«Νέα εμπιστοσύνη» προς το αστικό κράτος;

«Το πολι­τι­κό σύστη­μα της χώρας πρέ­πει να αξιο­ποι­ή­σει την — κατά παρά­δο­ξη ερμη­νεία — ευνοϊ­κή συγκυ­ρία, προ­κει­μέ­νου να δημιουρ­γή­σει ένα ισχυ­ρό από­θε­μα ευρύ­τε­ρης υπο­στή­ρι­ξης  (…)
Το σημα­ντι­κό­τε­ρο επί­τευγ­μα είναι το νέο mindset, οι αντι­λή­ψεις, οι οποί­ες φαί­νε­ται ότι έχουν εδραιω­θεί σχε­τι­κά με το ρόλο του κρά­τους, τον κομ­μα­τι­κό αντα­γω­νι­σμό, την ατο­μι­κή ευθύ­νη των πολι­τών(…)
Στην προ­σπά­θεια αυτή δια­φαί­νε­ται μία νέα σχέ­ση εμπι­στο­σύ­νης των πολι­τών προς το κρά­τος»¹.

Η «ευνοϊ­κή συγκυ­ρία» στην οποία ανα­φέ­ρε­ται το άρθρο, συνί­στα­ται στην προ­σπά­θεια αξιο­ποί­η­σης των ανα­γκών αντι­με­τώ­πι­σης της παν­δη­μί­ας στην κατεύ­θυν­ση θωρά­κι­σης και ισχυ­ρο­ποί­η­σης του αστι­κού κρά­τους και των λει­τουρ­γιών του, οι οποί­ες βεβαί­ως δεν είναι ταξι­κά ουδέ­τε­ρες αλλά υπη­ρε­τούν την εξου­σία του κεφα­λαί­ου. Στην επι­δί­ω­ξη εξα­σφά­λι­σης της συναί­νε­σης των εργα­ζο­μέ­νων προς τις κυβερ­νή­σεις, τους πολι­τι­κούς εκπρο­σώ­πους του κεφα­λαί­ου ή και άμε­σα προς τους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους, στην προ­σπά­θεια εδραί­ω­σης της πεποί­θη­σης ότι θα τους οδη­γή­σουν στην «έξο­δο από το τού­νελ» και στην επί­τευ­ξη του στό­χου τους «να περά­σει η μπό­ρα» όχι μόνο δια­τη­ρώ­ντας αλώ­βη­τη αλλά ισχυ­ρο­ποιώ­ντας την κυριαρ­χία τους. Οι εργα­ζό­με­νοι καλού­νται να ξεχά­σουν το δια­χρο­νι­κό έγκλη­μα της δρα­μα­τι­κής υπο­βάθ­μι­σης των υπη­ρε­σιών Υγεί­ας, να σιω­πή­σουν απέ­να­ντι στα τρέ­χο­ντα αντερ­γα­τι­κά μέτρα και στο τσου­νά­μι απο­λύ­σε­ων, να απο­δε­χτούν μοι­ρο­λα­τρι­κά και πει­θή­νια με νέες θυσί­ες τον «οικο­νο­μι­κό Αρμα­γεδ­δώ­να», για τον οποίο μιλούν όλοι οι αστι­κοί οργα­νι­σμοί (μόνο μέσα στη βδο­μά­δα που πέρα­σε 3,3 εκα­τομ­μύ­ρια εργα­ζό­με­νοι έμει­ναν άνερ­γοι στις ΗΠΑ, μέγε­θος — ρεκόρ, όπως ανακοινώθηκε).

Με έκτα­κτα διαγ­γέλ­μα­τα οι κυβερ­νή­σεις σε ολό­κλη­ρο τον κόσμο κάνουν έκκλη­ση στον πατριω­τι­σμό και την υπευ­θυ­νό­τη­τα των πολι­τών τους. Καλούν τους εργα­ζό­με­νους να επι­στρα­τευ­τούν, κάτω από τη δική τους ηγε­σία, στον «πόλε­μο με τον αόρα­το εχθρό» (μια παρο­μοί­ω­ση που όχι τυχαία χρη­σι­μο­ποί­η­σαν απα­ράλ­λα­κτη οι περισ­σό­τε­ρες κυβερνήσεις).

