Ο γιορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη 100 χρόνια πριν

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Βρι­σκό­μα­στε στα 1919. Έχει ήδη δημιουρ­γη­θεί η ΓΣΕΕ καθώς και το ΣΕΚΕ. Είναι η πρώ­τη φορά που θα γιορ­τα­στεί στη χώρα η Εργα­τι­κή Πρω­το­μα­γιά κάτω από αυτές τις συνθήκες.
Στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (24/4/1919) γίνε­ται ανα­φο­ρά-αντα­πό­κρι­ση για τον γιορ­τα­σμό της Εργα­τι­κής Πρω­το­μα­γιάς στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. Να σημειώ­σου­με ότι μέσω αυτής δίνε­ται το κλί­μα της επο­χή, η αντι­πα­ρά­θε­ση στους κόλ­πους του νεα­ρού εργα­τι­κού κινή­μα­τος, δίνε­ται και ο πολυ­ε­θνι­κός χαρα­κτή­ρα της εργα­τι­κής τάξης στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, ενώ ξεχω­ρι­στή «πινε­λιά» στον γιορ­τα­σμό αυτό δίνε­ται από Γάλους και Ιτα­λούς στρα­τιώ­τες που βρί­σκο­νταν στην πόλη.

Η αντα­πό­κρι­ση αναφέρει:

«Είνε η δεύ­τε­ρη φορά που τόσο επί­ση­μα και επι­βλη­τι­κά η εργα­τιά της Θεσ­σα­λο­νί­κης δεί­χνει όχι μ΄/ονο την δύνα­μη και την οντό­τη­τά της αλλά και την εργα­τι­κήν συνεί­δη­σί της και την πίστι και αφο­σιω­σί της στην εργα­τι­κή ιδέα. Όπως στο ιστο­ρι­κό επι­σι­τι­στι­κό συλ­λα­λη­τή­ριο, που έγι­νε με αφά­ντα­στη υπο­βο­λή, τάξι και πει­θαρ­χία έδει­ξε για πρώ­τη φορά στους ανί­δε­ους πόση σημα­σία έχει η εργα­τι­κή αλλη­λεγ­γύη και οργά­νω­σι, έτσι και χθες-δεύ­τε­ρη φορά- ο εργα­τι­κός κόπ­σμος ανε­ξαρ­τή­τος φυλής και θρη­σκεύ­μα­τος, βρο­ντο­ντο­φω­νού­σα με μία φωνή τη θελη­σί του κι’ εξε­δή­λω­νε αδερ­φο­μέ­νος τη βαθειά τη σημα­σία της αλλη­λεγ­γύ­ης, που τον ενώ­νει προς όλο τον εργα­τι­κό κόσμο της Ελλά­δος και όλους τους προ­λε­τα­ρί­ους της υφη­λί­ου. Καμ­μιά αντερ­γα­τι­κή ενέρ­γεια, καμία παρα­φω­νία δεν ακού­στη­κε ανά­με­σά του. Όλοι σύμ­φω­νοι και πιστοί και πει­θαρ­χι­κοί στους νόμους του κατα­στα­τι­κού των.

