Η μελέτη της Ιστορίας του ΚΚΕ δεν έχει ούτε εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα ούτε επετειακό. Είναι πηγή προκλήσεων για το σήμερα και το αύριο της ταξικής πάλης στην Ελλάδα και όχι μόνο

1972 _σαν σήμε­ρα:
Ο Κώστας Κολι­γιάν­νης αντι­κα­θί­στα­ται στη θέση του Γενι­κού Γραμ­μα­τέα της ΚΕ του ΚΚΕ από τον Χαρί­λαο Φλω­ρά­κη (17^η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ)

Κυκλο­φο­ρεί ο Γ2 τόμος του δοκί­μιου ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ 1967–1974

Ο ηρω­ι­σμός του Κόμ­μα­τος την περί­ο­δο της δικτα­το­ρί­ας, παρά τις αδυ­να­μί­ες, είναι πηγή κομ­μου­νι­στι­κής δια­παι­δα­γώ­γη­σης, αντο­χής, έμπνευ­σης. Με την έκδο­ση του 6^ου Τόμου ολο­κλη­ρώ­θη­κε ένα χρο­νο­βό­ρο, απαι­τη­τι­κό καθή­κον μελέ­της — συγ­γρα­φής της Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ για μια μεγά­λη χρο­νι­κή περί­ο­δο, από την ίδρυ­σή του έως την απο­κα­τά­στα­ση της αστι­κής κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας το 1974.

(Ελέ­νη Μπέλ­λου ΠΓ ΚΕ ΚΚΕ)
“Νιώ­θου­με περή­φα­νοι ως ΚΕ, Τμή­μα Ιστο­ρί­ας, άλλα Τμή­μα­τα της ΚΕ, ένας σημα­ντι­κός κύκλος ιστο­ρι­κών, συνερ­γα­τών του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας που περι­λαμ­βά­νει και μη μέλη του Κόμ­μα­τος _ Συχνά θ’ ακού­τε ότι όχι μόνο τα πολι­τι­κά κόμ­μα­τα, αλλά και οι πολι­τι­κοί ή στρα­τιω­τι­κοί ηγέ­τες κ.λπ. δεν πρέ­πει να έχουν λόγο στη συγ­γρα­φή της Ιστο­ρί­ας για­τί δια­κα­τέ­χο­νται από υπο­κει­με­νι­σμό, «τη γρά­φουν σύμ­φω­να με τα συμ­φέ­ρο­ντά τους», εννο­ώ­ντας τα στε­νά ατο­μι­κά και όχι τα ταξι­κά τους συμ­φέ­ρο­ντα. Καλ­λιερ­γεί­ται ότι η ασφα­λέ­στε­ρη μεθο­δο­λο­γία είναι η λεγό­με­νη «προ­φο­ρι­κή Ιστο­ρία», που βασί­ζε­ται σε προ­σω­πι­κές μαρ­τυ­ρί­ες των αφα­νών ή ότι η Ιστο­ρία είναι δια­πά­λη μετα­ξύ μεμο­νω­μέ­νων, περιο­ρι­σμέ­νων ομά­δων, π.χ. ευρύ­τε­ρων οικο­γε­νειών. Προ­ω­θεί­ται η «μετα­μο­ντέρ­να» αντί­λη­ψη Ιστο­ρί­ας (Καλύ­βας, Μαρα­τζί­δης), η ανα­θε­ώ­ρη­ση της Ιστο­ρί­ας, ιδιαί­τε­ρα για τον Β΄ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, τον ρόλο της ΕΣΣΔ σ’ αυτόν, τον ρόλο του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ, του ΚΚΕ στην Ελλά­δα, αλλά και γενι­κό­τε­ρα σε ό,τι σχε­τί­ζε­ται με τον εργα­τι­κό — λαϊ­κό παρά­γο­ντα, την ταξι­κή πάλη, τις επα­να­στά­σεις, ακό­μα και τις αστικές”.

Η προ­σω­πι­κή μαρ­τυ­ρία, η προ­φο­ρι­κή μπο­ρεί να έχει τη συμ­βο­λή της, πολύ περισ­σό­τε­ρο η γρα­πτή (ημε­ρο­λό­γιο, έκθε­ση, επι­στο­λή) ως υλι­κό προς δια­σταύ­ρω­ση πλη­ρο­φο­ριών, ανα­ζή­τη­ση αρχεί­ων, αξιο­λό­γη­ση πλη­ρο­φο­ριών στη βιβλιο­γρα­φία κ.λπ. Έχει τη σημα­σία της στην εκλα­ΐ­κευ­ση. Κι εμείς την αξιο­ποιού­με, π.χ. στο 2ωρο ντο­κι­μα­ντέρ της ΚΝΕ για τον ξεση­κω­μό του Πολυ­τε­χνεί­ου. Μην ξεχνά­με όμως ότι οι πιο σημα­ντι­κές μαρ­τυ­ρί­ες δεν στη­ρί­ζο­νται μόνο στην προ­σω­πι­κή μνή­μη. Κάνουν ανα­σύν­θε­ση γεγο­νό­των και από γρα­πτές πηγές, ντοκουμέντα.

Πρό­κει­ται για ανα­γκαία μεθο­δο­λο­γι­κή διευ­κρί­νι­ση σχε­τι­κά με τον ρόλο της ΚΕ στη συγ­γρα­φή της μελέ­της της Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ, που ως επα­να­στα­τι­κό εργα­τι­κό κόμ­μα είναι παρα­γω­γός επα­να­στα­τι­κής θεω­ρί­ας, σε δια­λε­κτι­κή σχέ­ση με την επα­να­στα­τι­κή πολι­τι­κή πράξη.

Αυτό σημαί­νει ότι ανα­ζη­τά αρχεία, βιβλιο­γρα­φία που συμ­βάλ­λει στην έρευ­να, μελε­τά υλι­κό, βέβαια με κατα­με­ρι­σμό, απο­φα­σί­ζει για την έκδο­σή του, προ­βάλ­λει εκτι­μή­σεις κ.λπ. Συμπυ­κνώ­νει συμπε­ρά­σμα­τα και σε ευρέα Σώμα­τα, όπως οι δύο Πανελ­λα­δι­κές Συν­δια­σκέ­ψεις για την Ιστο­ρία, οι συζη­τή­σεις της ΚΕ.

Αλί­μο­νο αν οι Μαρξ — Ενγκελς — Λένιν αμφι­σβη­τη­θούν ως μελε­τη­τές, ως θεω­ρη­τι­κοί, ως ασχο­λού­με­νοι επι­στη­μο­νι­κά με την Ιστο­ρία της κοι­νω­νι­κής εξέ­λι­ξης επει­δή ήταν επα­να­στά­τες της πολι­τι­κής δράσης.

Η θεω­ρη­τι­κή και μεθο­δο­λο­γι­κή βάση του ΚΚΕ στη μελέ­τη της Ιστο­ρί­ας του είναι ο δια­λε­κτι­κός υλι­σμός και όχι η ανα­πα­ρα­γω­γή των πολι­τι­κών θέσε­ών του κατά την εξε­τα­ζό­με­νη περί­ο­δο. Μελε­τά­με την ιστο­ρία της ταξι­κής πάλης, τον ρόλο του ΚΚΕ σ’ αυτήν σε συνάρ­τη­ση με την εξέ­λι­ξη, την ιστο­ρία της οικο­νο­μί­ας, της πολι­τι­κής και ιδε­ο­λο­γι­κής πάλης, την εξέ­λι­ξη των θεσμών, των μηχα­νι­σμών κατα­στο­λής στην Ελλά­δα στη σχέ­ση τους με τις εξε­λί­ξεις στα Βαλ­κά­νια, στην Ευρώ­πη, αλλά και διεθνώς.

Γι’ αυτό ανα­ζη­τού­με αρχεία, συστη­μα­το­ποιού­με τα δικά μας, αξιο­ποιού­με μελέ­τες που αφο­ρούν το ελλη­νι­κό καπι­τα­λι­στι­κό κρά­τος, την οικο­νο­μία και τα στοι­χεία του εποικοδομήματος.