✔️  Σε αυτές τις συν­θή­κες το αστι­κό κρά­τος καλεί­ται αντι­κει­με­νι­κά να παί­ξει ενερ­γό ρόλο στη στή­ρι­ξη της καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας μέσα από πολύ­μορ­φα μέτρα.
Οπως δήλω­σε ο υπουρ­γός Οικο­νο­μι­κών της Γαλ­λί­ας, Μπρου­νό Λεμέρ, στις 17 Μάρ­τη, «δεν θα διστά­σω να χρη­σι­μο­ποι­ή­σω όλα τα δια­θέ­σι­μα μέσα για να προ­στα­τεύ­σω μεγά­λες γαλ­λι­κές εται­ρεί­ες. Αυτό μπο­ρεί να γίνει με ανα­κε­φα­λαιο­ποί­η­ση, μπο­ρεί να γίνει με την από­κτη­ση ποσο­στού, μπο­ρώ ακό­μα και να χρη­σι­μο­ποι­ή­σω τον όρο εθνι­κο­ποί­η­ση, εάν χρειαστεί».

Στην κατεύ­θυν­ση αυτή παρα­κο­λου­θού­με μια δια­δι­κα­σία προ­σαρ­μο­γής της καπι­τα­λι­στι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας και παρα­γω­γής στα νέα δεδομένα.
Παρα­κο­λου­θού­με παρεμ­βά­σεις των αστι­κών κρα­τών σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση επι­στρα­τεύ­ο­ντας με διά­φο­ρες μορ­φές παρα­γω­γι­κές μονά­δες, ενώ μεγά­λοι βιο­μη­χα­νι­κοί όμι­λοι μετα­βάλ­λουν την παρα­γω­γή τους στην κατεύ­θυν­ση κατα­σκευ­ής υγειο­νο­μι­κού υλικού.
Γαλ­λι­κοί οίκοι μόδας («Louis Vuitton», «Yves Saint Laurent») προ­σαρ­μό­ζουν την παρα­γω­γή τους για την κάλυ­ψη ελλεί­ψε­ων σε μάσκες και αντι­ση­πτι­κά, γερ­μα­νι­κές αυτο­κι­νη­το­βιο­μη­χα­νί­ες («Volkswagen» και «Daimler») βρί­σκο­νται σε συζη­τή­σεις για την παρα­γω­γή ιατρι­κού εξο­πλι­σμού, εργο­στά­σια ομά­δων της Formula 1 στη Μ. Βρε­τα­νία προ­σα­να­το­λί­ζο­νται στην παρα­γω­γή ανα­πνευ­στή­ρων, ενώ στις ΗΠΑ ζητεί­ται η ενερ­γο­ποί­η­ση της Defense Production Act («Πρά­ξη Πολε­μι­κής Παρα­γω­γής»), που προ­βλέ­πει «εθνι­κο­ποί­η­ση» εργο­στα­σί­ων και επι­στρά­τευ­ση των εργα­ζο­μέ­νων τους.

Μαζί με τους τομείς της οικο­νο­μί­ας που επι­στρα­τεύ­ο­νται παίρ­νο­νται παράλ­λη­λα πρω­το­φα­νή μέτρα προ­σαρ­μο­γών ολό­κλη­ρης της κοι­νω­νι­κής ζωής.