Πάνω από τα προ­σω­πι­κά θέτουν το γενι­κό συμ­φέ­ρον της ταξε­ώς των, την αγά­πη τους προς την ιδέα, που θα φέρη τον απο­λυ­τρω­μό τους. Το ωραίο παρά­δειγ­μα αλή­θεια που θάπρε­πε να το μιμη­θούν μερι­κοί αντερ­γά­ται σε σας εκεί, προ­δό­ται της εργα­τι­κής ιδέ­ας, όργα­να ξένων συμ­φε­ρό­ντων. Δεν φαντά­ζε­σθε πόσο κακήν εντύ­πω­σι έκα­με το εργα­τι­κό Κέντρο και πόση αγα­νά­κτη­σι προ­κά­λε­σε το ανα­κοι­νω­θέν του Μαχαί­ρα και Σία που δημο­σιεύ­τη­κε στον αστι­κό τύπο. Σαν βόμ­βα έπε­σε η είδη­σι στο Κέντρο, το οποί­ον γένη­κε αμέ­σως ανά­στα­το. Προ­δο­σία είπαν όλοι. Προ­δο­σία του ιερού αγώ­νος μας και της ιδέ­ας μας. Κατα­πά­τη­σις των απο­φά­σε­ων του πρώ­του Πανελ­λα­δι­κού Εργα­τι­κού Συνε­δρί­ου. Αντί­δρα­σις προς τον ιερό σκο­πό μας. Και η αγα­νά­κτη­σις η άδο­λη και δικαιώ­τα­τη, αμέ­σως εκδη­λώ­θη­κε στην πρά­ξι. Χωρίς πολ­λές συζη­τή­σεις αδί­δα­χτα και με μία φωνή, απο­φά­σι­σαν όλοι οι παρό­ντες αρχη­γοί του Κέντρου ν’ απο­κη­ρύ­ξουν τις ενέρ­γειες του Μαχαί­ρα και να του δώσουν στο ανα­κοι­νω­θέν του την κατάλ­λη­λη απά­ντη­ση. Και έτσι αμ’ έπος, αμ’ έργον, συνε­τά­χθη το γνω­στόν τηλε­γρά­φη­μα που σας έστει­λα με το οποίο απε­κη­ρύσ­σε­ται ο Μαχαί­ρας και επε­κρο­τεί­το η στά­σις των συντρό­φων Μπε­να­ρό­για, Λελα­ζά­ρου, Χατζη­μι­χά­λη, Παπα­νι­κο­λά­ου, Ευαγ­γέ­λου, Σπέ­ρα. Αλά η αγα­νά­κτη­σι ήταν τός μεγά­λη που και τα συμ­βού­λια τωων σωμα­τεί­ων απε­φά­σι­σαν, το καθέ­να ξεχω­ρι­στά ν’ απο­κη­ρύ­ξουν τους προ­δό­τας της εργα­τι­κής τάξε­ως με ξεχω­ρι­στά τηλε­γρα­φή­μα­τά των στην Συνο­μο­σπον­δί­αν όπως και έγι­νεν. Επί­σης το Εργα­τι­κό Κέντρο απέ­στει­λε σ’ όλα τα Κέντρα της Ελλά­δος αντί­γρα­φο του τηλε­γρα­φή­μα­τός του, με το οποίο απε­κή­ρυ­τεν τον Μαχαί­ρα, δίδο­ντας έτσι πρώ­το καλό παρά­δειγ­μα με τον θαρ­ρα­λέο και χωρίς πολυ­λο­γί­ες καθο­ρι­σμό της στά­σε­ως τους. Και το παρά­δειγ­μα του, επι­κρα­τεί πεποί­θη­σις ότι θα το μιμη­θούν και τα άλλα Κέντρα. Συγ­χρό­νως όμως η επι­τρο­πή του εορ­τα­σμού έκα­νε τη δου­λειά της εκτύ­πω­νε προ­κη­ρύ­ξεις και συζη­τού­σε με τας αρχάς αντι­προ­σω­πευο­μέ­νας από τον διευ­θυ­ντή του δικα­στι­κού τμή­μα­τος, της στρ­ταιω­τι­κής διοι­κή­σε­ως κ. Τζερ­μά, το ψήφι­σμα που θα ετί­θε­το στην κυβέρ­νη­σι. Προ­κη­ρύ­ξεις μοι­ρά­στη­καν κατά χιλιά­δας και η αυρια­νή γιορ­τή περι­μέ­νο­νταν ανυπόμονα.

Σύμ­φω­να με το πρό­γραμ­μα της επι­τρο­πής που απο­τε­λού­νταν από αντι­προ­σώ­πους του Εργα­τι­κού Κέντρου και της Φεντε­ρα­σιόν στις 8.1/2 το πρωί άρχι­σε η συγκέ­ντρω­σι στο εξο­χι­κό καφε­νείο «Πάν­θεο». Πρώ­τη ήρθε η επι­τρο­πή απ’ το Εργα­τι­κό Κέντρο με το κόκ­κι­νο λάβα­ρο της γραμ­μέ­να επά­νω στις άκρες τα ονό­μα­τα των σωμα­τεί­ων που απο­τε­λούν τη δύνα­μη του Κέντρου. Η μου­σι­κή της Φεντε­ρα­σιόν έπαι­ζε ταχτι­κά την διε­θνή και διά­φο­ρα εργα­τι­κά κομ­μά­τια. Εξω από τον κήπο περί­πο­λος της φρου­ράς παρα­κο­λου­θού­σαν την κ΄λινησι και ημπό­δι­ζαν τους στρα­τιώ­τας να μπουν στον κήπο. Ένα κορί­τσι καρ­φί­τσω­νε κόκι­νες κονκ­κάρ­δες στα στή­θια του κάθε προ­σερ­χό­με­νου. Ο «εργα­τι­κός Αγών» είχε τοι­χο­κολ­λη­θή στις γωνί­ες. Ανά­με­σα στα ολο­έ­να ογκού­ε­νιο πλή­θος έβλε­πε κανείς χανου­μά­μια-εργά­τι­σες που κάνα­νε εντύ­πω­σι καθώς και Γάλ­λους και Ιτα­λούς στρα­τιώ­τες με κόκ­κι­νες κον­κάρ­δες επί­σης στα στή­θια τους. Επι­τρο­πή από εργά­τας επι­τη­ρού­σε την τάξι. Παρά την κακο­και­ρία αι χιλιά­δες των συγκε­ντρω­θέ­ντων ήταν εργά­τες. Στις 10 άρχι­σαν να εκφω­νού­νται λόγοι. Πρώ­το ένα χαρι­τω­μέ­νο εργα­τι­κό κορί­τσι, στε­φα­νω­μέ­νο με κόκ­κι­να τρια­ντά­φυλ­λα και ντυ­μέ­νο ολο­κόκ­κι­να απήγ­γει­λε ένα πρω­το­μα­γιά­τι­κο ποί­η­μα. Κατό­πι άρχι­σαν οι λόγοι. Μίλη­σε πρώ­τος ο Παπα­νι­κο­λά­ου εξ’ ονό­μα­τος του Κέντρου και χαι­ρέ­τι­σε τον εορ­τά­ζο­ντα εργα­τι­κόν κόσμον της Ελλά­δος και της υφη­λί­ου, κατό­πιν μίλη­σε ο Αντζέλ Πίν (;) εξ’ ονό­μα­τος της Φεντε­ρα­σιόν, εβραϊ­στί για τη σημα­σία της Πρω­το­μα­γιά, ο γραμ­μα­τέ­ας των Καπνερ­γα­τών Αντω­νί­ου ανέ­πτυ­ξε ένα προς ένα τα αιτή­μα­τα που ανα­φέ­ρει το ψήφι­σμα, κατό­πι ο Αρδί­τη μίλη­σε γενι­κό­τε­ρα και τέλος εξ’ ονό­μα­τος της Σοσια­λι­στι­κής νεο­λαί­ας ο Φλυ­τζα­νό­που­λος, συστή­σας στους νέους σοσια­λι­στι­κή μόρ­φω­ση και οργά­νω­σι για την ταχύ­τα­τη κατάρ­γη­σι του αστι­κού καθεστώτος.

