­τι το αξί­ζουν _γυναίκα καμία και πολύ σωστά, αφού ο ρόλος της στην κοι­νω­νία ήταν περιο­ρι­σμέ­νος σε ερω­τι­κό αντι­κεί­με­νο): Peter O’Toole \ Lawrence ^^ Alec Guinness \ πρί­γκη­πας Faisal ^^ Anthony Quinn \ Auda Abu Tayi ^^ Jack Hawkins \ στρα­τη­γός Edmund Allenby ^^ Omar Sharif \ Sherif Ali ^^ José Ferrer \  Τούρ­κος Μπέ­ης ^^ Anthony Quayle \ Συνταγ­μα­τάρ­χης Brighton ^^ Claude Rains \ Κ^ος Dryden ^^ Arthur Kennedy \ Jackson Bentley ^^ Donald Wolfit \ Στρα­τη­γός Archibald Murray ^^ I.S. Johar \ Gasim ^^ Gamil Ratib \ Majid ^^ Michel Ray \ Farraj ^^ John Dimech \ Daud ^^ Zia Mohyeddin \ Tafas ^^ Howard Marion-Crawford \ Νοσο­κό­μα ^^ Jack Gwillim \ Γραμ­μα­τέ­ας του Club & Hugh Miller \ R.A.M.C. ‑συνταγ­μα­τάρ­χης

Οι Άρα­βες, αρχί­ζουν να τον αντι­με­τω­πί­ζουν σαν θεό… Ο ίδιος ο Λόρενς _τουλάχιστον στην ται­νία, αρχί­ζει να ξεκα­θα­ρί­ζει αυτό που ήδη είχε αρχί­σει να σχη­μα­τί­ζε­ται μέσα του: την ακα­τα­νί­κη­τη επι­θυ­μία να ενώ­σει όλες τις αρα­βι­κές φυλές και να τις απαλ­λά­ξει από την ξένη κυριαρ­χία. Όποια και να ήταν αυτή. Αυτό φυσι­κά δεν άρε­σε και πολύ στους συμπα­τριώ­τες του, … που ξέχα­σαν πολύ γρή­γο­ρα τις ηρω­ι­κές του πράξεις.
Εν ολί­γοις ένας σχε­δόν “άγιος” και πονό­ψυ­χος Λόρενς, ενα­ντί­ον μιας κακής ηγεσίας…

Ο διπλά παρα­ση­μο­φο­ρη­μέ­νος
(CB+DSO)
βρε­τα­νός πράκτορας
Thomas Edward Lawrence

(16-Αυγ-1888_19-Μάη-1935 _σκοτώθηκε σε αυτο­κι­νη­τι­στι­κό με τη μοτο­συ­κλέ­τα του στην Αγγλία ται­νία –όπως ακρι­βώς αρχί­ζει η ταινία)
Μετά το ξέσπα­σμα των εχθρο­πρα­ξιών στη Μέση Ανα­το­λή (Αυγ-1914), ο Λόρενς _ήδη στέ­λε­χος των βρε­τα­νι­κών μυστι­κών υπη­ρε­σιών δεν κατα­τά­χθη­κε αμέ­σως, περι­μέ­νο­ντας (συμ­βου­λή του μέντο­ρά του) τη νέα μονά­δα πλη­ρο­φο­ριών του Arab Bureau στο Κάι­ρο, όπου έφτα­σε το Δεκέμβρη.

Η κατά­στα­ση ήταν περί­πλο­κη και χει­ρο­τέ­ρε­ψε το 1915, μέσα από ένα αυξα­νό­με­νο αρα­βο-εθνι­κι­στι­κό κίνη­μα εντός των αρα­βό­φω­νων οθω­μα­νι­κών εδα­φών, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων πολ­λών Αρά­βων που υπη­ρε­τού­σαν στις οθω­μα­νι­κές ένο­πλες δυνά­μεις. Ήταν σε επα­φή με τον Σαρίφ Χου­σε­ΐν, Εμί­ρη της Μέκ­κας, ο οποί­ος δια­πραγ­μα­τευό­ταν με τους Βρε­τα­νούς και προ­σφε­ρό­ταν να ηγη­θεί μιας αρα­βι­κής εξέ­γερ­σης κατά των Οθω­μα­νών. Σε αντάλ­λαγ­μα, ήθε­λε βρε­τα­νι­κή εγγύ­η­ση για ένα ανε­ξάρ­τη­το αρα­βι­κό κρά­τος, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων της Χετζάζ, της Συρί­ας και της Μεσο­πο­τα­μί­ας. Μια τέτοια εξέ­γερ­ση θα ήταν χρή­σι­μη για τη Βρε­τα­νία στον πόλε­μο της κατά των Οθω­μα­νών, μειώ­νο­ντας την απει­λή κατά της Διώ­ρυ­γας του Σου­έζ. Ωστό­σο, υπήρ­ξε αντί­στα­ση από Γάλ­λους διπλω­μά­τες που επέ­με­ναν ότι το μέλ­λον της Συρί­ας ήταν ως γαλ­λι­κή αποι­κία, όχι ως ανε­ξάρ­τη­το αρα­βι­κό κρά­τος. Υπήρ­ξαν επί­σης έντο­νες αντιρ­ρή­σεις από την κυβέρ­νη­ση της Ινδί­ας, η οποία ονο­μα­στι­κά ήταν μέρος της βρε­τα­νι­κής κυβέρ­νη­σης αλλά ενερ­γού­σε και ανε­ξάρ­τη­τα. Το όρα­μά της ήταν η Μεσο­πο­τα­μία υπό βρε­τα­νι­κό έλεγ­χο να λει­τουρ­γή­σει ως σιτα­πο­θή­κη για την Ινδία. Επι­πλέ­ον, ήθε­λε να κρα­τή­σει το αρα­βι­κό της φυλά­κιο στο Άντεν.

Στο Arab Bureau, ο Lawrence επέ­βλε­πε την προ­ε­τοι­μα­σία των χαρ­τών, παρή­γα­γε ένα καθη­με­ρι­νό δελ­τίο για τους Βρε­τα­νούς στρα­τη­γούς που δρού­σαν στο θέα­τρο των επι­χει­ρή­σε­ων, ανα­κρί­νο­ντας και κρα­τού­με­νους. Ήταν υπο­στη­ρι­κτής μιας βρε­τα­νι­κής από­βα­σης στην Αλε­ξαν­δρέτ­τα, η οποία δεν έγι­νε ποτέ και επί­σης υπο­στη­ρι­κτής μιας ανε­ξάρ­τη­της αρα­βι­κής Συρίας.

Η κατά­στα­ση έφτα­σε σε κρί­ση τον Οκτώ­βριο του 1915, καθώς ο Σαρίφ Χου­σε­ΐν ζήτη­σε άμε­ση δέσμευ­ση από τη Βρε­τα­νία, με την απει­λή ότι δια­φο­ρε­τι­κά θα έρι­χνε το βάρος του πίσω από τους Οθω­μα­νούς. Αυτό θα δημιουρ­γού­σε ένα αξιό­πι­στο πανι­σλα­μι­κό μήνυ­μα που θα μπο­ρού­σε να ήταν επι­κίν­δυ­νο για τους Άγγλους ιμπε­ρια­λι­στές, που  αντι­με­τώ­πι­ζαν σοβα­ρές δυσκο­λί­ες στην εκστρα­τεία της Καλ­λί­πο­λης. Οι Βρε­τα­νοί απά­ντη­σαν με μια επι­στο­λή από τον Ύπα­το Αρμο­στή McMahon που ήταν γενι­κά απο­δε­κτή, επι­φυ­λάσ­σο­ντας δεσμεύ­σεις σχε­τι­κά με τις ακτές της Μεσο­γεί­ου και –“πισι­νή” με τους “Αγί­ους Τόπους”.

Την άνοι­ξη του 1916, ο Λόρενς στάλ­θη­κε στη Μεσο­πο­τα­μία για να βοη­θή­σει στην ανα­κού­φι­ση της Πολιορ­κί­ας του Κουτ μέσω κάποιου συν­δυα­σμού έναρ­ξης αρα­βι­κής εξέ­γερ­σης και δωρο­δο­κί­ας Οθω­μα­νών αξιω­μα­τού­χων. Αυτή η απο­στο­λή δεν πέτυ­χε, ενώ ‑στο μετα­ξύ, η Συμ­φω­νία Sykes-Picot δια­πραγ­μα­τευό­ταν στο Λον­δί­νο εν αγνοία των Βρε­τα­νών αξιω­μα­τού­χων στο Κάι­ρο, η οποία παρα­χώ­ρη­σε μεγά­λο μέρος της Συρί­ας στη Γαλ­λία. Επι­πλέ­ον, υπο­νο­ού­σε ότι οι Άρα­βες θα έπρε­πε να κατα­κτή­σουν τις τέσ­σε­ρις μεγά­λες πόλεις της Συρί­ας εάν επρό­κει­το να έχουν οποιο­δή­πο­τε κρά­τος εκεί: τη Δαμα­σκό, τη Χομς, τη Χάμα και το Χαλέ­πι. Δεν είναι σαφές σε ποιο σημείο ο Λόρενς έλα­βε γνώ­ση του περιε­χο­μέ­νου της συν­θή­κης, πάντως η αρα­βι­κή εξέ­γερ­ση ξεκί­νη­σε τον Ιού­νιο του 1916, αλλά βαλ­τώ­θη­κε μετά από μερι­κές επι­τυ­χί­ες, με πραγ­μα­τι­κό κίν­δυ­νο οι οθω­μα­νι­κές δυνά­μεις να προ­χω­ρή­σουν κατά μήκος της ακτής της Ερυ­θράς Θάλασ­σας και να ανα­κα­τα­λά­βουν τη Μέκκα.