Η ιστο­ρι­κή 12η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ (5–15 Φλε­βά­ρη 1968)

Με αυτήν τη μεθο­δο­λο­γία προ­έ­κυ­ψε σε 6 τόμους το Δοκί­μιο Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ από την ίδρυ­σή του έως το 1974, από την οποία προ­κύ­πτει ένα συμπέ­ρα­σμα: Παρά τις δυσκο­λί­ες, τα προ­βλή­μα­τα, η ύπαρ­ξη — δρά­ση του ΚΚΕ έχει αδιά­κο­πη συνέ­χεια 105 χρό­νια και είμα­στε περή­φα­νοι γι’ αυτό.

Η ενό­τη­τα 6 τόμων βοη­θά στην κατα­νό­η­ση της κάθε ξεχω­ρι­στής περιό­δου. Κατα­λα­βαί­νου­με τη μια περί­ο­δο ανα­τρέ­χο­ντας στην προη­γού­με­νη, που δια­μορ­φώ­νο­νται οι παρά­γο­ντες των αιτιών. Είναι έργο που χρειά­ζε­ται σε κάθε κομ­μα­τι­κό μέλος, ΚΝί­τη, φίλο, όχι ως δια­κο­σμη­τι­κό της βιβλιο­θή­κης του, αλλά για ν’ ανα­τρέ­χει σ’ αυτό, χωρίς να το τρο­μά­ξει ο όγκος.

Ανα­λυ­τι­κά περιε­χό­με­να, πηγές, βιβλιο­γρα­φία, χρο­νο­λό­γιο, ονο­μα­το­λό­γιο, πρό­λο­γοι, εισα­γω­γές, εκτι­μή­σεις, συμπε­ρά­σμα­τα κατά κεφά­λαιο, επί­λο­γοι, είναι οδη­γός για μελέτη.

Μπο­ρεί να σκε­φτεί κάποιος: Πώς αξιο­λο­γεί­ται η περί­ο­δος της δικτα­το­ρί­ας στην Ιστο­ρία του Κόμ­μα­τος σε σχέ­ση με προη­γού­με­νες περιόδους;

• Δεν είναι η 10ετία του 1940 όπου κορυ­φώ­θη­κε η ταξι­κή πάλη, κιν­δύ­νευ­σε η αστι­κή εξου­σία, αντι­κει­με­νι­κά τέθη­κε στην ημε­ρή­σια διά­τα­ξη η άμε­ση πάλη για την κατά­κτη­ση της εργα­τι­κής εξουσίας.
• Δεν είναι η περί­ο­δος 1956 — 1968, που κυριαρ­χεί η δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή στρο­φή, αυτή που έβα­λε σε κίν­δυ­νο την ίδια την υπό­στα­ση του ΚΚΕ.
• Είναι περί­ο­δος που εντεί­νε­ται θετι­κά η δια­πά­λη για την οργα­νω­τι­κή απο­κα­τά­στα­ση του Κόμ­μα­τος στην Ελλά­δα, της Κομ­μου­νι­στι­κής Νεο­λαί­ας του, με κρί­σι­μες Ολο­μέ­λειες, με δια­πά­λη που οδή­γη­σε στη διά­σπα­ση του 1968, η αλλα­γή στη χρέ­ω­ση της ευθύ­νης του Α΄ Γραμ­μα­τέα της ΚΕ από τον Κώστα Κολι­γιάν­νη στον Χαρί­λαο Φλω­ρά­κη το 1973.

Ο χαρακτήρας — τα αίτια της δικτατορίας

Είναι ζήτη­μα που μπο­ρεί ακό­μα να προ­κα­λεί απο­ρί­ες ή και ασυ­νεί­δη­τα ν’ ανα­πα­ρά­γει συγ­χύ­σεις ή του­λά­χι­στον μονό­πλευ­ρη προ­σέγ­γι­ση σε παλιά εκτί­μη­ση του Κόμματος.

Από ταξι­κή σκο­πιά υπάρ­χει το προ­φα­νές, ότι ήταν μορ­φή της αστι­κής εξου­σί­ας, ως στρα­τιω­τι­κή παρέμ­βα­ση ανα­στο­λής του αστι­κού κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού και εν μέρει καλυ­πτό­ταν απ’ το ίδιο το υπάρ­χον Σύνταγ­μα (έδι­νε αυτήν τη δυνα­τό­τη­τα αλλά στον βασι­λιά). Μια τέτοια επι­λο­γή ποιον κυρί­ως υπηρετούσε;

Η ανα­στο­λή της αστι­κής κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας συζη­τιό­ταν από διά­φο­ρους θύλα­κες της αστι­κής τάξης, εξυ­πη­ρε­τού­σε άμε­σα την εγχώ­ρια αστι­κή εξου­σία. Δεν ήταν εκεί­νη την περί­ο­δο μια μορ­φή που επι­λε­γό­ταν κυρί­ως για την εξυ­πη­ρέ­τη­ση ξένης αστι­κής εξου­σί­ας, των ΗΠΑ. Ούτε, άλλω­στε, κιν­δύ­νευε η σχέ­ση της Ελλά­δας με ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΟΚ.

Αλλά δεν ήταν και «επα­νά­στα­ση» όπως ισχυ­ρί­ζο­νταν οι πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες, αφού ήταν γέν­νη­μα και υπη­ρέ­της της ίδιας τάξης, του ίδιου οικο­νο­μι­κού κοι­νω­νι­κού συστή­μα­τος. Η κατάρ­γη­ση της βασι­λεί­ας ήταν εκσυγ­χρο­νι­σμός μέσα στην ύπαρ­ξη — λει­τουρ­γία του ίδιου συστήματος.

Το στρα­τιω­τι­κό κίνη­μα των συνταγ­μα­ταρ­χών ήταν γέν­νη­μα μέσα στη λει­τουρ­γία του «εθνι­κού στρα­τού», είχε την ίδια αντι­κομ­μου­νι­στι­κή δια­παι­δα­γώ­γη­ση μ’ εκεί­νη που εκπο­ρευό­ταν από τους στρα­τη­γούς. Ολοι είχαν σχέ­ση, προϊ­στο­ρία — σχέ­σεις με το ΙΔΕΑ, με το «Σχέ­διο Προ­μη­θέ­ας», κινη­το­ποί­η­σης των Ενό­πλων Δυνά­με­ων γι’ αντι­με­τώ­πι­ση του «κομ­μου­νι­στι­κού κινδύνου».

Ο ηγε­τι­κός πυρή­νας των συνταγ­μα­ταρ­χών είχε μακρά θητεία στις Ενο­πλες Δυνά­μεις, με ανά­λο­γες δια­συν­δέ­σεις με αστούς πολι­τι­κούς, εκδό­τες εφη­με­ρί­δων, αλλά και με εφο­πλι­στές, βιο­μη­χά­νους, επι­τε­λεία των ΗΠΑ (CIA), του ΝΑΤΟ κ.λπ. Βέβαια κινή­θη­κε πιο απο­φα­σι­στι­κά, παρα­κάμ­πτο­ντας τους στρα­τη­γούς, τον βασιλιά.

Η δικτα­το­ρία των συνταγ­μα­ταρ­χών γεν­νή­θη­κε, λοι­πόν, μέσα από την κρί­ση του αστι­κού πολι­τι­κού συστή­μα­τος, με στό­χο να το βγά­λει από αυτήν. Για­τί το δια­μορ­φω­μέ­νο αστι­κό πολι­τι­κό σύστη­μα είχε εξα­ντλη­θεί στη­ριγ­μέ­νο στη μετεμ­φυ­λια­κή λει­τουρ­γία του, είχε γίνει παρω­χη­μέ­νο για την ενσω­μά­τω­ση — χει­ρα­γώ­γη­ση των εργα­τι­κών — λαϊ­κών δυνάμεων.

Ωστό­σο, οι ηγέ­τες του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος δεν είχαν ενιαία και καθα­ρή αντί­λη­ψη για το τι ακρι­βώς απαι­τού­σε η «εξυ­γί­αν­ση» ή «ανα­γέν­νη­ση» του συστή­μα­τος, όπως επι­κα­λού­νταν, και πόσος χρό­νος θα απαι­τού­νταν για την εκπλή­ρω­ση αυτής της απο­στο­λής. Πάντως, όπως επι­ση­μαί­νε­ται στο Δοκί­μιο, αδιαμ­φι­σβή­τη­τος στό­χος των πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών ήταν η ανα­μόρ­φω­ση του αστι­κού πολι­τι­κού συστή­μα­τος με νέα ενδε­χο­μέ­νως μορ­φή και σύν­θε­ση των αστι­κών κομ­μά­των, με πιο ανοι­χτή αντι­κομ­μου­νι­στι­κή κατα­σταλ­τι­κή κρα­τι­κή παρέμ­βα­ση, που είχε χαλα­ρώ­σει τη δεκα­ε­τία του 1960, ιδιαί­τε­ρα μετά από την κυβερ­νη­τι­κή ανά­δει­ξη της Ενω­σης Κέντρου, αλλά και τις μετα­κι­νή­σεις βου­λευ­τών του, τα Ιου­λια­νά, την «απο­στα­σία».