Σβήνουν οι ταξικές διαχωριστικές γραμμές σε περιόδους έκτακτων συνθηκών;

Όλα αυτά ασφα­λώς δεν γίνο­νται σε «κενό αέρος». Ο νέος ιός είναι επι­κίν­δυ­νος για όλους, αλλά οι κοι­νω­νί­ες δεν στα­μά­τη­σαν εν μία νυκτί να είναι ταξι­κές. Αυτό εκφρά­ζε­ται σε όλα τα πεδία, από τον τρό­πο δια­χεί­ρι­σης της κατά­στα­σης από τα αστι­κά κρά­τη, από το τι είδους υγειο­νο­μι­κές υπη­ρε­σί­ες θα δεχτεί ο κάθε ασθε­νής μέχρι το ποιες θα είναι οι μακρο­χρό­νιες οικο­νο­μι­κές, κοι­νω­νι­κές, ιδε­ο­λο­γι­κές συνέπειες.

Την προη­γού­με­νη βδο­μά­δα ο βρε­τα­νι­κός «Economist»² σημεί­ω­νε ότι οι κυβερ­νή­σεις σε ολό­κλη­ρο τον πλα­νή­τη θα δοκι­μα­στούν στους τρό­πους δια­χεί­ρι­σης και δια­τή­ρη­σης της εμπι­στο­σύ­νης των πολιτών.
Η εμπι­στο­σύ­νη αυτή κρί­νε­ται, του­λά­χι­στον σε αυτήν τη φάση, από την ικα­νό­τη­τα εδραί­ω­σης της πεποί­θη­σης ότι δια­χει­ρί­ζο­νται με επάρ­κεια την έκτα­κτη κατά­στα­ση, από την έκτα­ση των ανθρώ­πι­νων απω­λειών, από τον αγώ­να δρό­μου και τα έκτα­κτα μέτρα ώστε να μην καταρ­ρεύ­σουν πλή­ρως τα συστή­μα­τα Υγεί­ας, από την επάρ­κεια παρα­γω­γής, προ­μή­θειας και διά­θε­σης του ανα­γκαί­ου υγειο­νο­μι­κού υλι­κού, από τη δια­τή­ρη­ση της επάρ­κειας στην παρα­γω­γή και την εφο­δια­στι­κή αλυσίδα.
Ολα αυτά θα βρί­σκο­νται υπό δοκι­μα­σία όσο καλ­πά­ζει η παν­δη­μία, η λαϊ­κή αγα­νά­κτη­ση είναι πιθα­νό να συσ­σω­ρευ­τεί στο βαθ­μό που οι δυσκο­λί­ες δια­χεί­ρι­σης μεγα­λώ­νουν, ενώ πλη­θαί­νουν οι περι­πτώ­σεις δια­μαρ­τυ­ριών κάτω από το ασφυ­κτι­κό βάρος της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, όπως οι απερ­για­κές δια­μαρ­τυ­ρί­ες στην Ιταλία.

Οι κυβερ­νή­σεις, μαζί με τις (σε κάθε περί­πτω­ση ανε­παρ­κέ­στα­τες) ενέ­σεις έκτα­κτης στή­ρι­ξης του συστή­μα­τος Υγεί­ας και τα ανα­γκαία υγειο­νο­μι­κά μέτρα περιο­ρι­σμού των επα­φών ως στοι­χείο περιο­ρι­σμού της μετά­δο­σης, εκπο­νούν και εφαρ­μό­ζουν ένα ολό­κλη­ρο νομο­θε­τι­κό, οικο­νο­μι­κό και πολι­τι­κό οπλο­στά­σιο μέτρων με το μάτι στραμ­μέ­νο στη σημε­ρι­νή και στην αυρια­νή μέρα. Η πορεία χαλά­ρω­σης ή κλι­μά­κω­σης των μέτρων περιο­ρι­σμού που εφαρ­μό­ζο­νται θα εξαρ­τη­θεί από πλή­θος παρα­γό­ντων σε αυτήν τη ρέου­σα κατά­στα­ση και είναι ανα­γκαία η επα­γρύ­πνη­ση από την πλευ­ρά του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινήματος.