Στις 16-Οκτ-1916, ο Λόρενς στάλ­θη­κε στο Χετζάζ σε μια απο­στο­λή συλ­λο­γής πλη­ρο­φο­ριών με επι­κε­φα­λής τον Ρόναλντ Στορς. Συνεν­νο­ή­θη­κε με τους γιους του Σαρίφ Χου­σε­ΐν, Αλί, Αμπ­ντου­λάχ και Φαϊ­ζάλ κατα­λή­γο­ντας στο συμπέ­ρα­σμα ότι ο Φαϊ­ζάλ ήταν ο καλύ­τε­ρος υπο­ψή­φιος για να ηγη­θεί της εξέγερσης.

Τον Νοέμ­βριο, ο S. F. Newcombe ανα­τέ­θη­κε να ηγη­θεί ενός μόνι­μου βρε­τα­νι­κού συν­δέ­σμου στο επι­τε­λείο του Faisal, αλλά δεν είχε φτά­σει ακό­μη στην περιο­χή και το θέμα ήταν επεί­γον, οπό­τε ο Λόρενς στάλ­θη­κε στη θέση του και στα τέλη Δεκεμ­βρί­ου 1916, ο Faisal και ο Lawrence επε­ξερ­γά­στη­καν ένα σχέ­διο για την επα­να­το­πο­θέ­τη­ση των αρα­βι­κών δυνά­με­ων ώστε να θέσουν υπό απει­λή τον σιδη­ρό­δρο­μο από τη Συρία, απο­τρέ­πο­ντας ταυ­τό­χρο­να τις οθω­μα­νι­κές δυνά­μεις γύρω από τη Medina από το να απει­λή­σουν τις αρα­βι­κές θέσεις. Ο Newcombe έφτα­σε ενώ ο Lawrence ετοι­μα­ζό­ταν να φύγει από την Αρα­βία, αλλά ο Faisal παρε­νέ­βη δυνα­μι­κά, ζητώ­ντας να γίνει μόνι­μη η απο­στο­λή του Lawrence.

Οι πιο σημα­ντι­κές συνει­σφο­ρές του στην Αρα­βι­κή Εξέ­γερ­ση ήταν στον τομέα της στρα­τη­γι­κής και της σύν­δε­σης με τις Βρε­τα­νι­κές Ένο­πλες Δυνά­μεις, αλλά συμ­με­τεί­χε επί­σης προ­σω­πι­κά σε αρκε­τές στρα­τιω­τι­κές εμπλο­κές (μετα­ξύ άλλων):

1917

• • 3 Ιαν: Επί­θε­ση σε οθω­μα­νι­κό φυλά­κιο στο Χετζάζ
  • 26 Μαρτ: Επί­θε­ση στο σιδη­ρό­δρο­μο στο Aba el Naam
  • 11 Ιουν: Επί­θε­ση σε γέφυ­ρα στο Ras Baalbek
  • 2 Ιουλ: Ήττα των οθω­μα­νι­κών δυνά­με­ων στο Aba el Lissan, ένα φυλά­κιο της Άκαμπα
  • 18 Σεπτ: Επί­θε­ση σε τρέ­νο κοντά στη Mudawara
  • 27 Σεπτ: Επί­θε­ση στο τρέ­νο, κατέ­στρε­ψε τη μηχανή
  • 7 Νοε: Μετά από μια απο­τυ­χη­μέ­νη επί­θε­ση στις γέφυ­ρες Yarmuk, ανα­τί­να­ξε ένα τρέ­νο στις γραμ­μές μετα­ξύ Dera’a και Amman, φέρ­νο­ντας πολ­λά τραύ­μα­τα κατά τηην έκρη­ξη και επα­κό­λου­θη μάχη

1918

• • 25–26 Ιαν: μάχη της Ταφι­λά, μια περιο­χή νοτιο­α­να­το­λι­κά της Νεκράς Θάλασ­σας, με Άρα­βες του τακτι­κού στρα­τού υπό τη διοί­κη­ση του Τζα­φάρ Πασά αλ-Ασκά­ρι· η μάχη ήταν μια αμυ­ντι­κή εμπλο­κή που μετα­τρά­πη­κε σε επι­θε­τι­κή και περι­γρά­φη­κε στην επί­ση­μη ιστο­ρία του πολέ­μου ως «λαμπρό κατόρ­θω­μα όπλων». Ο Λόρενς τιμή­θη­κε με το παρά­ση­μο της Δια­κε­κρι­μέ­νης Υπη­ρε­σί­ας για την ηγε­σία του στην Ταφι­λά και προ­ή­χθη σε αντισυνταγματάρχη.
  • Μάρ­της: Επί­θε­ση στον σιδη­ρό­δρο­μο κοντά στην Άκαμπα
  • 19-Απρ: Επί­θε­ση με βρε­τα­νι­κά τεθω­ρα­κι­σμέ­να + ΤΟΜΠ (μετα­φο­ράς προ­σω­πι­κού) στο Tell Shahm
  • 16-Σεπ: Κατα­στρο­φή σιδη­ρο­δρο­μι­κής γέφυ­ρας μετα­ξύ Αμμάν και Ντεράα
  • 26 Σεπ: Επί­θε­ση σε υπο­χω­ρού­ντες Οθω­μα­νούς και Γερ­μα­νούς κοντά στο χωριό Τάφας. Οι οθω­μα­νι­κές δυνά­μεις έσφα­ξαν τους χωρι­κούς και στη συνέ­χεια οι αρα­βι­κές δυνά­μεις σε αντί­ποι­να έσφα­ξαν τους αιχ­μα­λώ­τους τους με ενθάρ­ρυν­ση του Lawrence.

Ο Λόρενς έκα­νε ένα προ­σω­πι­κό ταξί­δι 480 χλμ. προς τα βόρεια τον Ιού­νη του 1917, στο δρό­μο προς την Άκα­μπα, επι­σκε­πτό­με­νος Ras Baalbek, περί­χω­ρα Δαμα­σκού, και το Azraq, στην Ιορ­δα­νία. Συνά­ντη­σε Άρα­βες εθνι­κι­στές, συμ­βου­λεύ­ο­ντάς τους να απο­φύ­γουν την εξέ­γερ­ση μέχρι την άφι­ξη των δυνά­με­ων του Φαϊ­ζάλ, και επι­τέ­θη­κε σε μια γέφυ­ρα για να δημιουρ­γή­σει την εντύ­πω­ση αντάρ­τι­κης δρα­στη­ριό­τη­τας. Τα ευρή­μα­τά του θεω­ρή­θη­καν από τους Βρε­τα­νούς ως εξαι­ρε­τι­κά πολύ­τι­μα _υπήρχε σκέ­ψη για την απο­νο­μή του Σταυ­ρού Βικτω­ρί­ας στο τέλος, πήρε του Τάγ­μα­τος Bath ενώ προ­ή­χθη σε συνταγ­μα­τάρ­χη –αργό­τε­ρα σε ταξί­αρ­χο. Ταξί­δευε τακτι­κά μετα­ξύ του βρε­τα­νι­κού στρα­τη­γεί­ου και του Φαϊ­ζάλ, συντο­νί­ζο­ντας τη στρα­τιω­τι­κή δρά­ση. Στις αρχές του 1918, επι­κε­φα­λής βρε­τα­νός σύν­δε­σμος του Faisal ήταν ο αν_χης Pierce Charles Joyce με τον Lawrence κυρί­ως αφιε­ρω­μέ­νο στην τελι­κή επί­θε­ση και τη συλ­λο­γή πληροφοριών.