Η κρί­ση στην άσκη­ση της Βασι­λευο­μέ­νης Αστι­κής Δημο­κρα­τί­ας εκδη­λω­νό­ταν και στις σχέ­σεις Παλα­τιού — κυβέρ­νη­σης, στις αρμο­διό­τη­τες του πρώ­του ως προς τη δεύ­τε­ρη, στον άμε­σο ρόλο του βασι­λιά στον στρα­τό. Το δικτα­το­ρι­κό καθε­στώς τελι­κά έλυ­σε αυτόν τον «γόρ­διο δεσμό», με στρα­τιω­τι­κή, πολι­τι­κή, και συνταγ­μα­τι­κή παρέμβαση.

Λαθεμένη άποψη
περί φασιστικής διακυβέρνησης

Η χού­ντα δεν στη­ρί­χτη­κε σε κάποιο ναζιστικού/φασιστικού τύπου κόμ­μα, οι ηγέ­τες της δεν ήταν πολι­τι­κοί που αξιο­ποί­η­σαν την αναρ­ρί­χη­σή τους μέσω του αστι­κού κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού, δεν διέ­θε­ταν πολι­τι­κή οργά­νω­ση, νεο­λαία κ.λπ. Βέβαια η χού­ντα είχε στο ιδε­ο­λο­γι­κό της οπλο­στά­σιο φασι­στι­κά, ναζι­στι­κά στοι­χεία, τον άκρα­το αντι­κομ­μου­νι­σμό, το «Πατρίς, Θρη­σκεία, Οικογένεια».

Μύθος ήταν ο κομ­μου­νι­στι­κός κίν­δυ­νος, άλλω­στε το ΚΚΕ δεν είχε καν Οργα­νώ­σεις στην Ελλά­δα. Βέβαια, τα πιο σκλη­ρά τμή­μα­τα της αστι­κής εξου­σί­ας δεν ξεχνού­σαν όχι μόνο την περί­ο­δο 1944 — 1949, αλλά και μπο­ρεί να υπερ­τι­μού­σαν τη δυνα­μι­κή των αγώ­νων της δεκα­ε­τί­ας του 1960, ακό­μα και τη δρά­ση των κομ­μου­νι­στών μέσα στην ΕΔΑ σε συν­θή­κες κρί­σης στην Ένω­ση Κέντρου και προ­βλη­μά­των στην κυβερ­νη­τι­κή στα­θε­ρο­ποί­η­ση της ΕΡΕ.

Ποια η οικονομική πολιτική της δικτατορίας

Διε­ρευ­νού­με το πώς δομεί­ται η τάξη των καπι­τα­λι­στών στην Ελλά­δα, στους διά­φο­ρους κλά­δους της Μετα­ποί­η­σης, γενι­κό­τε­ρα της Βιο­μη­χα­νί­ας, πώς εξε­λίσ­σε­ται η εγχώ­ρια συσ­σώ­ρευ­ση κεφα­λαί­ου, η σχέ­ση της με την εισα­γω­γή ξένου κεφα­λαί­ου σε διά­φο­ρες μορ­φές, η σχέ­ση όλων αυτών με την οικο­νο­μι­κή πολι­τι­κή (φορο­λο­γι­κή, δασμών, νομι­σμα­τι­κή — δημο­σιο­νο­μι­κή, μισθο­λο­γι­κή, με Προ­γράμ­μα­τα Δημο­σί­ων Επεν­δύ­σε­ων κ.λπ.).

Γίνε­ται εσω­τε­ρι­κή συσ­σώ­ρευ­ση κεφα­λαί­ου, η πολι­τι­κή της δικτα­το­ρί­ας εξυ­πη­ρέ­τη­σε το εγχώ­ριο κεφά­λαιο με πιο δυνα­μι­κό τμή­μα του το εφο­πλι­στι­κό, φυσι­κά και το ξένο, αμε­ρι­κα­νι­κό και ευρω­παϊ­κό, όπως άλλω­στε και οι προ­δι­κτα­το­ρι­κές κοι­νο­βου­λευ­τι­κές κυβερ­νή­σεις. Οι πιο σημα­ντι­κές αμε­ρι­κα­νι­κές επεν­δύ­σεις έγι­ναν στα πετρέλαια.

Είναι μύθος ότι διέ­κο­ψε η ΕΟΚ τη δια­δι­κα­σία έντα­ξης της Ελλά­δας. Συνε­χί­στη­κε κανο­νι­κά αυτό που βρι­σκό­ταν σε εξέ­λι­ξη, η σύν­δε­ση Ελλά­δας με ΕΟΚ ως προ­ε­τοι­μα­σία έντα­ξης. Το Συμ­βού­λιο της Ευρώ­πης, που δεν ήταν όργα­νο της ΕΟΚ, είχε κατα­δι­κά­σει το χου­ντι­κό καθεστώς.

Η περί­ο­δος της δικτα­το­ρί­ας επι­βε­βαιώ­νει τα συμπε­ρά­σμα­τα για την αστι­κή οικο­νο­μι­κή πολι­τι­κή που έχου­με ανα­δεί­ξει σε προη­γού­με­νους τόμους, ότι: Το αν εφαρ­μό­ζε­ται πιο επε­κτα­τι­κή δημο­σιο­νο­μι­κή και πιο χαλα­ρή νομι­σμα­τι­κή πολι­τι­κή ή όχι, δεν είναι ζήτη­μα περισ­σό­τε­ρο ή λιγό­τε­ρο δημο­κρα­τι­κής ευαι­σθη­σί­ας μιας αστι­κής κυβέρ­νη­σης, της μορ­φής της (δικτα­το­ρι­κά ή κοι­νο­βου­λευ­τι­κά προ­ερ­χό­με­νης), της κομ­μα­τι­κής της σύν­θε­σης (φιλε­λεύ­θε­ρης, σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κής), παρό­λο που μπο­ρούν να έχουν ορι­σμέ­νες διαφορές.

Στη γενι­κή της κατεύ­θυν­ση είναι ζήτη­μα ανα­γκών των φάσε­ων του οικο­νο­μι­κού κύκλου της διευ­ρυ­μέ­νης καπι­τα­λι­στι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής. Γι’ αυτό και επί δικτα­το­ρί­ας, σε δια­φο­ρε­τι­κές φάσεις του κύκλου, εφαρ­μό­στη­κε δια­φο­ρε­τι­κή οικο­νο­μι­κή πολιτική.

Και μάλι­στα, στα πρώ­τα χρό­νια η δικτα­το­ρία στο μείγ­μα της οικο­νο­μι­κής πολι­τι­κής της περιέ­λα­βε πλευ­ρές ενσω­μά­τω­σης των εργα­τι­κών — αγρο­τι­κών μαζών (στε­γα­στι­κή πολι­τι­κή — αντι­πα­ρο­χή, δια­γρα­φή αγρο­τι­κών χρε­ών, άδειες για ταξί κ.λπ.).

Ούτε η κρι­τι­κή που της έχουν ασκή­σει επι­φα­νείς αστοί οικο­νο­μο­λό­γοι — πολι­τι­κοί έχει βάση, ότι ήταν ιδιαί­τε­ρο χαρα­κτη­ρι­στι­κό της η δια­σπο­ρά των επι­δο­τή­σε­ων σε πολύ μικρά κεφά­λαια, μεσαία στρώ­μα­τα, παρό­τι υπήρ­χε κι αυτό το στοι­χείο και επα­να­λή­φθη­κε και από μετέ­πει­τα κοι­νο­βου­λευ­τι­κές κυβερ­νή­σεις (ΜΟΠ).