Μέρος του νομι­κού αυτού οπλο­στα­σί­ου αντι­κει­με­νι­κά μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί για την αντι­με­τώ­πι­ση της όποιας δίκαι­ης αντί­δρα­σης απέ­να­ντι στις τρα­γι­κές ελλεί­ψεις που ήδη υπάρ­χουν αλλά και εξαι­τί­ας των γενι­κό­τε­ρων δυσκο­λιών που θα μεγε­θύ­νο­νται για τις λαϊ­κές οικο­γέ­νειες όσο περ­νά­ει ο και­ρός. Ηδη τα «πολυ­ερ­γα­λεία» των Πρά­ξε­ων Νομο­θε­τι­κού Περιε­χο­μέ­νου έχουν μπει μπρο­στά για το σάρω­μα των εργα­σια­κών σχέ­σε­ων και του δικαιώ­μα­τος στην απεργία.

Προ­λη­πτι­κά, το αστι­κό κρά­τος ούτως ή άλλως έχει εξα­σφα­λί­σει το νομο­θε­τι­κό πλαί­σιο για να αντι­με­τω­πί­σει ενδε­χό­με­νη από­το­μη γιγά­ντω­ση της λαϊ­κής αντί­δρα­σης με μέτρα που αντι­κει­με­νι­κά περιο­ρί­ζουν την ελευ­θε­ρία πολι­τι­κής και συν­δι­κα­λι­στι­κής δρά­σης, ενώ παράλ­λη­λα γίνε­ται σημα­ντι­κή προ­σπά­θεια απο­δο­χής και εμπέ­δω­σης του πνεύ­μα­τος συναί­νε­σης. Η «ατο­μι­κή ευθύ­νη» του πολί­τη παρου­σιά­στη­κε ως στοι­χείο του «νέου πατριω­τι­σμού», όπως ανα­φέρ­θη­κε από την Πρό­ε­δρο της Δημο­κρα­τί­ας στο πρό­σφα­το διάγ­γελ­μά της.

Ποιος τελικά παράγει τον πλούτο και ποιος μπορεί να οργανώσει μια κοινωνία προς όφελος της λαϊκής πλειοψηφίας;

Τις τελευ­ταί­ες βδο­μά­δες περίσ­σε­ψαν από την κυβέρ­νη­ση και τα αστι­κά μέσα ενη­μέ­ρω­σης οι ανέ­ξο­δες φιλο­φρο­νή­σεις προς τους «αφα­νείς ήρω­ες» που κρα­τά­νε όρθια την κοι­νω­νία: Τους εργα­ζό­με­νους στις υπη­ρε­σί­ες Υγεί­ας, στα σού­περ μάρ­κετ, στις υπη­ρε­σί­ες δια­νο­μής, στην καθα­ριό­τη­τα, σε μια σει­ρά από κλάδους.

Υπάρ­χει ασφα­λώς η γνή­σια ανα­γνώ­ρι­ση αυτής της προ­σφο­ράς από άλλα τμή­μα­τα εργα­ζο­μέ­νων, ως έκφρα­ση λαϊ­κής αλλη­λεγ­γύ­ης εργα­ζό­με­νου προς εργα­ζό­με­νο. Οταν όμως οι εκκλή­σεις αυτές γίνο­νται από την αστι­κή τάξη, είναι εκ του πονηρού.

«Χαϊ­δεύ­ουν τα αυτιά» στους «μαχη­τές της Υγεί­ας» για­τί χωρίς αυτούς δεν μπο­ρούν να λει­τουρ­γή­σουν τα νοσο­κο­μεία. Είναι οι για­τροί, οι νοση­λευ­τές και το λοι­πό προ­σω­πι­κό που κυνη­γούν μονο­ε­τείς συμ­βά­σεις επι­κου­ρι­κών και ξεθε­ώ­νο­νται στις βάρ­διες σε χρό­νια υπο­στε­λε­χω­μέ­νες και χωρίς επαρ­κή εξο­πλι­σμό μονά­δες Υγείας.