Στρατηγική

Τα κύρια στοι­χεία της αρα­βι­κής στρα­τη­γι­κής που ανέ­πτυ­ξαν ο Φαϊ­ζάλ και ο Λόρενς ήταν να απο­φύ­γουν την κατά­λη­ψη της Μεδί­νας και να επε­κτα­θούν προς τα βόρεια μέσω του Μαάν και της Ντε­ράα έως τη Δαμα­σκό και πέρα από αυτήν. Ο Φαϊ­ζάλ ήθε­λε να ηγεί­ται τακτι­κών επι­θέ­σε­ων κατά των Οθω­μα­νών, αλλά ο Λόρενς τον έπει­σε να εγκα­τα­λεί­ψει αυτή την τακτι­κή και έγρα­ψε για τους Βεδουί­νους ως μαχη­τι­κή δύναμη:

Η αξία των φυλών είναι μόνο αμυ­ντι­κή και η πραγ­μα­τι­κή τους σφαί­ρα είναι ο ανταρ­το­πό­λε­μος. Είναι έξυ­πνοι, και πολύ ζωη­ροί, σχε­δόν απε­ρί­σκε­πτοι, αλλά πολύ ατο­μι­κι­στές για να αντέ­ξουν τις εντο­λές, να πολε­μή­σουν στη σει­ρά ή να βοη­θή­σουν ο ένας τον άλλον. Θα ήταν, νομί­ζω, δυνα­τό να φτιά­ξου­με μια οργα­νω­μέ­νη δύνα­μη από αυτούς.… Ο πόλε­μος του Χετζάζ είναι ένας πόλε­μος των δερ­βί­ση­δων ενά­ντια στις τακτι­κές δυνά­μεις — και είμα­στε στο πλευ­ρό των δερ­βί­ση­δων. Τα σχο­λι­κά μας βιβλία δεν ισχύ­ουν καθό­λου γι αυτούς.

Η Μεδί­να ήταν ένας ελκυ­στι­κός στό­χος για την εξέ­γερ­ση ως ο δεύ­τε­ρος ιερό­τε­ρος τόπος του Ισλάμ, και επει­δή η οθω­μα­νι­κή φρου­ρά της είχε απο­δυ­να­μω­θεί από ασθέ­νειες και απο­μό­νω­ση. “Έγι­νε σαφές ότι ήταν πλε­ο­νε­κτι­κό να το αφή­σου­με εκεί παρά να προ­σπα­θή­σου­με να το κατα­λά­βου­με, επι­κε­ντρώ­νου­με στον σιδη­ρό­δρο­μο Χετζάζ νότια από τη Δαμα­σκό χωρίς να τον κατα­στρέ­ψου­με ολο­σχε­ρώς”. Αυτό εμπό­δι­σε τους Οθω­μα­νούς να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν απο­τε­λε­σμα­τι­κά τα στρα­τεύ­μα­τά τους στη Μεδί­να και τους ανά­γκα­σε να αφιε­ρώ­σουν πολ­λούς πόρους για την υπε­ρά­σπι­ση και την επι­σκευή της σιδη­ρο­δρο­μι­κής γραμμής.

Δεν είναι γνω­στό πότε ο Λόρενς έμα­θε τις λεπτο­μέ­ρειες της συμ­φω­νί­ας Sykes-Picot, ούτε εάν ή πότε ενη­μέ­ρω­σε τον Φαϊ­ζάλ για όσα ήξε­ρε, ωστό­σο, μάλ­λον και τα δύο αυτά πράγ­μα­τα συνέ­βη­σαν  νωρί­τε­ρα παρά αργό­τε­ρα. Ειδι­κό­τε­ρα, η αρα­βι­κή στρα­τη­γι­κή επέ­κτα­σης προς τα βόρεια είναι απο­λύ­τως λογι­κή δεδο­μέ­νων των όρων που μιλού­σαν για μια “ανε­ξάρ­τη­τη αρα­βι­κή οντό­τη­τα στη Συρία, η οποία θα χορη­γού­νταν μόνο εάν οι Άρα­βες απε­λευ­θέ­ρω­ναν οι ίδιοι το έδα­φος”. Οι Γάλ­λοι και μερι­κοί από τους Βρε­τα­νούς αξιω­μα­τι­κούς συν­δέ­σμους τους αισθά­νο­νταν ιδιαί­τε­ρα άβο­λα για  κίνη­ση προς το Βορ­ρά, καθώς θα απο­δυ­νά­μω­νε τις γαλ­λι­κές αποι­κια­κές διεκδικήσεις.

Το 1917, ο Λόρενς πρό­τει­νε μια κοι­νή δρά­ση με τους Άρα­βες άτα­κτους και δυνά­μεις, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης της Auda Abu Tayi, η οποία προη­γου­μέ­νως βρι­σκό­ταν στην υπη­ρε­σία των Οθω­μα­νών και όχι της στρα­τη­γι­κά τοπο­θε­τη­μέ­νης πόλης της Άκα­μπα στην Ερυ­θρά Θάλασ­σα. Η Άκα­μπα θα μπο­ρού­σε να είχε δεχθεί επί­θε­ση από τη θάλασ­σα, αλλά τα στε­νά μονο­πά­τια που οδη­γού­σαν στα βου­νά θα τα υπε­ρα­σπί­ζο­ντας σθεναρά.

Ο Λόρενς απέ­φυ­γε να ενη­με­ρώ­σει τους Βρε­τα­νούς ανω­τέ­ρους του για τις λεπτο­μέ­ρειες της σχε­δια­ζό­με­νης επί­θε­σης στην ενδο­χώ­ρα, λόγω της ανη­συ­χί­ας ότι θα απο­κλειό­ταν ως αντί­θε­τη προς τα γαλ­λι­κά συμ­φέ­ρο­ντα. Η απο­στο­λή ανα­χώ­ρη­σε από το Wejh στις 9 Μαΐ­ου και η Άκα­μπα έπε­σε στις αρα­βι­κές δυνά­μεις στις 6 Ιου­λί­ου, μετά από μια αιφ­νι­δια­στι­κή χερ­σαία επί­θε­ση στα μετό­πι­σθεν της τουρ­κι­κής άμυ­νας από πίσω, έτσι _μετά την Άκα­μπα, ο στρα­τη­γός (Sir) Edmund Allenby, νέος αρχι­στρά­τη­γος του Αιγυ­πτια­κού Εκστρα­τευ­τι­κού Σώμα­τος, συμ­φώ­νη­σε με τη στρα­τη­γι­κή του Lawrence, που κατεί­χε πλέ­ον πολύ ισχυ­ρή θέση ως σύμ­βου­λος του Faisal  και έμπι­στος του Allenby.

“Στη Dera’a εκείνη τη νύχτα”

Ο Λόρενς περι­γρά­φει ένα επει­σό­διο (20-Νοε­1917) κατά μία ανα­γνω­ρι­στι­κή απο­στο­λή στην Ντε­ράα (σσ. Ντα­ράα ή Ντε­ράα, ελλη­νι­κά Ἀδράα, πόλη της ΝΔ Συρί­ας, κοντά στα σύνο­ρα με την Ιορ­δα­νία, με σημε­ρι­νό πλη­θυ­σμό ~80.000, πρω­τεύ­ου­σα της ομώ­νυ­μης επαρ­χί­ας 100χλμ νότια της Δαμα­σκού, κόμ­βο αυτο­κι­νη­τό­δρο­μου προς Αμμάν). Μεταμ­φιε­σμέ­νος ο Λόρενς συνε­λή­φθη από τον Οθω­μα­νι­κό στρα­τό, ξυλο­κο­πή­θη­κε και “κακο­ποι­ή­θη­κε σεξουα­λι­κά από τον τοπι­κό μπέη και τους φρου­ρούς του” _δεν διευ­κρι­νί­ζε­ται η φύση της σεξουα­λι­κής επα­φή, αλλά είναι προφανές.

Ο Malcolm Brown, ο John E. Mack και ο Jeremy Wilson υπο­στή­ρι­ξαν ότι αυτό το επει­σό­διο είχε ισχυ­ρές ψυχο­λο­γι­κές επι­πτώ­σεις στον Lawrence, κάτι που μπο­ρεί να εξη­γή­σει κάποια από την αντι­συμ­βα­τι­κή συμπε­ρι­φο­ρά του στη μετέ­πει­τα ζωή του. Ο Λόρενς ολο­κλή­ρω­σε την αφή­γη­ση του επει­σο­δί­ου στο Seven Pillars of Wisdom με τη δήλω­ση: «Στη Dera’a εκεί­νη τη νύχτα η ακρό­πο­λη της ακε­ραιό­τη­τάς μου είχε χαθεί αμε­τά­κλη­τα».

Άλωση της Δαμασκού

Ο Λόρενς συμ­με­τεί­χε στη συγκέ­ντρω­ση για την κατά­λη­ψη της Δαμα­σκού τις τελευ­ταί­ες εβδο­μά­δες του πολέ­μου, αλλά δεν ήταν παρών στην επί­ση­μη παρά­δο­ση της πόλης. Έφτα­σε αρκε­τές ώρες μετά την πτώ­ση της, μπαί­νο­ντας στη Δαμα­σκό γύρω στις 9 το πρωί της 1^ης Οκτω­βρί­ου 1918. Το πρώ­το που έφτα­σε ήταν το 10^ο σύνταγ­μα ελα­φρών αλό­γων με επι­κε­φα­λής τον Ταγ­μα­τάρ­χη A. C. N. “Harry” Olden, ο οποί­ος απο­δέ­χτη­κε την επί­ση­μη παρά­δο­ση της πόλης από τον εν ενερ­γεία Κυβερ­νή­τη Emir Said. Ο Λόρενς έπαι­ξε καθο­ρι­στι­κό ρόλο στη δημιουρ­γία μιας προ­σω­ρι­νής αρα­βι­κής κυβέρ­νη­σης υπό τον Φαϊ­ζάλ στην πρό­σφα­τα απε­λευ­θε­ρω­μέ­νη Δαμα­σκό, την οποία είχε ορα­μα­τι­στεί ως πρω­τεύ­ου­σα ενός αρα­βι­κού κρά­τους. Η δια­κυ­βέρ­νη­ση του Faisal ως βασι­λιάς, ωστό­σο, έλη­ξε από­το­μα το 1920, μετά τη μάχη του Maysaloun, όταν οι γαλ­λι­κές δυνά­μεις του στρα­τη­γού Henri Gouraud εισήλ­θαν στη Δαμα­σκό υπό τη διοί­κη­ση του στρα­τη­γού Mariano Goybet, κατα­στρέ­φο­ντας το όνει­ρο του Lawrence για μια ανε­ξάρ­τη­τη Αραβία.