Η εξωτερική πολιτική της δικτατορίας

Σε γενι­κή γραμ­μή ήταν ίδια με τις μετεμ­φυ­λια­κές κυβερ­νή­σεις (μ’ εξαί­ρε­ση το Κυπρια­κό): Συμ­μα­χία με ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, Βρε­τα­νία. Εν μέρει συνέ­χι­ση και προη­γού­με­νης τάσης αυτο­νό­μη­σης σε ορι­σμέ­να ζητή­μα­τα με στό­χο την ισχυ­ρο­ποί­η­ση της θέσης της Ελλά­δας (π.χ. είχε προη­γη­θεί της δικτα­το­ρί­ας η δια­πραγ­μά­τευ­ση για βάσεις με περισ­σό­τε­ρα ανταλ­λάγ­μα­τα, όχι απο­θή­κευ­ση πυρηνικών).

Σημεια­κές και όχι θεμε­λια­κές υπήρ­χαν εκα­τέ­ρω­θεν δια­φο­ρές όταν ο έλεγ­χος της ευρύ­τε­ρης περιο­χής Ανατ. Μεσο­γεί­ου, Ερυ­θράς, Μ. Ανα­το­λής από ΗΠΑ, ΝΑΤΟ κ.λπ., οι κινή­σεις τους έρχο­νταν σε αντί­θε­ση με ειδι­κό­τε­ρα συμ­φέ­ρο­ντα της Ελλά­δας (π.χ. σχέ­σεις Ελλά­δας — Αιγύ­πτου, αντι­θέ­σεις Τουρ­κί­ας — Ελλά­δας / Κύπρος). Ολ’ αυτά σε ευρω­παϊ­κές συν­θή­κες χαλά­ρω­σης του «ψυχρού πολέ­μου» μετα­ξύ καπι­τα­λι­στι­κών — σοσια­λι­στι­κών κρα­τών, ισχυ­ρο­ποί­η­σης καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών που ήθε­λαν να ενι­σχύ­σουν τη δική τους θέση, π.χ. Γαλ­λία ένα­ντι των ΗΠΑ.

Το Κυπρια­κό απο­τε­λού­σε μόνι­μο «αγκά­θι» των προ­δι­κτα­το­ρι­κών κυβερ­νή­σε­ων αλλά και της δικτα­το­ρί­ας. Προ­δι­κτα­το­ρι­κά η ελλη­νι­κή καπι­τα­λι­στι­κή εξου­σία είχε εγκα­τα­λεί­ψει το σύν­θη­μα της ένω­σης, υπο­λο­γί­ζο­ντας την αντί­δρα­ση της συμ­μά­χου Μ. Βρε­τα­νί­ας, γεγο­νός που τρο­φο­δο­τού­σε αντι­δρά­σεις σε Ελλά­δα και Κύπρο και σχέ­δια διχο­τό­μη­σης και διπλής ένω­σης, που στρέ­φο­νταν ενα­ντί­ον των κυπρια­κών δυνά­με­ων που διεκ­δι­κού­σαν ανεξαρτησία.

Και εντός της δικτα­το­ρί­ας οξύν­θη­καν οι αντι­θέ­σεις (μετα­ξύ Παπα­δό­που­λου και Ιωαν­νί­δη) στο Κυπρια­κό ζήτη­μα, που τελι­κά όξυ­νε την κρί­ση της δικτα­το­ρί­ας, με το πρα­ξι­κό­πη­μα στην Κύπρο και την τουρ­κι­κή εισβολή.

Ποια είναι η συνολική ιδεολογικοπολιτική
και οργανωτική κατάσταση του Κόμματος μπαίνοντας
στη δικτατορία και στην πορεία;

Έχει πολ­λά προ­βλή­μα­τα που τα κου­βα­λά απ’ όλη την προη­γού­με­νη περί­ο­δο του 1949 — 1967 και πιο πίσω.

• Δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή στρο­φή στο ΚΚΕ που φτά­νει και στη δια­λυ­τι­κή οργα­νω­τι­κή πολι­τι­κή του.
• ΚΝΕ δεν υπάρ­χει (για χρό­νια οι νεο­λαί­οι κομ­μου­νι­στές δρουν μέσα από άλλου τύπου νεο­λαι­ί­στι­κες οργα­νώ­σεις (Λαμπρά­κη­δων, Νεο­λαί­ας ΕΔΑ).
• Το 8ο Συνέ­δριο το 1961 (σε σχέ­ση με την 6η, 7η, 8η Ολο­μέ­λεια) δεν είχε κατα­λή­ξει σε ουσια­στι­κά συμπε­ρά­σμα­τα, ούτε για την ουσία των λαθών της δεκα­ε­τί­ας του ’40, ούτε για την οπορ­του­νι­στι­κή κατρα­κύ­λα του 1956, ούτε για τη διά­λυ­ση των Κομ­μα­τι­κών Οργανώσεων.

Το 1968, η 12η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια έβα­λε φρέ­νο στην οργα­νω­τι­κή διά­λυ­ση του Κόμ­μα­τος, είχε ως συνέ­χεια την ίδρυ­ση της ΚΝΕ, δεν έλυ­σε όμως απο­φα­σι­στι­κά τη συγκρό­τη­ση Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων, παρά ουσια­στι­κά μετά τη 18η Ολομέλεια.

Στην περί­ο­δο της δικτα­το­ρί­ας επα­να­λαμ­βά­νε­ται η στρα­τη­γι­κή των στα­δί­ων, η ανα­ζή­τη­ση πολι­τι­κής συνερ­γα­σί­ας με οπορ­του­νι­στι­κές και αστι­κές δυνά­μεις για τη δια­μόρ­φω­ση κυβέρ­νη­σης των αντι­δι­κτα­το­ρι­κών δυνάμεων.

Αυτή η στρα­τη­γι­κή συνο­δεύ­ε­ται από σει­ρά αντι­φά­σε­ων και χαρα­κτη­ρι­στι­κών προ­βλη­μα­τι­κών θέσε­ων, και στην οργα­νω­τι­κή και στην πολι­τι­κή συμ­μα­χιών, π.χ. στό­χος ανα­συ­γκρό­τη­σης της ΕΔΑ ή άλλων πολι­τι­κών σχη­μά­των ή αντι­δι­κτα­το­ρι­κών μετώ­πων πάλης με αστι­κές πολι­τι­κές δυνάμεις.

Αν και το Κόμ­μα είναι το μόνο που επι­διώ­κει την ανα­τρο­πή της δικτα­το­ρί­ας με παρέμ­βα­ση του εργα­τι­κού — λαϊ­κού παρά­γο­ντα, δεν συν­δέ­ει το ζήτη­μα με πάλη γι’ ανα­τρο­πή της αστι­κής εξουσίας.

Στο ζήτη­μα σχέ­σης στρα­τη­γι­κής — κομ­μα­τι­κής οικο­δό­μη­σης, ετοι­μό­τη­τας, συλ­λο­γι­κό­τη­τας σε οποιεσ­δή­πο­τε συν­θή­κες, επι­χει­ρεί­ται μια περαι­τέ­ρω επε­ξερ­γα­σία στον Τόμο Γ2.

Η στα­δια­κή στρα­τη­γι­κή του Κόμ­μα­τος συνο­δεύ­ε­ται από προ­βλη­μα­τι­κό­τη­τα στη μεθο­δο­λο­γι­κή προ­σέγ­γι­ση της προ­ο­πτι­κής ή ύπαρ­ξης συνο­λι­κής οικο­νο­μι­κής — πολι­τι­κής κρί­σης, σ’ αυτό που χαρα­κτη­ρί­ζου­με «επα­να­στα­τι­κή κατά­στα­ση», στην οποία δια­μορ­φώ­νε­ται θεα­μα­τι­κή άνο­δος εργα­τι­κών — λαϊ­κών δια­θέ­σε­ων και απαι­τεί­ται από το Κόμ­μα σχέ­διο κατά­κτη­σης της εξου­σί­ας. Δεν υπήρ­χε στο Πρό­γραμ­μα, στη λογι­κή του Κόμ­μα­τος ούτε και με το 9^ο Συνέ­δριο (1973).

Δεκέμ­βρης 1973: Το 9ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ

Εδώ φαί­νε­ται η δυνα­τό­τη­τα, η συνο­λι­κή ιδε­ο­λο­γι­κή — πολι­τι­κή και οργα­νω­τι­κή ετοι­μό­τη­τα ενός ΚΚ να συν­δέ­σει αυτές τις δια­θέ­σεις σε σχέ­διο επι­δί­ω­ξης ανα­τρο­πής της υπάρ­χου­σας εξου­σί­ας, κι όχι μόνο μιας συγκε­κρι­μέ­νης μορ­φής της για ν’ αντι­κα­τα­στα­θεί από μια άλλη, πιο ήπια στην ενσω­μά­τω­ση των λαϊ­κών μαζών.