Μιλούν για τους αφα­νείς ήρω­ες των σού­περ μάρ­κετ και τους δια­νο­μείς, εργα­ζό­με­νους που, ειδι­κά σε αυτούς τους κλά­δους, μετα­χει­ρί­ζο­νται τόσα χρό­νια ως αναλώσιμους.

Αθε­λά τους όμως ομο­λο­γούν κάτι ακό­μα: Ανα­φέ­ρο­νται στα εκα­τομ­μύ­ρια και εκα­τομ­μύ­ρια των εργα­ζο­μέ­νων πάνω στην εργα­σία και τον μόχθο των οποί­ων ορθώ­νε­ται ολό­κλη­ρο το σύν­θε­το κοι­νω­νι­κό οικο­δό­μη­μα. Που θέτουν σε κίνη­ση το εκτε­τα­μέ­νο και πολυ­σύν­θε­το δίκτυο παρα­γω­γής και κυκλο­φο­ρί­ας, που αγκα­λιά­ζει τους πιο δια­φο­ρε­τι­κούς κλά­δους της μετα­ποί­η­σης, των μετα­φο­ρών, της εφο­δια­στι­κής αλυ­σί­δας, των υπη­ρε­σιών Υγεί­ας. Χωρίς αυτούς δεν μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει τίπο­τα από όλα αυτά. Ποιος είναι λοι­πόν ανα­γκαί­ος για την κοι­νω­νι­κή παρα­γω­γή και ποιος παρασιτεί;

Το κεφά­λαιο όχι μόνο παρα­σι­τεί αλλά ο ρόλος που παί­ζει στην οργά­νω­ση και διεύ­θυν­ση της παρα­γω­γής, το γεγο­νός ότι στη βάση της καπι­τα­λι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας είναι εκεί­νο που καθο­ρί­ζει τους σκο­πούς, το ρυθ­μό και τον προ­σα­να­το­λι­σμό της με γνώ­μο­να το κέρ­δος και όχι το σύνο­λο των κοι­νω­νι­κών ανα­γκών, λει­τουρ­γεί φρε­νά­ρο­ντας τις τερά­στιες δυνα­τό­τη­τες που έχει δια­μορ­φώ­σει η ανθρώ­πι­νη εργα­σία στην παρα­γω­γή, στην επι­στή­μη, στην τεχνολογία.

Αν η εργα­σία αυτή των εργα­ζο­μέ­νων συνε­νω­θεί όχι μέσω της ζού­γκλας της αγο­ράς και του αντα­γω­νι­σμού, όπως γίνε­ται σήμε­ρα, αλλά μέσα από τον κεντρι­κό επι­στη­μο­νι­κό σχε­δια­σμό της εργα­τι­κής δύνα­μης και των κοι­νω­νι­κο­ποι­η­μέ­νων μέσων παρα­γω­γής, μπο­ρεί να μεγα­λουρ­γή­σει, να οργα­νώ­σει ορθο­λο­γι­κά και να κινη­το­ποι­ή­σει τις παρα­γω­γι­κές, τεχνο­λο­γι­κές και επι­στη­μο­νι­κές δυνα­τό­τη­τες, να εμπνεύ­σει τους εργα­ζό­με­νους κάτω από τον κοι­νό σκο­πό της λαϊ­κής ευη­με­ρί­ας, λαμ­βά­νο­ντας συν­δυα­σμέ­να μέτρα προ­στα­σί­ας της εργα­σί­ας και της υγείας.

✔️  Η πραγματική διέξοδος στα αδιέξοδα του συστήματος

Ο πραγ­μα­τι­κός εχθρός λοι­πόν είναι και ορα­τός και γνω­στός. Είναι η καπι­τα­λι­στι­κή ιδιο­κτη­σία και η καπι­τα­λι­στι­κή αγο­ρά, που ακυ­ρώ­νουν στην πρά­ξη τις μεγά­λες δυνα­τό­τη­τες που γεν­νά η επι­στη­μο­νι­κή και τεχνο­λο­γι­κή πρόοδος.