Κατά τη διάρ­κεια των τελευ­ταί­ων ετών του πολέ­μου, ο Λόρενς προ­σπά­θη­σε να πεί­σει τους ανω­τέ­ρους του στη βρε­τα­νι­κή κυβέρ­νη­ση ότι η αρα­βι­κή ανε­ξαρ­τη­σία ήταν προς το συμ­φέ­ρον τους, αλλά γνώ­ρι­σε μικτή επι­τυ­χία. Η μυστι­κή Συμ­φω­νία Sykes-Picot μετα­ξύ Γαλ­λί­ας και Βρε­τα­νί­ας έρχε­ται σε αντί­θε­ση με τις υπο­σχέ­σεις ανε­ξαρ­τη­σί­ας που είχε δώσει στους Άρα­βες και ματαί­ω­σε το έργο του.

Μεταπολεμικά χρόνια

Ο Λόρενς επέ­στρε­ψε στο Ηνω­μέ­νο Βασί­λειο ως πλή­ρης συνταγ­μα­τάρ­χης. Αμέ­σως μετά τον πόλε­μο, εργά­στη­κε για το Φόρεϊν Όφις, παρα­κο­λου­θώ­ντας τη Διά­σκε­ψη Ειρή­νης του Παρι­σιού μετα­ξύ ως μέλος της αντι­προ­σω­πεί­ας του Φαϊ­ζάλ. Στις 17 Μαΐ­ου 1919, ένα Handley Page Type O/400 που μετέ­φε­ρε τον Lawrence στην Αίγυ­πτο συντρί­φτη­κε στο αερο­δρό­μιο της Roma-Centocelle. Ο πιλό­τος και ο συγκυ­βερ­νή­της σκο­τώ­θη­καν. Ο Λόρενς επέ­ζη­σε και _σημείο γρα­φής κατά τη σύντο­μη νοση­λεία του, τον επι­σκέ­φτη­κε ο βασι­λιάς της Ιτα­λί­ας Βίκτωρ Εμμα­νου­ήλ Γ’.

Το 1918, ο Λόου­ελ Τόμας πήγε στην Ιερου­σα­λήμ όπου συνά­ντη­σε τον Λόρενς, «του οποί­ου η αινιγ­μα­τι­κή φιγού­ρα με την αρα­βι­κή στο­λή πυρο­δό­τη­σε τη φαντα­σία του», σύμ­φω­να με τα λόγια του συγ­γρα­φέα Ρεξ Χολ. Ο Τόμας και ο οπε­ρα­τέρ του Χάρι Τσέις τρά­βη­ξαν πολ­λές ται­νί­ες και πολ­λές φωτο­γρα­φί­ες με τη συμ­με­το­χή του Λόρενς και παρή­γα­γε μια σκη­νι­κή παρου­σί­α­ση με τίτλο “με τον Άλεν­μπι στην Παλαι­στί­νη” που περιε­λάμ­βα­νε διά­λε­ξη, χορό και μου­σι­κή απει­κο­νί­ζο­ντας τη Μέση Ανα­το­λή ως “εξω­τι­κή, μυστη­ριώ­δη, αισθη­σια­κή και βίαιη”, παρά­στα­ση που έκα­νε πρε­μιέ­ρα στη Νέα Υόρ­κη Μάρ­τη του 1919. Προ­σκλή­θη­κε να πάει το σόου του στην Αγγλία, και συμ­φώ­νη­σε να το κάνει με την προ­ϋ­πό­θε­ση προ­σω­πι­κής πρό­σκλη­σης από τη βασί­λισ­σα _πράγμα που έγι­νε και παρεί­χε τη χρή­ση είτε του Drury Lane στο Covent Garden. (ξεκί­νη­σε 14_Αυγ_1919 και συνέ­χι­σε με εκα­το­ντά­δες προ­πα­γαν­δι­στι­κές δια­λέ­ξεις, “που παρα­κο­λού­θη­σαν οι υψη­λό­τε­ροι της χώρας”.

Αρχι­κά, ο Lawrence έπαι­ζε μόνο έναν βοη­θη­τι­κό ρόλο στην παρά­στα­ση, καθώς η κύρια εστί­α­ση ήταν στις καμπά­νιες του Allenby, αλλά τότε ο Thomas συνει­δη­το­ποί­η­σε ότι ήταν οι φωτο­γρα­φί­ες του Lawrence ντυ­μέ­νου Βεδουί­νου που είχαν αιχ­μα­λω­τί­σει τη φαντα­σία του κοι­νού, έτσι έβα­λε τον Lawrence να φωτο­γρα­φη­θεί ξανά στο Λον­δί­νο με αρα­βι­κή ενδυ­μα­σία. Με τις νέες φωτο­γρα­φί­ες, ο Τόμας ξεκί­νη­σε ξανά την εκπο­μπή του κάτω από νέο τίτλο (με τον Άλεν­μπι στην Παλαι­στί­νη και τον Λόρενς στην Αρα­βία στις αρχές του 1920), που απο­δεί­χθη­κε εξαι­ρε­τι­κά δημοφιλής.

Ήταν ο πιο ασυ­νή­θι­στος άνθρω­πος που γνώ­ρι­σα ποτέ.
Τον ξέρα­τε καλά; _Τον ήξε­ρα. Βέβαια, ο απο­θα­νών δεδικαίωται.
Πραγ­μα­τι­κά όμως άξι­ζε μια θέση εδώ;
Η εξέ­γερ­ση στην έρη­μο έπαι­ξε απο­φα­σι­στι­κό ρόλο στην εκστρα­τεία μας της Μ. Ανατολής.
Για τον ίδιο τον Λώρενς;
Ήταν ποι­η­τής, λόγιος και φοβε­ρός πολεμιστής.
Ήταν επί­σης ένας ξεδιά­ντρο­πος επιδειξιομανής.
Ποιος είστε, κύριε; Λέγο­μαι Τζάκ­σον Μπέ­ντλεϊ και δια­φω­νώ από­λυ­τα με την τελευ­ταία σας παρατήρηση.
__Ήταν σπου­δαί­ος άνδρας.
__Τον γνω­ρί­ζα­τε; __Δεν μπο­ρώ να το ισχυ­ρι­στώ. Είχα την τιμή να του σφί­ξω το χέρι στη Δαμα­σκό. Αν τον γνώ­ρι­ζα; Όχι.
Ήταν ένας ασή­μα­ντος αξιω­μα­τι­κός μου στο Κάι­ρο. Σίγου­ρα δεν το έγρα­ψαν οι Τάιμς.
Φυλές Βεδουί­νων επι­τί­θε­νται σε τουρ­κι­κό οχυ­ρό. Στοί­χη­μα πως δεν το ξέρουν οι ανώ­τε­ροι. Ούτε θα τους ένοιαζε.
__Να σου ανά­ψω το τσιγάρο.
__Πονάει!
__Φυσικά πονάει.

Ποιο είναι το κόλ­πο, τότε; Το κόλ­πο είναι ν’ αδια­φο­ρείς για τον πόνο
σσ.
η γνω­στή επα­να­λαμ­βα­νό­με­νη σκη­νή όπου
σβή­νει το σπίρ­το με τα δάκτυ­λά του χωρίς να βγά­λει κιχ.

Στη Λέσχη δε μιλά­με για δου­λειές __Για το Θεό, Λώρενς! __Συγνώμη. ‑Είσαι καραγκιόζης.
(τίτλοι τέλους)
Παγκό­σμιος ενθου­σια­σμός με την απε­λευ­θέ­ρω­ση της Δαμα­σκού απ’ τον “Αρα­βι­κό” Στρατό.
Τους οδή­γη­σε Βρε­τα­νός αξιω­μα­τι­κός. Ο Λώρενς, όμως, είναι δίκο­πο μαχαί­ρι. Σαν βρε­τα­νι­κό υδρα­γω­γείο με αρα­βι­κή σημαία.

