Ο βανδαλισμός έργων τέχνης δεν είναι πράξη αντίστασης για το περιβάλλον

Γρά­φει ο Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης //

Ο Βίν­σεντ βαν Γκογκ στο έργο του τίμη­σε το περι­βάλ­λον και τις ανθρώ­πι­νες ανά­γκες όσο κανέ­νας άλλος στην ευρω­παϊ­κή τέχνη. Έζη­σε με τους φτω­χούς, τους εργα­ζό­με­νους στα ανθρα­κω­ρυ­χεία και στη γαλ­λι­κή ύπαι­θρο, απαλ­λαγ­μέ­νος από κάθε φανα­τι­σμό και πιστός στην απο­κα­λυ­πτι­κή δύνα­μη της τέχνης αφή­νο­ντας πίσω του γύρω στους 600 πίνα­κες και πάνω από 800 σχέ­δια και ακουα­ρέ­λες. Πέθα­νε εξα­θλιω­μέ­νος, χαρα­κτη­ρι­σμέ­νος ως “τρε­λός” και εξο­στρα­κι­σμέ­νος από το ακα­δη­μαϊ­κό κύκλω­μα της επο­χής. Μόνο μετά θάνα­τον ανα­γνω­ρί­στη­κε το έργο του. Όπως ανα­φέ­ρει η ιστο­ρι­κός τέχνης Federica Armiraglio:

«Ο Βίν­σεντ βαν Γκογκ είναι χωρίς αμφι­βο­λία ένας από τους δια­ση­μό­τε­ρους παγκο­σμί­ως καλ­λι­τέ­χνες. […] Η ταραγ­μέ­νη ζωή του και η τρα­γι­κή του αυτο­κτο­νία τον ανέ­δει­ξαν, μετα­ξύ άλλων, και σε αυθε­ντι­κό εκπρό­σω­πο της σύγ­χρο­νης αντί­λη­ψης για τον κόσμο, σε σύμ­βο­λο της υπαρ­ξια­κής αγω­νί­ας που κατα­τρύ­χει τον άνθρω­πο από τη Βιο­μη­χα­νι­κή Επα­νά­στα­ση και μετά, με τη ζωή να καθο­ρί­ζε­ται από ολο­έ­να και πιο φρε­νή­ρεις ρυθ­μούς και από ολο­έ­να αυξα­νό­με­νη αλλοτρίωση».

Με βάση όλα τα παρα­πά­νω, εύκο­λα απο­δει­κνύ­ε­ται ότι η από­πει­ρα βαν­δα­λι­σμού του έργου του Βαν Γκογκ «Ηλιο­τρό­πια», που εκτί­θε­ται στην Εθνι­κή Πινα­κο­θή­κη του Λον­δί­νου, από μέλη της ομά­δας Just Stop Oil με βιο­μη­χα­νι­κό χυμό της μάρ­κας Heinz δεν είναι μια πρά­ξη ακτι­βι­σμού για το περι­βάλ­λον. Δεν είναι ένα σχό­λιο για την εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση της τέχνης, δεν απο­τε­λεί ένα παρά­δειγ­μα για δρά­ση. Είναι απλά μια προ­κλη­τι­κή, ανι­στό­ρη­τη κίνη­ση που πετυ­χαί­νει το αντί­θε­το από αυτό που είχε σκοπό.

Η επι­λο­γή «τέχνη ή περι­βάλ­λον» που ανέ­δει­ξαν στη “δια­μαρ­τυ­ρία” τους είναι ένα ψεύ­τι­κο, παρα­πλα­νη­τι­κό και επι­κίν­δυ­νο δίλημ­μα. Πρώ­τα απ’ όλα για­τί ο προ­ο­δευ­τι­κός άνθρω­πος έχει καθή­κον να προ­στα­τεύ­ει και το φυσι­κό περι­βάλ­λον και τα ανθρώ­πι­να έργα. Προ­φα­νώς, εκεί­να που δεν συμ­βά­λουν στην κατα­στρο­φή του. Δεύ­τε­ρον, για­τί τέτοιες κινή­σεις δεί­χνουν να μην αντι­λαμ­βά­νο­νται τίπο­τα από την εικα­στι­κή, σημειο­λο­γι­κή και πνευ­μα­τι­κή αξία του έργου. Σε αυτό το σημείο αρκεί να παρα­θέ­σω ξανά τη άπο­ψη της Federica Armiraglio όπου παρα­τη­ρεί ότι στα Ηλιο­τρό­πια «τους απο­δί­δε­ται μετα­φο­ρι­κή σημα­σία, που τα καθι­στά σύμ­βο­λα της ζωτι­κό­τη­τας της φύσης». Τρί­τον για­τί τέτοιες λογι­κές μετα­κυ­λί­ουν στους απλούς, καθη­με­ρι­νούς ανθρώ­πους τις ευθύ­νες του εκμε­ταλ­λευ­τι­κού συστή­μα­τος και των καπι­τα­λι­στι­κών θεσμών σε βάρος του περιβάλλοντος.

Ο αγώ­νας για τη σωτη­ρία του περι­βάλ­λο­ντος, για μια ζωή χωρίς το σύστη­μα της κερ­δο­φο­ρί­ας που κατα­στρέ­φει τη ζωή στον πλα­νή­τη και ανα­γνω­ρί­ζει ως φυσι­κή εξέ­λι­ξη την εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, δεν μπο­ρεί να μετα­χει­ρί­ζε­ται τέτοια μέσα. Χρεια­ζό­μα­στε παι­δεία και υγεία, ψωμί και τέχνη για όλους. Διεκ­δι­κού­με μια ζωή με ευκαι­ρί­ες για όλους χωρίς κάθε είδους δια­χω­ρι­σμούς, χωρίς πόλε­μο, χωρίς στε­γα­νά και περιο­ρι­σμούς και όχι κινή­σεις εντυ­πω­σια­σμού χωρίς ουσια­στι­κό πολι­τι­κό και κοι­νω­νι­κό αντίκρισμα.

Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης: «Όλα είναι όπλα»