Όλη η χρο­νι­κή περί­ο­δος που συζη­τά­με και όχι μόνο σε χώρες της Ευρώ­πης, αλλά και άλλων ηπεί­ρων, έδω­σε σχε­τι­κά γεγο­νό­τα. Επι­χει­ρού­με να βαθύ­νου­με σε αυτά, π.χ. Μάης ’68 στη Γαλ­λία, Χιλή, Πορ­το­γα­λία, για κρί­ση στη Μ. Ανα­το­λή, χωρίς να σημαί­νει ότι εκτι­μά­με κι ανά­λο­γη ύπαρ­ξη επα­να­στα­τι­κής κατάστασης.

Φυσι­κά δεν κάνου­με εξει­δι­κευ­μέ­νη μελέ­τη για την κάθε περί­πτω­ση, αν και έχου­με ορι­σμέ­νη βιβλιο­γρα­φία. Ασχο­λού­μα­στε πιο συστη­μα­τι­κά με την ελλη­νι­κή περί­πτω­ση, του φοι­τη­τι­κού και εργα­τι­κού — λαϊ­κού ξεση­κω­μού του Πολυ­τε­χνεί­ου τον Νοέμ­βρη 1973.

Η σχέση “αυθόρμητου — συνειδητού”

Στα σημα­ντι­κά συμπε­ρά­σμα­τα που προ­σφέ­ρει αυτή η χρο­νι­κή περί­ο­δος, ανα­φε­ρό­μα­στε στη σχέ­ση «αυθόρ­μη­του — συνει­δη­τού» στην ταξι­κή πάλη. Κάτω από ορι­σμέ­νες συν­θή­κες — οικο­νο­μι­κές, γενι­κό­τε­ρα κοι­νω­νι­κές, πολι­τι­κές — δηλα­δή σε συν­θή­κες συσ­σώ­ρευ­σης κρι­σια­κών φαι­νο­μέ­νων του συστή­μα­τος, εκδη­λώ­νο­νται σχε­τι­κά από­το­μα λαϊ­κές συγκρου­σια­κές και υπό προ­ϋ­πο­θέ­σεις εξε­γερ­τι­κές διαθέσεις.

Ακό­μα και ο χαρα­κτη­ρι­σμός που δίνου­με, «ξεση­κω­μός», και όχι «εξέ­γερ­ση» προσ­διο­ρί­ζει όχι μόνο το «αυθόρ­μη­το», αλλά κυρί­ως το ταξι­κά πιο περιο­ρι­σμέ­νο, αλλά και τοπι­κά περιο­ρι­σμέ­νο. Δεν ξεκί­νη­σε από το εργα­τι­κό κίνη­μα, αλλά εκδη­λώ­θη­κε ως εργα­τι­κή — λαϊ­κή συμπα­ρά­στα­ση σε μια έξαρ­ση του φοι­τη­τι­κού κινή­μα­τος, η οποία δεν περιο­ρί­στη­κε σε στε­νά φοι­τη­τι­κά αιτή­μα­τα, αλλά συν­δέ­θη­κε με την άρνη­ση της δικτατορίας.

Όπως ανα­λύ­ε­ται και στο Δοκί­μιο και στην ξεχω­ρι­στή έκδο­ση για τα 50 χρό­νια από τον ξεση­κω­μό του Πολυ­τε­χνεί­ου, δεν υπάρ­χουν «σινι­κά τεί­χη» ανά­με­σα σ’ αυτά που χαρα­κτη­ρί­ζου­με «αυθόρ­μη­το» και «συνει­δη­τό», με την έννοια ότι μέσα στις μάζες, μέσα στα κινή­μα­τα δρουν δυνά­μεις από ένα μεγά­λο φάσμα πολι­τι­κών οργα­νώ­σε­ων, όχι μόνο του ΚΚ και της Νεο­λαί­ας του, αλλά απ’ όλο το φάσμα το αντι­κα­θε­στω­τι­κό (αναρ­χο­αυ­τό­νο­μοι, εκπρό­σω­ποι από τάσεις και ρεύ­μα­τα του δια­σπα­σμέ­νου διε­θνούς ΚΚ, άλλοι ευρέ­ος φάσμα­τος οπορ­του­νι­στές), αλλά και από ορι­σμέ­νες αστι­κές δυνάμεις.

Ωστό­σο, το πώς ξεσπά ένας μαζι­κός μαχη­τι­κός αγώ­νας, πότε ακρι­βώς, τι μορ­φή παίρ­νει, αν γενι­κεύ­ε­ται και κυρί­ως με ποια κατεύ­θυν­ση διεκ­δί­κη­σης ως προς την εξου­σία, αυτό είναι ζήτη­μα που εξε­τά­ζου­με ως συνει­δη­τή πολι­τι­κή έκφρα­ση από τη μεριά του επα­να­στα­τι­κού εργα­τι­κού, δηλα­δή του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμματος.

Τον Νοέμ­βρη του ’73 το Κόμ­μα μας δεν ήταν κατάλ­λη­λα προ­ε­τοι­μα­σμέ­νο με σχέ­διο ν’ αντι­με­τω­πί­σει τον ξεση­κω­μό του Πολυ­τε­χνεί­ου, έστω για την ανα­τρο­πή της δικτα­το­ρί­ας υπό την αγω­νι­στι­κή μαζι­κή πίε­ση του εργα­τι­κού — λαϊ­κού παρά­γο­ντα, όπως επιδίωκε.

Άλλω­στε, μικρή ήταν η από­στα­ση από τη 18^η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ, που έβα­λε πλέ­ον πιο απο­φα­σι­στι­κά το ζήτη­μα της συγκρό­τη­σης των ΚΟ. Αυτό δεν σημαί­νει ότι δεν πρω­το­πό­ρη­σε μ’ όλες τις δυνά­μεις του μέσα στο Πολυ­τε­χνείο και γενι­κό­τε­ρα μέσα στο φοι­τη­τι­κό κίνη­μα, αλλά και έξω απ’ αυτό, ιδιαί­τε­ρα με τις δυνά­μεις του στον κλά­δο των Οικο­δό­μων και με αυτές των μαθητών.

Όμως, η απου­σία επε­ξερ­γα­σμέ­νου σχε­δί­ου φανε­ρώ­θη­κε και στις αρχι­κές ταλα­ντεύ­σεις οργα­νω­μέ­νων δυνά­με­ων, κυρί­ως φοι­τη­τών, ανα­φο­ρι­κά με την πραγ­μα­το­ποί­η­ση της συγκε­κρι­μέ­νης κατά­λη­ψης ή κάποια συν­θή­μα­τα καθώς και την προ­ο­πτι­κή της. Βέβαια, η ταλά­ντευ­ση τρο­φο­δο­τού­νταν και από την προη­γού­με­νη εμπει­ρία χτυ­πη­μά­των, δρά­σης προ­βο­κα­τό­ρων, αλλά και από τα διά­φο­ρα άστο­χα ή άκαι­ρα συν­θή­μα­τα που υιο­θε­τή­θη­καν τις πρώ­τες ώρες του ξεση­κω­μού και δια­μόρ­φω­ναν μια εικό­να προ­βο­κα­τό­ρι­κης δράσης.

Και στη συνέ­χεια στο πλαί­σιο της γενι­κά σωστής εκτί­μη­σης για τον φοι­τη­τι­κό και εργα­τι­κό — λαϊ­κό ξεση­κω­μό του Πολυ­τε­χνεί­ου, δεν έλει­ψαν και λαθε­μέ­νες ή υπερ­βο­λι­κές εκτι­μή­σεις ανα­φο­ρι­κά με τη δρά­ση προ­βο­κα­τό­ρων, ειδι­κά σε συν­θή­κες παρα­νο­μί­ας του Κόμ­μα­τος ή σε συν­θή­κες που η παρα­τε­τα­μέ­νη έλλει­ψη πεί­ρας από παρά­νο­μη δου­λειά δυσκό­λευε την άντλη­ση συλ­λο­γι­κών συμπερασμάτων.