__Άξιζε τον κόπο;
__Δε μ’ αφορά.
__Δόξα τω Θεώ, είμαι στρατιωτικός!
__Μάλιστα, κύριε. Αυτό λέτε συνεχώς.
Εσείς, υπο­ψιά­ζο­μαι είστε ο αρχι­τέ­κτο­νας αυτού του συμβιβασμού.
(χαμό­γε­λο) Θα προ­τι­μού­σα να είχα μεί­νει στο χωριό μου.
__Λοιπόν, γυρί­ζε­τε στην πατρί­δα. Στην πατρί­δα, κύριε. Αντίο, Ντό­λυ, πρέ­πει να σ’ αφή­σω Η καρ­διά μου κι αν ραγίζει

Στο πλαί­σιο της σύγ­χρο­νης (παρα)φιλολογίας και προ­πα­γάν­δας περί της τρο­μο­κρα­τί­ας ως “νέου αόρα­του εχθρού”, που συνο­δεύ­ει την εκστρα­τεία των κυρί­αρ­χων ιμπε­ρια­λι­στι­κών κύκλων για την κατα­στρα­τή­γη­ση των δημο­κρα­τι­κών δικαιω­μά­των και λαϊ­κών ελευ­θε­ριών σε ολό­κλη­ρο τον κόσμο, ξεχω­ρι­στή — κεντρι­κή ίσως, κατά μία έννοια — θέση κατέ­χει η αντί­λη­ψη _άκρως επί­και­ρη μετά την τελευ­ταία εισβο­λή του Ισρα­ήλ στην Παλαι­στί­νη περί της “ισλα­μι­κής τρο­μο­κρα­τί­ας” και του “ισλα­μι­κού φοντα­με­ντα­λι­σμού” ως απει­λής για τη δημο­κρα­τία και την ελευ­θε­ρία του “δυτι­κού κόσμου”.

(παρέν­θε­ση)
Θυμί­ζου­με τη δια­χρο­νι­κή εξέ­λι­ξη του λεγό­με­νου “axis of evil” _άξονας του “κακού”, που χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε για πρώ­τη φορά από τον Πρό­ε­δρο των ΗΠΑ George W. Bush και αρχι­κά ανα­φε­ρό­ταν στο Ιράν, το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα, στην ομι­λία του 29-Ιαν-2002, αμέ­σως μετά τις επι­θέ­σεις της 9^ης Σεπτέμ­βρη και σχε­δόν ένα χρό­νο πριν από την εισβο­λή στο Ιράκ το 2003, και επα­να­λαμ­βα­νό­ταν συχνά κατά τη διάρ­κεια της προ­ε­δρί­ας του. Το χρη­σι­μο­ποί­η­σε για να περι­γρά­ψει ξένες κυβερ­νή­σεις που, κατά τη διάρ­κεια της κυβέρ­νη­σής του, υπο­τί­θε­ται ότι υπο­στή­ρι­ζαν την τρο­μο­κρα­τία και με τα περί­φη­μα “όπλα μαζι­κής κατα­στρο­φής”. Στις 6 Μαΐ­ου 2002, ο Υπ Εξ των ΗΠΑ Τζον Μπόλ­τον έκα­νε μια ομι­λία με τίτλο «Beyond the Axis of Evil» (Πέρα από τον Άξο­να του Κακού). Σε αυτόν πρό­σθε­σε τρία ακό­μη έθνη που θα ομα­δο­ποι­η­θούν με τα ήδη ανα­φερ­θέ­ντα ως τρο­μο­κρά­τες: Κού­βα (βλ εμπάρ­γκο), Λιβύη και Συρία. Τα κρι­τή­ρια για την έντα­ξη σε αυτήν την ομά­δα ήταν: «κρα­τι­κοί χορη­γοί της τρο­μο­κρα­τί­ας που επι­διώ­κουν ή που έχουν τη δυνα­τό­τη­τα να επι­διώ­ξουν όπλα μαζι­κής κατα­στρο­φής (WMD) ή έχουν την ικα­νό­τη­τα να το κάνουν κατά παρά­βα­ση των υπο­χρε­ώ­σε­ών τους από τη συν­θή­κη». Στον «άξο­να του κακού» προ­στέ­θη­καν αργό­τε­ρα και άλλες χώρες από Αμε­ρι­κα­νούς πολι­τι­κούς και σχο­λια­στές. Ο “άξο­νας του κακού” της επο­χής του Ψυχρού Πολέ­μου ως “Αυτο­κρα­το­ρία του Κακού” υπήρ­ξε ο εξής ένας: η Σοβιε­τι­κή Ένω­ση όπως περι­γρά­φε­ται από τον Ronald Ρίγκαν

Είναι βέβαια, νομί­ζω, σε όλους μας εδώ φανε­ρό το πού στο­χεύ­ει όλη αυτή η φιλο­λο­γία. Ωστό­σο έχει νόη­μα κατά τη γνώ­μη μας να ανα­φερ­θούν κάποια, λίγα έστω, στοι­χεία γύρω από τα λεγό­με­να «ισλα­μι­κά» πολι­τι­κά κινή­μα­τα και οργα­νώ­σεις, την ουσία τους, τις κοι­νω­νι­κές και ταξι­κές τους κατα­βο­λές, καθώς και τις μεθό­δους και μορ­φές πάλης που ασκούν. Το θέμα βέβαια είναι πολύ­πλευ­ρο και πολυ­διά­στα­το και μόνο τηλε­γρα­φι­κή και σχη­μα­τι­κή μπο­ρεί να είναι, αφού λη η (παρα)φιλολογία περί ισλα­μι­κού φοντα­με­ντα­λι­σμού έχει σαν κύριο χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι τοπο­θε­τεί το όλο ζήτη­μα σε βάση πολι­τι­σμι­κή και το απο­μα­κρύ­νει από κάθε είδους κοι­νω­νι­κή, ταξι­κή και πολι­τι­κή ανά­λυ­ση και εξή­γη­ση. Το περί­φη­μο ιδε­ο­λό­γη­μα περί “σύγκρου­σης πολι­τι­σμών” του Χάντιγ­κτον είναι μόνο ένα από τα πολ­λά παρό­μοια ιδε­ο­λο­γή­μα­τα, δεξιά και “αρι­στε­ρά”, που κινού­νται σε αυτή την κατεύ­θυν­ση. Ωστό­σο, το θέμα είναι κάθε άλλο παρά πολι­τι­σμι­κό, έχει βαθύ­τα­τες κοι­νω­νι­κο-ταξι­κές αιτί­ες και ρίζες.

Τα πραγ­μα­τι­κά ερω­τή­μα­τα που καλού­μα­στε να απα­ντή­σου­με είναι τα εξής: Για­τί και πώς εμφα­νί­ζο­νται αυτά τα ισλα­μι­κά πολι­τι­κά (και γενι­κά τα πολι­τι­κο-θρη­σκευ­τι­κά) κινή­μα­τα, κόμ­μα­τα και οργα­νώ­σεις σήμε­ρα; Τι είδους κοι­νω­νι­κές ανά­γκες (και ποιων τάξε­ων και στρω­μά­των) εξυ­πη­ρε­τούν και για­τί απο­κτούν μαζι­κή βάση σε ορι­σμέ­νες χώρες;

Τα κινή­μα­τα αυτά άρχι­σαν να εμφα­νί­ζο­νται στη σημε­ρι­νή τους μορ­φή στα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του 1960 — αρχές του 1970. Οφεί­λο­νται στην κρί­ση και υπο­χώ­ρη­ση κοσμι­κών κινη­μά­των σε προ­ο­δευ­τι­κή κατεύ­θυν­ση, όπως του λεγό­με­νου “πανα­ρα­βι­σμού” και αρα­βι­κού, ιρα­νι­κού κ.ο.κ. εθνι­σμού (που βρι­σκό­ταν στη βάση της πολι­τι­κής της Αιγύ­πτου του Νάσερ, της Συρί­ας, της Λιβύ­ης, της Τυνη­σί­ας, της Αλγε­ρί­ας, του Ιράκ, του Ιράν της επο­χής του Μοσα­ντέκ κλπ.). Αυτά ήσαν κινή­μα­τα που στό­χευαν στην εθνι­κή ανε­ξαρ­τη­σία, στην από­κρου­ση της αποι­κιο­κρα­τί­ας και νεο­α­ποι­κιο­κρα­τί­ας και που αντι­μά­χο­νταν τόσο τις ιμπε­ρια­λι­στι­κές χώρες, όσο και τα αντι­δρα­στι­κά φιλοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κά καθε­στώ­τα στην περιο­χή της Β. Αφρι­κής και της Εγγύς και Μέσης Ανα­το­λής (Σαου­δι­κή Αρα­βία, Πακι­στάν, Ιράν του Σάχη, Ιορ­δα­νία, Κου­βέιτ και άλλα καθε­στώ­τα του Περ­σι­κού Κόλ­που). Τα προ­ο­δευ­τι­κά αυτά κινή­μα­τα είχαν αρκε­τές επι­τυ­χί­ες, στη­ρι­ζό­με­να και στη βοή­θεια του σοσια­λι­στι­κού στρα­το­πέ­δου και της ΕΣΣΔ. Οι ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις αντέ­δρα­σαν σε αυτές τις επι­τυ­χί­ες. Τα αντι­δρα­στι­κά καθε­στώ­τα της περιο­χής ενι­σχύ­θη­καν με κάθε τρό­πο. Ακό­μη, δόθη­κε ιδιαί­τε­ρο βάρος στην ενί­σχυ­ση των πιο συντη­ρη­τι­κών και αντι­δρα­στι­κών θρη­σκευ­τι­κών κατα­βο­λών και μηχα­νι­σμών στις κοι­νω­νί­ες αυτές, σαν αντί­βα­ρο στην ανά­πτυ­ξη του αντια­ποι­κιο­κρα­τι­κού κινή­μα­τος και των σοσια­λι­στι­κών ιδε­ών (εκεί­νη την επο­χή γινό­ταν λόγος ακό­μη και για «ισλα­μι­κό σοσια­λι­σμό», από μια μερί­δα ριζο­σπα­στι­κο­ποι­η­μέ­νων μεσαί­ων στρω­μά­των των κοι­νω­νιών αυτών).