Ας σκε­φτεί κανείς: Για­τί καμία κυβέρ­νη­ση σε ολό­κλη­ρο τον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο δεν μπο­ρεί να αντα­πο­κρι­θεί με επάρ­κεια στην αντι­με­τώ­πι­ση της παν­δη­μί­ας; Από ποιο σημείο αφε­τη­ρί­ας ξεκι­νούν τα συστή­μα­τα Υγεί­ας, τα οποία ούτε υπό «κανο­νι­κές» συν­θή­κες δεν καλύ­πτουν στο ελά­χι­στο τις λαϊ­κές ανά­γκες; Για­τί αντί να διε­νερ­γεί­ται σήμε­ρα μια ανοι­χτή διε­πι­στη­μο­νι­κή συνερ­γα­σία, με ελεύ­θε­ρο δια­μοι­ρα­σμό δεδο­μέ­νων και μελε­τών, μια διε­θνής συντο­νι­σμέ­νη προ­σπά­θεια για την ανά­πτυ­ξη του εμβο­λί­ου, να παρα­κο­λου­θού­με έναν παγκό­σμιο «πόλε­μο», με από­κρυ­ψη των αντα­γω­νι­στι­κών μελε­τών και απο­τε­λε­σμά­των της έρευ­νας, από­πει­ρες επι­θε­τι­κών εξα­γο­ρών φαρ­μα­κευ­τι­κών εται­ρειών και έντα­ξη της ιατρι­κής έρευ­νας στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς αντα­γω­νι­σμούς και την εξω­τε­ρι­κή πολι­τι­κή; Επει­δή υπάρ­χει το εμπό­διο του καπι­τα­λι­στι­κού κέρ­δους, στο βωμό του οποί­ου θυσιά­ζο­νται οι λαϊ­κές ανάγκες.

Την τελευ­ταία δεκα­ε­τία ο λαός της χώρας μας έχει πλη­ρώ­σει πανά­κρι­βα τις αντι­φά­σεις και τα αδιέ­ξο­δα του καπι­τα­λι­σμού. Η ζωή του λαού πηγαί­νει από κρί­ση σε κρί­ση, από κατα­στρο­φή σε κατα­στρο­φή, από αβε­βαιό­τη­τα σε αβε­βαιό­τη­τα. Δεν μπο­ρεί το μέλ­λον μας να εξαρ­τά­ται από τα σκα­μπα­νε­βά­σμα­τα της κερ­δο­φο­ρί­ας των επι­χει­ρη­μα­τι­κών ομί­λων, από τη «δημιουρ­γι­κή κατα­στρο­φή» του καπι­τα­λι­σμού, όπως κατ’ ευφη­μι­σμό χαρα­κτη­ρί­ζο­νται οι κατα­στρο­φι­κές συνέ­πειες των καπι­τα­λι­στι­κών κρί­σε­ων, για­τί θύμα­τα αυτής της κατα­στρο­φι­κής μανί­ας είναι οι ίδιοι οι παρα­γω­γοί του πλού­του, οι εργαζόμενοι.

Η ταξική πάλη δεν αναστέλλεται υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, πολύ περισσότερο όταν αυτές πιθανόν εγκυμονούν σημαντικές εξελίξεις.
Είναι απαραίτητη η λαϊκή εγρήγορση, η οργάνωση της αντεπίθεσης των εργαζομένων.
Μόνο οι λαοί είναι εκείνοι που μπορούν να δώσουν διέξοδο στα αδιέξοδα του συστήματος.

Παρα­πο­μπές
1. «Ο ιός της πολι­τι­κής», «Η Καθη­με­ρι­νή», 18/3/20
2. «The politics of pandemics», «Economist», 14/3/20