Οι αδυ­να­μί­ες του Κόμ­μα­τος δεν αναι­ρούν τον ηρω­ι­σμό του, που πρέ­πει να γίνε­ται γνω­στός ιδιαί­τε­ρα στις νεό­τε­ρες γενιές, να γίνε­ται πηγή κομ­μου­νι­στι­κής δια­παι­δα­γώ­γη­σης, αντο­χής, έμπνευ­σης αλλά και ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κής δύνα­μης να υπε­ρα­σπι­ζό­μα­στε το Κόμ­μα και την ΚΝΕ, την Ιστο­ρία του, από κάθε προ­έ­λευ­σης αντι-ΚΚΕ στρε­βλώ­σεις και επιθέσεις.

Είναι άλλο ζήτη­μα να μη φοβό­μα­στε να δού­με κατά­μα­τα και σε βάθος τις αδυ­να­μί­ες μας, να εντο­πί­ζου­με τις αιτί­ες τους, ώστε να βγά­ζου­με συμπε­ρά­σμα­τα που θα βοη­θούν στην κατά­κτη­ση και εμβά­θυν­ση των κομ­μου­νι­στι­κών, επα­να­στα­τι­κών χαρα­κτη­ρι­στι­κών από γενιά σε γενιά και στις πρω­τό­γνω­ρες σημε­ρι­νές συνθήκες.

Και είναι πηγή τέτοιας δια­δι­κα­σί­ας όλα τα συμπε­ρά­σμα­τα που αφο­ρούν όχι μόνο τα στρα­τη­γι­κά — προ­γραμ­μα­τι­κά ζητή­μα­τα, αλλά και την οργά­νω­ση και λει­τουρ­γία του Κόμ­μα­τος. Π.χ.:

• Το γεγο­νός ότι στ’ όνο­μα της ενό­τη­τας δεν έγι­νε πλή­ρης οργα­νω­τι­κός δια­χω­ρι­σμός απ’ όλα τα στε­λέ­χη της οπορ­του­νι­στι­κής ομά­δας, αμέ­σως μετά τη 12^η Ολομέλεια.
• Η σημε­ρι­νή μας ματιά για το πού και πώς έγι­νε η κρι­τι­κή εκ μέρους μελών της ΚΕ και του ΠΓ προς τον Κ. Κολι­γιάν­νη (όχι εντός της ΚΕ αλλά απευ­θυ­νό­με­νοι κυρί­ως στο ΚΚΣΕ).
• Προ­βλή­μα­τα συλ­λο­γι­κό­τη­τας πρώτ’ απ’ όλα στο ΠΓ. Μια σει­ρά προ­βλή­μα­τα — αδυ­να­μί­ες που καθυ­στέ­ρη­σαν την παρά­νο­μη ανα­συ­γκρό­τη­ση των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων και οργάνων.
• Ειδι­κό­τε­ρα ζητή­μα­τα της παρά­νο­μης δου­λειάς που συν­δέ­ο­νται με την εμβέ­λεια των χτυ­πη­μά­των του χου­ντι­κού καθε­στώ­τος, της ακύ­ρω­σης στε­λε­χών από την παρά­νο­μη δρά­ση, λόγω επα­νά­λη­ψης ίδιων λαθών, μη έγκαι­ρης συλ­λο­γι­κής εκτίμησης.

• 1914 Γεν­νή­θη­κε στις 21 του Ιού­λη στο χωριό Παλιο­ζο­γλώ­πι του Δήμου Ιτά­μου στα Αγρα­φα της Καρδίτσας.
• 1924 Εγκα­θί­στα­ται στην Καρδίτσα.
• 1929 Στρα­το­λο­γεί­ται στους πρω­το­πό­ρους της ΟΚΝΕ.
• 1933 Μπαί­νει στη Σχο­λή Τηλε­γρα­φη­τών των ΤΤΤ (Τηλε­γρα­φί­ας-Ταχυ­δρο­μεί­ων-Τηλε­φω­νί­ας). Οντας σπου­δα­στής κηρύσ­σε­ται η μεγά­λη απερ­γία των «Τρια­τα­τι­κών». Οι σπου­δα­στές απερ­γούν μαζί με τους εργα­ζό­με­νους και ο Χαρί­λα­ος εκλέ­γε­ται στην Επι­τρο­πή Αγώ­να. Αργό­τε­ρα θα συγκρο­τη­θεί Σύλ­λο­γος Σπου­δα­στών των ΤΤΤ, στον οποίο εκλέ­γε­ται και γραμματέας.
• 1934 Προ­σλαμ­βά­νε­ται ως τηλε­γρα­φη­τής στην ΤΤΤ. Αρχί­ζει μια απί­στευ­τη περι­πλά­νη­ση «μετα­θέ­σε­ων» από πόλη σε πόλη, εξαι­τί­ας της συν­δι­κα­λι­στι­κής του δρά­σης. Σε όποια πόλη και αν βρε­θεί, θα επι­διώ­ξει και θα έχει σύν­δε­ση με πυρή­νες παρά­νο­μων κομμουνιστών.

1939 Παρου­σιά­ζε­ται για να υπη­ρε­τή­σει τη στρα­τιω­τι­κή του θητεία.

1940 Μετά την κήρυ­ξη του πολέ­μου ο Χ. Φλω­ρά­κης στέλ­νε­ται στο μέτω­πο. Τη νύχτα της 27ης προς 28η του Οκτώ­βρη είναι βάρ­δια στο κεντρι­κό τηλε­γρα­φείο. Από τις μηχα­νές που δού­λευε πέρα­σαν τα πρώ­τα τηλε­γρα­φή­μα­τα για την κήρυ­ξη του πολέ­μου. Την επο­μέ­νη το πρωί κατα­τά­χτη­κε μαζί με τα δύο του αδέλ­φια. Λέει ο ίδιος: «Από τους πρώ­τους, σχε­δόν, βρε­θή­κα­με στο σιδη­ρο­δρο­μι­κό “Σταθ­μό Λαρί­σης” και οι τέσ­σα­ρες. Ο πατέ­ρας μου, εγώ και οι δύο αδελ­φοί μου. Ηταν τόσος ο συνω­στι­σμός όσων έφευ­γαν για το μέτω­πο και τόσος ο ενθου­σια­σμός, ώστε ο μακα­ρί­της ο πατέ­ρας μου — για να προ­λά­βου­με — έσκυ­ψε, έκα­νε την πλά­τη του σκα­λο­πά­τι και βοή­θη­σε να πηδή­σου­με τη μάντρα. Πρώ­τος ο Αλέ­ξαν­δρος, δεύ­τε­ρος ο Λάμπρος και τρί­τος εγώ…».

• 1941 Στις αρχές του Ιού­νη στρα­το­λο­γεί­ται στο ΚΚΕ. Το Σεπτέμ­βρη στο ΕΑΜ.
• 1942 Το Μάη περ­νά­ει στην παρα­νο­μία και το Δεκέμ­βρη ανε­βαί­νει στο βου­νό.1943-’45 Ανα­λαμ­βά­νει, δια­δο­χι­κά, λοχα­γός και ταγ­μα­τάρ­χης του ΕΛΑΣ, παίρ­νει μέρος στα Δεκεμ­βρια­νά και τον Οχτώ­βρη του ’45 συλλαμβάνεται.
• 1946 Το Γενά­ρη αμνη­στεύ­ε­ται από την κυβέρ­νη­ση Σοφού­λη. Το Δεκέμ­βρη ανε­βαί­νει στο βου­νό, στο Δημο­κρα­τι­κό Στρα­τό Ελλάδας.
• 1947-’49 Συμ­με­τέ­χει σε δεκά­δες μάχες, επι­κε­φα­λής στρα­τιω­τι­κών ομά­δων του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού. Ορί­ζε­ται στην αρχή αντι­συ­νταγ­μα­τάρ­χης και το Νοέμ­βρη του ’48 συνταγ­μα­τάρ­χης του Δημο­κρα­τι­κού Στρατού.
• 1949 Την άνοι­ξη ανα­δει­κνύ­ε­ται ανα­πλη­ρω­μα­τι­κό μέλος της ΚΕ και στη συνέ­χεια τακτι­κό μέλος της ΚΕ του Κόμ­μα­τος. Το Σεπτέμ­βρη περ­νά­ει στην ΕΣΣΔ.

1950-’53 Φοι­τά και ολο­κλη­ρώ­νει τις σπου­δές του στη Στρα­τιω­τι­κή Ακα­δη­μία του Φρούνζε.