Το αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κό κίνη­μα στη συνέ­χεια δοκί­μα­σε μια σει­ρά από νέες δυσκο­λί­ες και ήττες, με συνέ­πεια να υπο­χω­ρή­σει σε αρκε­τές χώρες στις δεκα­ε­τί­ες του 1970–80. Μετά το 1989 η κατά­στα­ση ανα­τρά­πη­κε ορι­στι­κά, με απο­τέ­λε­σμα να υπάρ­ξει σημα­ντι­κή κοι­νω­νι­κή, πολι­τι­κή και πολι­τι­στι­κή οπι­σθο­δρό­μη­ση σε όλη αυτή την περιοχή.

• Το πρώ­το στοι­χείο που πρέ­πει να σημειώ­σου­με, λοι­πόν, είναι πως τα πολι­τι­κο-θρη­σκευ­τι­κά κινή­μα­τα ισλα­μι­κού τύπου ενι­σχύ­θη­καν σαν αντί­βα­ρο σε προ­ο­δευ­τι­κές πολι­τι­κές και ιδε­ο­λο­γι­κές διερ­γα­σί­ες σε μια σει­ρά χώρες (αρα­βι­κές, αλλά και Τουρ­κία, Ιράν, Αφγα­νι­στάν, εννο­εί­ται στο Πακι­στάν, κλπ.).
• Το δεύ­τε­ρο όμως στοι­χείο ή πλευ­ρά που πρέ­πει να έχου­με υπό­ψη μας και που είναι και η πιο σημα­ντι­κή, αφο­ρά στις κοι­νω­νι­κές αλλα­γές και μετα­σχη­μα­τι­σμούς που επήλ­θαν σε αυτές τις χώρες, σε συν­θή­κες ιστο­ρι­κής μετά­βα­σης και ανά­πτυ­ξης των καπι­τα­λι­στι­κών κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων και υπό το καθε­στώς έντο­νης οικο­νο­μι­κής κρί­σης και συστη­μα­τι­κής απο­μύ­ζη­σης των πόρων τους από τα ιμπε­ρια­λι­στι­κά κρά­τη και τις συνερ­γα­ζό­με­νες μαζί τους ντό­πιες ολιγαρχίες.

Επρό­κει­το για χώρες ανα­πτυσ­σό­με­νες, αγρο­τι­κές κατά βάση. Ο αγρο­τι­κός τους πλη­θυ­σμός άρχι­σε να απαλ­λο­τριώ­νε­ται με ραγδαί­ους ρυθ­μούς. Πλή­θη απαλ­λο­τριω­μέ­νων αγρο­τών άρχι­σαν να συρ­ρέ­ουν στα αστι­κά κέντρα που γιγα­ντώ­θη­καν και σε σημα­ντι­κό βαθ­μό μετα­τρά­πη­καν σε απέ­ρα­ντες παρα­γκου­πό­λεις εξα­θλιω­μέ­νων (όπως το Κάι­ρο και η Κων­στα­ντι­νού­πο­λη). Η από­το­μη αλλα­γή και εξα­θλί­ω­ση οδή­γη­σαν σε έντο­νη πολι­τι­κή ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση αυτών των νέων λαϊ­κών στρω­μά­των, που δεν ήταν πλέ­ον αγρο­τι­κά, αλλά που δεν είχαν κατα­φέ­ρει να γίνουν ακό­μη συγκρο­τη­μέ­νη εργα­τι­κή τάξη. Με δεδο­μέ­νη τη φθί­νου­σα πορεία των προ­ο­δευ­τι­κών κινη­μά­των και την απα­γό­ρευ­ση και κρα­τι­κή κατα­στο­λή των σοσια­λι­στι­κών ιδε­ο­λο­γιών και των φορέ­ων τους, όλο αυτό το πλή­θος των νεό­φερ­των εξα­θλιω­μέ­νων κατοί­κων των πόλε­ων έτει­νε να εμπνέ­ε­ται και να συσπει­ρώ­νε­ται γύρω από ιδε­ο­λο­γί­ες που του ήταν οικεί­ες από το πρό­σφα­το αγρο­τι­κό παρελ­θόν του και οι οποί­ες στη­ρί­ζο­νταν στην παρά­δο­ση, δηλα­δή από θρη­σκευ­τι­κές ιδε­ο­λο­γί­ες, οι οποί­ες με τη σει­ρά τους απέ­κτη­σαν νέα, ριζο­σπα­στι­κή πολι­τι­κή έκφρα­ση και περιε­χό­με­νο μέσα στο αλλαγ­μέ­νο κοι­νω­νι­κό περι­βάλ­λον των φορέ­ων τους. Πρό­κει­ται για ένα φαι­νό­με­νο που παρα­τη­ρεί­ται ιστο­ρι­κά κατά την επέ­κτα­ση των καπι­τα­λι­στι­κών σχέ­σε­ων σε βάρος προ­κα­πι­τα­λι­στι­κών κοι­νω­νι­κών μορ­φών (βλ. Μεταρ­ρύθ­μι­ση στην Ευρώ­πη), αλλά που εδώ έγι­νε με ακό­μη πιο επώ­δυ­νους όρους απ’ ό,τι αλλού, λόγω της ιμπε­ρια­λι­στι­κής επι­κυ­ριαρ­χί­ας και εκμε­τάλ­λευ­σης αυτών των χωρών.

Η κατα­να­γκα­στι­κή μετα­νά­στευ­ση στις πόλεις και η μαζι­κή προ­λε­τα­ριο­ποί­η­ση αγρο­τι­κών μαζών δια­τά­ρα­ξε τους φορείς και τις οργα­νώ­σεις της, μικρής εξάλ­λου, εργα­τι­κής τάξης που προ­ϋ­πήρ­χε και η οποία «πνί­γη­κε» μέσα στο πλή­θος των νεο­φερ­μέ­νων πρώ­ην αγρο­τών και προ­κα­πι­τα­λι­στι­κού τύπου μικρο­ε­παγ­γελ­μα­τιών. Φυσι­κοί ηγέ­τες αυτών των βίαια ξερι­ζω­μέ­νων από την πρό­τε­ρη ζωή τους μαζών ήταν, από ιδε­ο­λο­γι­κής πλευ­ράς, οι φορείς-λει­τουρ­γοί της κυρί­αρ­χης θρη­σκευ­τι­κής παρά­δο­σης (που είναι κυρί­αρ­χη στην προ­κα­πι­τα­λι­στι­κή ύπαι­θρο) και από κοι­νω­νι­κής και ταξι­κής πλευ­ράς, τα μικρο­α­στι­κά και μεσαία αστι­κά στρώ­μα­τα (στα οποία εξάλ­λου ανή­καν αυτοί οι λει­τουρ­γοί-δια­νο­ού­με­νοι), ακό­μη και ένα σημα­ντι­κό τμή­μα της μη μονο­πω­λια­κής αστι­κής τάξης αυτών των χωρών του οποί­ου η θέση διαρ­κώς επι­δει­νω­νό­ταν στον αντα­γω­νι­σμό με τα ξένα μονο­πώ­λια και τις ντό­πιες ολι­γαρ­χί­ες-συνερ­γά­τες τους. Επι­κε­φα­λής των ισλα­μι­κών πολι­τι­κών κινη­μά­των και παλιό­τε­ρα και τώρα είναι όχι οι παλιοί συνερ­γά­τες και συντη­ρη­τι­κοί σωμα­το­φύ­λα­κες της ισλα­μι­κής παρά­δο­σης, αλλά θεο­λό­γοι νέου τύπου «δια­νο­ού­με­νοι», δηλα­δή από­φοι­τοι πανε­πι­στη­μια­κών σχο­λών θετι­κής ή τεχνο­λο­γι­κής κατεύ­θυν­σης και μικρο­α­στι­κής και αστι­κής κατα­γω­γής, οι οποί­οι δεν μπο­ρούν να απορ­ρο­φη­θούν στον κρα­τι­κό μηχα­νι­σμό αυτών των χωρών λόγω έλλει­ψης πόρων και στρε­βλής ανά­πτυ­ξης του τελευ­ταί­ου. Τα νέα μικρο­α­στι­κά και μεσο­α­στι­κά στρώ­μα­τα της δια­νό­η­σης που γεν­νά η ίδια η ανά­πτυ­ξη του καπι­τα­λι­σμού και του σύγ­χρο­νου εκπαι­δευ­τι­κού συστή­μα­τος, που σε άλλες συν­θή­κες θα στε­λέ­χω­ναν τον κρα­τι­κό μηχα­νι­σμό και τις νέες αστι­κές επαγ­γελ­μα­τι­κές κατη­γο­ρί­ες, την αστι­κή «κοι­νω­νία των πολι­τών» και τα κοσμι­κά κοι­νω­νι­κά και πολι­τι­κά κινή­μα­τα, βρέ­θη­καν και αυτά στο περι­θώ­ριο, ανα­ζη­τώ­ντας κοι­νω­νι­κό ρόλο στις συντε­λού­με­νες αλλα­γές, ριζο­σπα­στι­κο­ποιού­με­να ολο­έ­να και περισσότερο.