Ανε­γνώ­σθη κατό­πιν το ψήφι­σμα μέσω ζητω­κραυ­γών και χει­ρο­κρο­τη­μά­των και μία τετρα­με­λής επι­τρο­πή τη πήρε και το επέ­δω­σε στον Γενι­κόν Διοι­κη­τή. Σε πολ­λούς ίσως που θα δια­βά­σουν το ψήφι­σμα να φανή παρά­ξε­νο, για­τί δεν ανα­φέ­ρε­ται τίπο­τα για το οκτά­ω­ρο. Δεν ανα­φέ­ρε­ται διό­τι το οκτά­ω­ρο θεω­ρεί­ται ότι πια ανή­κει στην περα­σμέ­νη επο­χή, εφό­σον στην Ευρώ­πη ήδη έχου­με σε πολ­λά μέρη εξά­ω­ρο και εφτά­ω­ρο. Για τού­το δεν εκρί­θη ανα­γκαί­ον να μπη το οκτά­ω­ρο στο ψήφι­σμα. Το από­γευ­μα η συγκέ­ντρω­σις έγι­νε στην εξο­χήν Σει σου όπου η δια­σκέ­δα­ση βάστα­ξε ως το βρά­δυ και στην οποί­αν έλα­βαν μέρος και πολ­λοί Ιτα­λοί και Γάλοι στρα­τιώ­τες που για ανά­μνη­ση φωτο­γρα­φή­θη­καν με τους δικούς μας, σε διά­φο­ρα συμπλέγ­μα­τα ανδρών, γυναι­κών, στρα­τιω­τών, κορι­τσιών κλπ.

Μόλις βρά­δια­σε όλο το πλή­θος μαζύ κατέ­βη­κε στην πόλι με την μου­σι­κή επί κεφα­λής και κατευ­θύν­θη στο Κέντρο όπου ο σύντρο­φος Παπα­νι­κο­λά­ου εχαι­ρέ­τη­σε το πλή­θος και το συνε­χά­ρη για την αλλη­λεγ­γύη και τα εργα­τι­κά αισθή­μα­τα που έδει­ξαν, κατό­πιν δε εδιά­βα­σε, ανά­με­σα σε βρο­ντώ­δεις ζητω­κραυ­γές τα πρώ­τα τηλε­γρα­φή­μα­τα εξ Αθη­νών που ανήγ­γει­λε τον εορ­τα­σμό εκεί και συνέ­στη­σε να δια­λυ­θούν όλοι ήσυχα.

Ετσι πει­θαρ­χι­κά, οργα­νω­μέ­να, με τάξι και ησυ­χία γιορ­τά­στη­κε η Πρω­το­μα­γιά για να ιδο­λύν οι ανί­δε­οι και να πει­στούν ότι ο εργα­τι­κός κόσμος της Ελλά­δος δεν απο­τε­λεί αγέ­λη αναρ­χι­κών και ασυ­νει­δή­των αλλά είναι οργα­νω­μέ­νη και…τάξιν στην όλη κίνη­σι της χώρας.

Πολ­λά κατα­στή­μα­τα όλη την ημέ­ρα ήταν κλει­στά. Εφη­με­ρί­δες δεν εξε­δό­θη­σαν. Τα τραμ εκυ­κλο­φό­ρη­σαν μέχρι της 9 το πρωί και έπαυ­σαν κατό­πι ξανά­χρι­σαν στις 1μ.μ. Σε διά­φο­ρα εξο­χι­κά καφε­νεία Ιτα­λοί και Γάλοι στρα­τιώβ­ται εόρ­τα­σαν επί­σης την Πρω­το­μα­γιά χωρίς να παρα­λεί­ο­ψυν να ψάλ­λουν και τον διε­θνή ύμνο»