• 1954 Επι­στρέ­φει, στις 5 του Απρί­λη, παρά­νο­μα στην Ελλά­δα. Συλ­λαμ­βά­νε­ται στις 27 του Ιούλη.
• 1960 Μετά από αρκε­τές ανα­βο­λές αρχί­ζει το Μάη η μεγά­λη του δίκη στο στρατοδικείο.
• 1966 Στις 20 του Απρί­λη απο­φυ­λα­κί­ζε­ται με όρους.
• 1967 Συλ­λαμ­βά­νε­ται στις 21 του Απρί­λη και εξο­ρί­ζε­ται μέχρι και την άνοι­ξη του 1971.
• 1968 Ο Χαρί­λα­ος, μετά τη διά­σπα­ση του Κόμ­μα­τος, συμ­με­τέ­χει και συμ­βάλ­λει απο­φα­σι­στι­κά στη μάχη για την επι­κρά­τη­ση των απο­φά­σε­ων της 12^ης Ολο­μέ­λειας. Το Δεκέμ­βρη του 1969 από το στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης της Λέρου (Παρ­θέ­νι), σημειώ­νει σε επι­στο­λή του: «Η 12η Ολο­μέ­λεια, με τις απο­φά­σεις της, σήκω­σε απο­φα­σι­στι­κά τη σημαία της πάλης ενά­ντια στον οπορ­του­νι­σμό και τον ανα­θε­ω­ρη­τι­σμό, που κόντευε, με τη δρά­ση της φρα­ξιο­νι­στι­κής ομά­δας, να κυριαρ­χή­σει και να γίνει η επί­ση­μη πολι­τι­κή και οργα­νω­τι­κή γραμ­μή του Κόμ­μα­τος. Τη σημαία της πάλης για την υπε­ρά­σπι­ση των αρχών του μαρ­ξι­σμού — λενι­νι­σμού, για την οικο­δό­μη­ση των κομ­μα­τι­κών οργα­νώ­σε­ων στην Ελλά­δα με βάση τις λενι­νι­στι­κές αρχές για το κόμ­μα νέου τύπου. Με τις απο­φά­σεις της 12ης Ολο­μέ­λειας σημειώ­νε­ται μια απο­φα­σι­στι­κή στρο­φή για να προ­χω­ρή­σει το Κόμ­μα στα­θε­ρά στον επα­να­στα­τι­κό του δρόμο».

Είναι δύσκο­λο να κατα­γρα­φεί ολό­κλη­ρη η δια­δρο­μή του αγώ­να και της προ­σφο­ράς στο Κόμ­μα και στο κίνη­μα του Χαρί­λα­ου Φλω­ρά­κη, στις λίγες αρά­δες ενός αφιε­ρώ­μα­τος σαν το σημε­ρι­νό. Εδώ δίνου­με ορι­σμέ­νες σύντο­μες αλλά χαρα­κτη­ρι­στι­κές στιγ­μές απ’ αυτή την πορεία καθώς και ορι­σμέ­νες προ­σω­πι­κές του μαρ­τυ­ρί­ες, όπως κατα­γρά­φτη­καν στο δίτο­μο βιβλίο του Χρ. Θεο­χα­ρά­του «Χαρί­λα­ος Φλωράκης».

• 1972 Τον Ιού­νη, η 16η Ολο­μέ­λεια τον εκλέ­γει μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στη 17η Ολο­μέ­λεια, το Δεκέμ­βρη, εκλέ­γε­ται Πρώ­τος Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του Κόμ­μα­τος. Μιλώ­ντας, στην εισή­γη­σή του στην Ολο­μέ­λεια για την κατά­στα­ση στην Ελλά­δα, μετα­ξύ άλλων σημειώ­νει: «Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η χού­ντα είναι αδύ­να­μη, η απο­μό­νω­σή της βαθαί­νει και με την ανα­πτυσ­σό­με­νη πάλη του λαού οδη­γεί­ται σε αδιέ­ξο­δο… Παρά την έντο­νη δημα­γω­γία της και τις προ­σπά­θειές της, δεν μπό­ρε­σε να δημιουρ­γή­σει λαϊ­κή βάση και στη­ρίγ­μα­τα. Η χού­ντα δε βρί­σκε­ται ασφα­λώς εκεί απ’ όπου ξεκί­νη­σε. Πέτυ­χε κάποια σχε­τι­κή διεύ­ρυν­ση του κύκλου των μονο­πω­λί­ων και των μεγά­λων επι­χει­ρή­σε­ων που στη­ρί­ζε­ται. Αλλά δεν κατά­φε­ρε να απο­κτή­σει βάση μέσα στην εργα­τι­κή τάξη… Απε­να­ντί­ας, με την οικο­νο­μι­κή, κοι­νω­νι­κή και εκπαι­δευ­τι­κή πολι­τι­κή της έρχε­ται διαρ­κώς σε αυξα­νό­με­νη καθη­με­ρι­νή αντί­θε­ση και σύγκρου­ση με την εργα­τι­κή τάξη, την αγρο­τιά, με τα μεσαία στρώ­μα­τα της πόλης, με τη σπου­δά­ζου­σα νεο­λαία — ακό­μα και με ορι­σμέ­νους κύκλους της μη μονο­πω­λια­κής αστι­κής τάξης… Ετσι, κύρια στη­ρίγ­μα­τα του καθε­στώ­τος παρα­μέ­νουν οι Αμε­ρι­κα­νοί, οι Ενο­πλες Δυνά­μεις, το φασι­στι­κό κρά­τος με τον υδρο­κέ­φα­λο αστυ­νο­μι­κό μηχα­νι­σμό του, τα μονο­πώ­λια, κλπ.».
• 1973 Στο 9ο Συνέ­δριο (4‑του 10 Δεκέμ­βρη) επα­νε­κλέ­γε­ται Α΄ Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ.
• 1974 Τον Αύγου­στο, πριν τη νομι­μο­ποί­η­ση του Κόμ­μα­τος, ο Χ. Φλω­ρά­κης έρχε­ται στην Ελλά­δα. Στην πρώ­τη μετα­πο­λι­τευ­τι­κή συνέ­ντευ­ξή του, απα­ντώ­ντας στις — συνή­θεις τότε — προ­βο­κά­τσιες περί «ΚΚΕ εξω­τε­ρι­κού» είπε στον Κρις Γου­ντ­χά­ουζ: «Κύριε Γου­ντ­χά­ουζ, εγώ είμαι του …εσω­τε­ρι­κού του εσω­τε­ρι­κού. Οταν έγι­νε η διά­σπα­ση του ΚΚΕ, από την οποία προ­έ­κυ­ψε το λεγό­με­νο ΚΚΕ (Εσω­τε­ρι­κού), εγώ προ­σω­πι­κά βρι­σκό­μουν στο …εσω­τε­ρι­κό του εσω­τε­ρι­κού — δηλα­δή εξό­ρι­στος στο Παρ­θέ­νι της Λέρου. Οπως και εκα­το­ντά­δες άλλοι σύντρο­φοι που βρί­σκο­νται σήμε­ρα στο ΚΚΕ, που εσείς το χαρα­κτη­ρί­ζε­τε ως ΚΚΕ εξωτερικού».

Αργό­τε­ρα, μιλώ­ντας για εκεί­νη την επο­χή, σημεί­ω­νε: «Τα χρό­νια περ­νούν, οι μνή­μες ξεθω­ριά­ζουν, οι άνθρω­ποι έρχο­νται και παρέρ­χο­νται και αυτή η φυσι­κή νομο­τέ­λεια επι­τρέ­πει σε ορι­σμέ­να γκε­σέ­μια της δημό­σιας ζωής άλλα να λένε, άλλα να υπο­στη­ρί­ζουν (και μάλι­στα με πάθος) σήμε­ρα και άλλα να πράτ­τουν (και μάλι­στα με περισ­σή αδια­ντρο­πιά) αύριο. Αρα, όσοι τα ξέχα­σαν, καλά θα κάνουν να τα θυμη­θούν. Και όσοι τα αγνο­ούν, καλά θα κάνουν να τα μάθουν. Ετσι ακρι­βώς ήταν τότε τα πράγ­μα­τα: Από το ένα μέρος κορό­νες για τη δημο­κρα­τία και την ελευ­θε­ρία και εμπρη­στι­κοί λόγοι ενά­ντια στους Αμε­ρι­κα­νούς και από το άλλο μέρος αλι­σβε­ρί­σια και υπό­γειες δια­δρο­μές και επα­φές για συναλ­λα­γές και συμ­βι­βα­σμούς και με τη χού­ντα και με τους προ­στά­τες της (…).
Εμείς ό,τι λέγα­με για την επτα­ε­τία της χού­ντας, το λέγα­με και κατά τη Μετα­πο­λί­τευ­ση, το λέγα­με και κατά την “περί­ο­δο της Αλλα­γής”, το λέμε και σήμε­ρα. Και, κυρί­ως, ό,τι λέγα­με και τότε και ό,τι λέμε και σήμε­ρα, αυτό και πράτ­τα­με, αυτό και πράτ­του­με, με συνέ­πεια και με παρ­ρη­σία και με καθα­ρό­τη­τα, χωρίς μισό­λο­γα και χωρίς υπονοούμενα».