Άρα στα κινή­μα­τα αυτά, η θρη­σκευ­τι­κή ισλα­μι­κή παρά­δο­ση παί­ζει απλά το ρόλο της μεταμ­φί­ε­σης (αλλά και δια­στρέ­βλω­σης) πολι­τι­κών αιτη­μά­των και κοι­νω­νι­κών ανα­γκών των λαϊ­κών μαζών σε μια φάση οδυ­νη­ρής και στρε­βλής ιστο­ρι­κής μετά­βα­σης στην καπι­τα­λι­στι­κή κοι­νω­νία. Το παρα­δο­σιο­κρα­τι­κό στοι­χείο εκφρά­ζει εντε­λώς σύγ­χρο­νες ανά­γκες. Στο πλαί­σιο αυτό, η ίδια η μου­σουλ­μα­νι­κή θρη­σκευ­τι­κή ιδε­ο­λο­γία αλλά­ζει, απο­κό­βε­ται από το παρελ­θόν (όπως έχει κάνει εδώ και αιώ­νες και η χρι­στια­νι­κή θρη­σκευ­τι­κή ιδε­ο­λο­γία). Επο­μέ­νως, η φιλο­λο­γία περί δήθεν έμφυ­της επι­θε­τι­κό­τη­τας της ισλα­μι­κής θρη­σκεί­ας, που, έμμε­σα και άμε­σα, δια­δί­δε­ται από ορι­σμέ­νους σήμε­ρα, είναι εκ του πονη­ρού. Πίσω από τις ιδε­ο­λο­γί­ες υπάρ­χουν πάντα τα συμ­φέ­ρο­ντα, οι διεκ­δι­κή­σεις, τα αιτή­μα­τα συγκε­κρι­μέ­νων κοι­νω­νι­κών τάξε­ων και στρωμάτων.

Αυτές είναι, πολύ συνο­πτι­κά και σχη­μα­τι­κά, οι κοι­νω­νι­κές ρίζες των σύγ­χρο­νων ισλα­μι­κών κινη­μά­των. Συχνά απο­τε­λούν μαζι­κά λαϊ­κά κινή­μα­τα που μέσα από το θρη­σκευ­τι­κό αυτο­κα­θο­ρι­σμό τους (οργά­νω­ση της κοι­νω­νι­κής ζωής σύμ­φω­να με τις επι­τα­γές της «σαρία», του ισλα­μι­κού νόμου) εκφρά­ζουν αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κές δια­θέ­σεις και διεκ­δι­κή­σεις, καλώ­ντας όμως ουτο­πι­στι­κά προς τα πίσω, σε μια επι­στρο­φή σε ένα προ­κα­πι­τα­λι­στι­κό παρελ­θόν που έχει παρέλ­θει ορι­στι­κά πια. Είναι φανε­ρό ότι αυτός ο θρη­σκευ­τι­κός αυτο­κα­θο­ρι­σμός περιο­ρί­ζει ασφυ­κτι­κά την όποια προ­ο­πτι­κή τους ως απε­λευ­θε­ρω­τι­κών κινη­μά­των και παρέ­χει στις άρχου­σες τάξεις τη δυνα­τό­τη­τα να χει­ρα­γω­γή­σουν αργά ή γρή­γο­ρα αυτά τα κινήματα.

Οι μορ­φές πάλης που ακο­λου­θούν αυτά τα κινή­μα­τα και οργα­νώ­σεις και που συχνά περι­λαμ­βά­νουν και την ατο­μι­κή τρο­μο­κρα­τία, έχουν επί­σης σχέ­ση με τις κοι­νω­νι­κές και ταξι­κές κατα­βο­λές τους (βλ. λ.χ. τα λαϊ­κι­στι­κά και προ­κα­πι­τα­λι­στι­κά αγρο­τι­κά κινή­μα­τα, καθώς και κινή­μα­τα όπως των ναρό­ντ­νι­κων στη Ρωσία, των ιρλαν­δών ρεπου­μπλι­κά­των και του ΙΡΑ στη Β. Ιρλαν­δία κλπ.). Πρό­κει­ται για μορ­φές πάλης που αντι­στοι­χούν όχι σε ένα ώρι­μο, επαγ­γελ­μα­τι­κά και πολι­τι­κά, δηλα­δή ιστο­ρι­κά μαζι­κό, λαϊ­κό και εργα­τι­κό κίνη­μα, (οργά­νω­ση, πει­θαρ­χία, απερ­γί­ες, επι­στη­μο­νι­κά σχε­δια­σμέ­νος και συστη­μα­τι­κός πολι­τι­κός αγώ­νας κλπ.), αλλά ακρι­βώς σε κινή­μα­τα αγρο­τών και μεσαί­ων στρω­μά­των (λατρεία του αυθόρ­μη­του, ανορ­θο­λο­γι­σμός και τυφλή ανε­ξέ­λεγ­κτη βιαιό­τη­τα, τυχο­διω­κτι­σμός, συναι­σθη­μα­τι­σμός κλπ.) τα οποία, όπως επα­νει­λημ­μέ­να έχει απο­δει­χτεί ιστο­ρι­κά, πολύ συχνά τεί­νουν να εμπνέ­ο­νται από παρα­δο­σια­κές ιδε­ο­λο­γί­ες, εθνι­κές ή θρη­σκευ­τι­κές. Εννο­εί­ται ότι εδώ ανα­φε­ρό­μα­στε στην ατο­μι­κή τρο­μο­κρα­τία ως μορ­φή πάλης που ασκούν ισλα­μι­κές οργα­νώ­σεις και κινή­μα­τα που έχουν πραγ­μα­τι­κή μαζι­κή λαϊ­κή βάση και υποστήριξη.

Δυο τελευ­ταί­ες παρατηρήσεις:

• α) Οφεί­λου­με να δια­χω­ρί­σου­με αυτή την ατο­μι­κή τρο­μο­κρα­τία που ανα­φέ­ρα­με, από οργα­νώ­σεις που έχουν λαϊ­κή βάση και προ­έ­λευ­ση, από την κρα­τι­κή αστι­κή τρο­μο­κρα­τία που ασκεί­ται στο όνο­μα του Ισλάμ ομο­λο­γη­μέ­να ή ανο­μο­λό­γη­τα (Πακι­στάν, Ινδο­νη­σία, Σαου­δι­κή Αρα­βία και άλλα καθε­στώ­τα του Περ­σι­κού Κόλ­που, Μαρό­κο, Σου­δάν, Ιράν κλπ.), καθώς και από την τρο­μο­κρα­τία οργα­νώ­σε­ων όπως η Αλ-Κάι­ντα, που είναι ιδιαι­τέ­ρως ύπο­πτης προ­έ­λευ­σης και κοι­νω­νι­κής παραγγελίας.
• β) Σε σχέ­ση ακρι­βώς με τη δια­φο­ρά της Αλ-Κάι­ντα από τις άλλες ισλα­μι­κές ριζο­σπα­στι­κές οργα­νώ­σεις: Πρώ­τον, πολ­λές από τις ισλα­μι­κές οργα­νώ­σεις που εφαρ­μό­ζουν την ατο­μι­κή τρο­μο­κρα­τία, δεν περιο­ρί­ζο­νται μόνο στην πολι­τι­κή και στρα­τιω­τι­κή πάλη, αλλά συν­δέ­ο­νται με ένα ευρύ δίκτυο κοι­νω­νι­κής αρω­γής και αλλη­λο­βο­ή­θειας (σχο­λεία, νοσο­κο­μεία κλπ.) μέσα στις λαϊ­κές μάζες. Εκεί οφεί­λε­ται και μεγά­λο μέρος της στή­ρι­ξης και απο­δο­χής που απο­λαμ­βά­νουν από τον ντό­πιο πλη­θυ­σμό, με αυτόν τον τρό­πο εξάλ­λου στρα­το­λο­γούν και τα μέλη τους. Και δεύ­τε­ρον, όλες αυτές οι ισλα­μι­κές οργα­νώ­σεις, παρό­τι μιλούν για το Ισλάμ ενά­ντια στη «Δύση» και θεω­ρη­τι­κά δεν απορ­ρί­πτουν κάποιου είδους ενό­τη­τα όλων των μου­σουλ­μά­νων, ή για «ισλα­μι­κό οικου­με­νι­σμό», εντού­τοις στην πρά­ξη έχουν βαθιά εθνι­κό χαρα­κτή­ρα. Δρουν στο πλαί­σιο μιας ορι­σμέ­νης χώρας και έχουν στό­χους που αφο­ρούν ακρι­βώς τη χώρα τους, κάτι που απη­χεί, εκτός των άλλων, και τα κοι­νω­νι­κο-ταξι­κά συμ­φέ­ρο­ντα που εκφρά­ζουν (δηλα­δή συμ­φέ­ρο­ντα αστι­κής τάξης της συγκε­κρι­μέ­νης χώρας — όλες αυτές οι κοι­νω­νι­κές κατη­γο­ρί­ες προ­σβλέ­πουν ακρι­βώς στο εθνι­κό κρά­τος που μπο­ρεί να τους προ­στα­τέ­ψει από τον αντα­γω­νι­σμό των ξένων μονο­πω­λί­ων και των ντό­πιων συνερ­γα­τών τους). Αυτό μπο­ρεί να το δει εύκο­λα κανείς και στη «Χαμάς» και τη «Τζι­χάντ» των Παλαι­στι­νί­ων και στη «Χεσμπο­λάχ» του Λιβά­νου, στους «Αδελ­φούς Μου­σουλ­μά­νους» και την «Τζι­χάντ» της Αιγύ­πτου, στις αλγε­ρι­νές ισλα­μι­κές οργα­νώ­σεις κ.ο.κ.
• Στη σημε­ρι­νή επο­χή, διε­θνι­στι­κό χαρα­κτή­ρα μπο­ρούν να έχουν κινή­σεις, οργα­νώ­σεις και κινή­μα­τα που εκφρά­ζουν είτε την εργα­τι­κή τάξη, είτε τη μονο­πω­λια­κή αστι­κή τάξη. Μόνο αυτές οι δύο κοι­νω­νι­κές τάξεις μπο­ρούν να έχουν αλη­θι­νά διε­θνή χαρα­κτή­ρα και δια­συν­δέ­σεις, αρκε­τά δια­φο­ρε­τι­κού τύπου βέβαια και με αντί­θε­τους σκο­πούς και δρά­ση. Τι απο­μέ­νει επο­μέ­νως; Απο­μέ­νει ο ιμπε­ρια­λι­σμός — κυρί­ως των ΗΠΑ και δευ­τε­ρευό­ντως της Βρε­τα­νί­ας, λόγω και της μεγά­λης πρό­τε­ρης εμπει­ρί­ας της στην περιο­χή και της γνώ­σης του χει­ρι­σμού της δια­δι­κα­σί­ας απο­σύν­θε­σης του καθε­στώ­τος των φυλών της περιο­χής, αρκεί να δια­βά­σει κανείς το βιβλίο “Οι επτά στύ­λοι της σοφί­ας” του Λώρενς, ως Άγγλου πρά­κτο­ρα, για να εικά­σει για το μέγε­θος της «τεχνο­γνω­σί­ας» των Βρε­τα­νών για την περιο­χή — και μαζί με τον ιμπε­ρια­λι­σμό, η παρα­σι­τι­κή μονο­πω­λια­κή αστι­κή τάξη και γρα­φειο­κρα­τία των εξαρ­τη­μέ­νων χωρών της περιοχής.

(σσ.)
Ολο­κλη­ρώ­θη­κε τον Φεβρουά­ριο του 1922 (αλλά δημο­σιεύ­τη­κε Δεκ-1926 και για τις ΗΠΑ το 1927 ως Revolt in the Desert) Το Seven Pillars of Wisdom (1933) είναι μια μεγα­λύ­τε­ρη μορ­φή του βιβλί­ου με σχε­δόν διπλά­σιο αριθ­μό σελί­δων και κυκλο­φό­ρη­σε στη διε­θνή αγο­ρά. Ο τίτλος προ­έρ­χε­ται από το Βιβλίο των Παροι­μιών. Πριν από τον Πρώ­το Παγκό­σμιο Πόλε­μο, ο Λόρενς είχε αρχί­σει να εργά­ζε­ται σε ένα επι­στη­μο­νι­κό βιβλίο για επτά μεγά­λες πόλεις της Μέσης Ανα­το­λής, που θα ονο­μα­ζό­ταν Επτά Στύ­λοι της Σοφί­ας. Ήταν ημι­τε­λές όταν ξέσπα­σε ο πόλε­μος και ο Λόρενς δήλω­σε ότι κατέ­στρε­ψε το χει­ρό­γρα­φο. Χρη­σι­μο­ποί­η­σε τον αρχι­κό του τίτλο για το μετα­γε­νέ­στε­ρο έργο. Το βιβλίο έπρε­πε να ξανα­γρα­φτεί τρεις φορές.

Μια σύντο­μη ανα­φο­ρά στην “Αλ-Κάι­ντα” και τον Οσά­μα Μπιν Λάντεν: η εμφά­νι­σή τους έγι­νε μέσα από μια τρι­πλή σχέ­ση _Αντιδραστική άρχου­σα τάξη της Σαου­δι­κής Αρα­βί­ας, διε­φθαρ­μέ­νο καθε­στώς και μυστι­κές υπη­ρε­σί­ες του Πακι­στάν, CIA (το κυριό­τε­ρο) και στε­νές σχέ­σεις με σημαί­νο­ντα πρό­σω­πα της αμε­ρι­κα­νι­κής ηγε­σί­ας, μετα­ξύ των οποί­ων και με την οικο­γέ­νεια Μπους. Είναι τα μόνα βέβαια με την ιδε­ο­λο­γία που προ­βάλ­λει να είναι σαου­δα­ρα­βι­κής από­χρω­σης («ουα­χα­μπι­τι­σμός», το κυρί­αρ­χο ισλα­μι­κό ρεύ­μα στη Σαου­δι­κή Αρα­βία), ο χώρος που φέρε­ται να κινεί­ται το επι­τε­λείο της είναι το Πακι­στάν — Αφγα­νι­στάν και οι φημο­λο­γού­με­νες διε­θνείς δια­συν­δέ­σεις της συμπί­πτουν με αυτές της CIA (50 χώρες του κόσμου, ανα­πτυγ­μέ­νες καπι­τα­λι­στι­κές χώρες και άφθο­νες, υπο­τί­θε­ται τρα­πε­ζι­κές κατα­θέ­σεις και λογα­ρια­σμοί σε αυτές, Βοσ­νία-Κόσ­σο­βο-Αλβα­νία, Τσε­τσε­νία-κεντρο­α­σια­τι­κές πρώ­ην σοβιε­τι­κές δημο­κρα­τί­ες, τώρα τελευ­ταία και Ιράκ, όπου προ­σφά­τως «εγκα­τα­στά­θη­καν» οι Αμε­ρι­κα­νοί). Οι συμ­πτώ­σεις παρα­εί­ναι πολ­λές… Αλλά και χωρίς αυτές τις συμ­πτώ­σεις, ακό­μη και η απλή ανά­λυ­ση του περιε­χο­μέ­νου των ιδε­ών της «Αλ-Κάι­ντα» δεί­χνουν ότι αυτή δεν εξέ­φρα­σε κανέ­να από τα κοι­νω­νι­κά εκεί­να στρώ­μα­τα του πλη­θυ­σμού των μου­σουλ­μα­νι­κών χωρών που αντι­τάσ­σο­νται στη σημε­ρι­νή κατά­στα­ση. Εκτός αυτού, το ίδιο το μέγε­θος των στό­χων που είχε θέσει και η επι­λο­γή αυτών των στό­χων (με τις τερά­στιες από επι­χει­ρη­σια­κής πλευ­ράς απαι­τή­σεις τους σε τεχνι­κή, στρα­τιω­τι­κή, λογι­σμι­κή υπο­στή­ρι­ξη), δεν έχουν τίπο­τε κοι­νό με τις τρο­μο­κρα­τι­κές πρα­κτι­κές οποιασ­δή­πο­τε άλλης ισλα­μι­κής οργά­νω­σης. Τι απο­μέ­νει; Τα αντι­δρα­στι­κά γρα­φειο­κρα­τι­κά φιλοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κά καθε­στώ­τα της περιο­χής που επι­διώ­κουν τη δια­τή­ρη­ση της σημε­ρι­νής ισορ­ρο­πί­ας δυνά­με­ων, του σημε­ρι­νού στά­τους κβο, και φυσι­κά η ίδια η ιμπε­ρια­λι­στι­κή σημε­ρι­νή υπερδύναμη.

Δεί­τε και (Ριζο­σπά­στης)
Μάης 2004 ημε­ρί­δα του ΚΚΕ για την ΕΕ και τον “πόλε­μο κατά της τρομοκρατίας”
Σεπτέμ­βρης 2002 Αλ. Κάι­ντα: Πρω­το­πό­ρο δίκτυο της παγκοσμιοποίησης