• 1978 Το πρώ­το μετά από τρεις δεκα­ε­τί­ες Συνέ­δριο του ΚΚΕ. Ο Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης στην πρώ­τη, μετά το Συνέ­δριο, Ολο­μέ­λεια της ΚΕ εκλέ­γε­ται ΓΓ της ΚΕ.
  Στο 11^ο Συνέ­δριο του Κόμ­μα­τος (1982) και στο 12ο (1987) ο Χαρί­λα­ος επα­νε­κλέ­γε­ται ΓΓ της ΚΕ.
• 1989 Μια χρο­νιά γεμά­τη από γεγο­νό­τα και σημα­ντι­κές εξε­λί­ξεις τόσο στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας όσο και σε διε­θνές επί­πε­δο. Στην Ελλά­δα, υπό το βάρος των πολι­τι­κο­οι­κο­νο­μι­κών σκαν­δά­λων εκεί­νης της επο­χής και με βάση τα εκλο­γι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα δύο εκλο­γι­κών ανα­με­τρή­σε­ων, από τις οποί­ες δεν προ­έ­κυ­ψε αυτο­δύ­να­μη κυβέρ­νη­ση, ορκί­ζο­νται δια­δο­χι­κά η κυβέρ­νη­ση Τζαν­νε­τά­κη και η κυβέρ­νη­ση Ζολώ­τα. Στο μετα­ξύ, οι εξε­λί­ξεις στις σοσια­λι­στι­κές χώρες απο­κτούν δρα­μα­τι­κό χαρα­κτή­ρα, αφού τίθε­ται σε εφαρ­μο­γή το σχέ­διο των ανα­τρο­πών. Το καλο­καί­ρι (11 του Ιού­λη) σε Ολο­μέ­λεια της ΚΕ ο Χ. Φλω­ρά­κης κρί­νει πως ήρθε το πλή­ρω­μα του χρό­νου για αλλα­γή του Γραμ­μα­τέα του Κόμ­μα­τος. Ο ίδιος εκλέ­γε­ται Πρό­ε­δρος της ΚΕ του ΚΚΕ.
• 1991 Το Φλε­βά­ρη πραγ­μα­το­ποιεί­ται το 13ο Συνέ­δριο του Κόμ­μα­τος, που οδή­γη­σε στην κρί­ση και στη διά­σπα­ση του Κόμ­μα­τος, που προ­κά­λε­σε η φρα­ξιο­νι­στι­κή ομά­δα στε­λε­χών του Κόμ­μα­τος η οποία έφυ­γε από το ΚΚΕ προς το ΣΥΝ.

1991 Το 14^ο Συνέ­δριο (Δεκέμ­βρης) είναι το Συνέ­δριο της Ανα­συ­γκρό­τη­σης. Το Κόμ­μα πάλε­ψε και κατά­φε­ρε να στα­θεί όρθιο. Στο 14ο Συνέ­δριο, το ΚΚΕ επα­να­ε­πι­βε­βαιώ­νει τις αρχές του: Το σεβα­σμό του Κατα­στα­τι­κού του, τη διε­θνι­στι­κή αλλη­λεγ­γύη του, τον επα­να­στα­τι­κό χαρα­κτή­ρα του, τη στρα­τη­γι­κή των συμ­μα­χιών και των ανοιγ­μά­των, τον ταξι­κό χαρα­κτή­ρα του και γενι­κά την προ­σή­λω­σή του στις αγω­νι­στι­κές παρα­δό­σεις του και στα ιδα­νι­κά του. Ο ρόλος του Χ. Φλω­ρά­κη και στη διά­σω­ση του ΚΚΕ και στην ανα­συ­γκρό­τη­σή του και στην επι­στρο­φή στις αρχές του υπήρ­ξε απο­φα­σι­στι­κός. Και η αγω­νία του για το Κόμ­μα εκφρα­ζό­ταν σε όσα συχνά-πυκνά έλε­γε σε συντρό­φους και φίλους όλο εκεί­νο το δύσκο­λο διά­στη­μα: «Θέλω να φύγω ήσυ­χος ότι το Κόμ­μα βρή­κε το δρό­μο του, ότι το Κόμ­μα βρί­σκε­ται σε καλά χέρια, ότι το Κόμ­μα είναι το ίδιο εκεί­νο Κόμ­μα που μεγα­λούρ­γη­σε με το ΕΑΜ, ότι το ΚΚΕ είναι έτσι όπως το ήθε­λαν οι ιδρυ­τές του και οι μεγά­λοι του ήρω­ες…». Το Συνέ­δριο εξέ­λε­ξε τον Χαρί­λαο επί­τι­μο Πρό­ε­δρο του Κόμματος.

Ολα τα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν ο Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης συνέ­χι­σε να βρί­σκε­ται στην πρώ­τη γραμ­μή. Με το κύρος που διέ­θε­τε στην ελλη­νι­κή κοι­νω­νία και την πεί­ρα του, με το πεί­σμα του και το σοφό του λόγο, παρέ­μει­νε πάντο­τε στή­ριγ­μα για ολό­κλη­ρο το Κόμ­μα και σε κάθε του επι­λο­γή. Δεκά­δες και εκα­το­ντά­δες ήταν οι συνα­ντή­σεις που είχε με φορείς, με κατοί­κους περιο­χών, με οργα­νώ­σεις εργα­ζο­μέ­νων, με νέους και με νέες. Ο λόγος του, πάντα μεστός και ουσια­στι­κός, απο­τέ­λε­σε σε όλες τις περι­πτώ­σεις παρέμ­βα­ση — ύμνο για την πίστη στο Κόμ­μα, στην υπό­θε­ση της εργα­τι­κής τάξης και του σοσιαλισμού.

Οταν, σύντρο­φοι και φίλοι του ‘λεγαν πως οι παλιοί αγω­νι­στές ένας ένας φεύ­γουν, εκεί­νος έλεγε:

«Οι ζευ­γά­δες φεύ­γουν, μωρέ! Η σπο­ρά μένει. Και φου­ντώ­νει. Και μεγα­λώ­νει. Και καρ­πί­ζει. Και ρίχνει νέους σπό­ρους στη γη. Και οι κύκλοι επα­να­λαμ­βά­νο­νται. Ετσι νόμι­ζε και η γενιά του 1912–1913 ότι είναι η τελευ­ταία ηρω­ι­κή γενιά. Και τι θα γίνει ο τόπος μόλις φύγει. Μα ήρθε η γενιά του ’40, η νέα σπο­ρά, και ανέ­βα­σε πιο ψηλά τη σημαία του αγώ­να. Ετσι λέει κάθε γενιά — ταυ­τί­ζο­ντας τον εαυ­τό της με την Ιστο­ρία. Και λησμο­νά τη σπο­ρά. Που έρχε­ται πολύ βαθιά από το παρελ­θόν και πηγαί­νει πολύ βαθιά στο μέλ­λον. Βλέ­πεις, μωρέ, αυτά τα νιά­τα γύρω σου, που νομί­ζεις πως είναι ξεστρα­τι­σμέ­να και συμ­βι­βα­σμέ­να; Κού­νια που σε κού­να­γε. Μόλις υπάρ­ξει μια σπί­θα, αυτά τα νιά­τα θα γίνουν πυρ­κα­γιά, θα γίνουν ηφαί­στειο. Και θα απο­δει­χθούν καλύ­τε­ρα από τη γενιά των πατε­ρά­δων τους και των παπ­πού­δων τους. Και θα σηκώ­σουν τη σημαία του αγώ­να μέχρι τον ήλιο. Είναι η σπο­ρά, σου λέω…».